«Μωρίας Εγκώμιον»

Βλακείας προνόμια

του Κώστα Γεωργουσόπουλου*

Το βιβλίο του Ευάγγελου Λεμπέση πολεμήθηκε από τον εσμό των βλακών όλης της κλίμακος του κοινωνικού Νοομέτρου. Και είναι βέβαια τραγικό αυτό το απελπισμένο δοκίμιο να θεωρείται επίκαιρο ύστερα από 77 χρόνια!

             

Ο Αλβέρτος Αϊνστάιν έγραψε πως το Σύμπαν έχει όρια, η βλακεία όμως είναι άπειρη, απεριόριστη!

Υπάρχει ένα έξοχο αυτοβιογραφικό κείμενο του Γρηγορίου Ξενόπουλου που αφηγείται πως στα πανεπιστημιακά του χρόνια ένας συνάδελφός του είχε την ιδέα, μπουχτισμένος από τη συσσωρευμένη βλακεία γύρω τους, να συγκροτήσουν ένα Νοόμετρο, κάτι σαν θερμόμετρο που θα κλιμακώνει βαθμίδα τη βαθμίδα την ανθρώπινη βλακεία. Και αφού το αποφάσισαν, βρέθηκαν σ' ένα αδιέξοδο. Για να βαθμολογηθεί κλιμακωτά η βλακεία έπρεπε να βρεθεί το μηδέν του Νοομέτρου. Και άρχισαν να ψάχνουν στο γύρω περιβάλλον τους ποια συμπεριφορά, ποια καριέρα, ποια ιδεολογία, ποιες «αξίες» θα συγκροτούσαν το πρότυπο που θα είχε την τιμή να αποτελεί τη μηδενική βάση μιας κλιμακούμενης βλακώδους πορείας μέσα στην κοινωνία. Δεν γνωρίζω με ποια πρακτική ή θεωρητική αφορμή η παρέα του Ξενόπουλου κατέληξε στην ανάγκη να δημιουργήσει το Νοόμετρο, πιθανόν το πασίγνωστο ευρωπαϊκό σατιρικό κείμενο «Μωρίας Εγκώμιον».

Η πανθομολογούμενη πλειονότητα των βλακών σε όλες τις κοινωνίες του πλανήτη ελέγχοντας όλες τις οδούς και τους παράδρομους εμποδίζει την κυκλοφορία κειμένων ή απόψεων που αποκαλύπτουν τους μηχανισμούς που διακινούν ένα ακατανίκητο σύστημα οργανωμένης βλακείας τόσο ισχυρό ώστε μπορεί κανείς να ισχυριστεί πως η ανθρώπινη ιστορία δεν είναι παρά κλιμακώσεις, ποικιλίες, μεταμορφώσεις βλακών ηγετών, βλακών κοινωνικών ομάδων, βλακών λαών.

Ως εκ τούτου ήταν αυτονόητος ο λόγος που ένα ευφυέστατο δοκίμιο για την «τεραστίαν κοινωνικήν σημασίαν των βλακών εις τον σύγχρονον βίον» του Ευάγγελου Λεμπέση ήδη εκδομένο από το 1941 πέρασε ντούκου, για να μην πω πως συστηματικά αποσιωπήθηκε, περιθωριοποιήθηκε και μπορούσε κανείς να το βρει στα σκονισμένα υπόγεια των παλαιοπωλείων.

Εκεί, στο διάσημο υπόγειο της οδού Ηφαίστου στο Μοναστηράκι το «τσίμπησα» κι εγώ φοιτητής το 1956. Επίσης θα μπορούσε κανείς να το βρει στο γνωστό καροτσάκι του παλαιοπώλη που έστηνε τον πάγκο του στη Σόλωνος, λίγο πιο κάτω από τη Φιλοσοφική, τη Νομική και τη Μαθηματική της εποχής εκείνης, Σόλωνος και Σίνα γωνία.

Πολύ συχνά στα καφενεία γύρω από το Πανεπιστήμιο αλλά και το Χημείο στην ίδια οδό διαβάζαμε φωναχτά σελίδες από το πόνημα του Λεμπέση που ακόμη τότε ζούσε (πέθανε το 1968), αλλά είχε απομακρυνθεί από το Πάντειο όπου δίδαξε Κοινωνιολογία. Ο Λεμπέσης ήταν συντηρητικός, και θα έλεγα δεξιός πολιτικός, παρ' ότι πιστός οπαδός της ιδιοφυΐας του Ελευθερίου Βενιζέλου, αλλά απηνής πολέμιος της κομματίλας, των μπράβων και των πληρωμένων χειροκροτητών όλων των πολιτικών που δυστυχώς περιβάλλονταν από πλήθη κολαούζων.

Το βιβλίο του Λεμπέση, όπως ήταν φυσικό, πολεμήθηκε από τον εσμό των βλακών όλης της κλίμακος του κοινωνικού Νοομέτρου. Προσωπικά, ως εκπαιδευτικός που υπηρέτησα σ' όλες τις βαθμίδες από τη Μέση έως την Ανώτατη Εκπαίδευση, χρειάστηκε πολλές φορές να αντιμετωπίσω μαζί με άξιους συναδέλφους τη συσπειρωμένη μάζα των βλακών, που βέβαια ως διδάσκοντες μετέδιδαν τη μεταδοτική τους βλακεία και στους μαθητές δημιουργώντας έτσι τη συνεχώς ανανεούμενη στρατιά των βλακών εν τη κοινωνία.

Αλλά και ως πολίτης, όπως όλοι όσοι εκ των πραγμάτων κυκλοφορούν, συναλλάσσονται και συνεργάζονται σε ποικίλους θεσμούς και υπηρεσίες του κράτους βρίσκονται καθ' ημέραν ενώπιον ενός θεσμικού βλακός που τρενάρει διαδικασίες όχι πάντα συνειδητά, αλλά εξαιτίας της ανικανότητάς του να κατανοήσει ανάγκες, λύσεις, σχέδια και προοπτικές.

Ο Λεμπέσης, στο εμπεριστατωμένο και πλήρες χιούμορ δοκίμιό του εξαντλεί τους τρόπους, τις στρατηγικές, τις τακτικές, τις παγίδες, τα τείχη και συχνά τους υπονόμους που δημιουργούν οι βλάκες συνάνθρωποι για να αναστείλουν, να θολώσουν, να συκοφαντήσουν, να ανατρέψουν, να δολοφονήσουν και να θάψουν κάθε καινοτομία, πρωτοτυπία, αποκάλυψη σκανδάλων, απόκρυψη στοιχείων που θα ξεσκέπαζε όλο το οργανωμένο έγκλημα που συνωμοτεί ώστε τα πράγματα να μένουν πάντα ίδια, ομοιόμορφα, μίζερα και μοχθηρά.

Αν χρειάζεται να καταφύγει κανείς σ' ένα κυρίαρχο σύνθημα που επικρατεί στην πρακτική των βλακών, είναι η διαπίστωση του Νίκου Καζαντζάκη: «Κεφαλή στον ορίζοντα! Κόψτε την!».

Εξοχα ο Κώστας Βάρναλης, παρ' ότι ιδεολογικά αντίπαλος του Λεμπέση, σε δύο εξαίσια άρθρα του την εποχή που κυκλοφόρησε το δοκίμιο περί βλακών γράφει: «Και στην κοινωνία που είναι ζούγκλα κι όπου το δυνατό αγρίμι τρώγει το αδύνατο, ευφυείς είναι οι τρώγοντες και βλάκες οι τρωγόμενοι. Αλλά καθώς βεβαιώνει η πείρα, οι λεγόμενοι βλάκες τρώνε τους λεγόμενους ευφυείς. Η φυσική, η διανοητική και η ηθική δύναμη δεν λογαριάζονται. Λογαριάζεται το αποτέλεσμα. Οι μύγες π.χ. είναι "ευφυέστερες" από τα λιοντάρια. Γι' αυτό θα λείψουνε μια μέρα τα λιοντάρια από το πρόσωπο της γης, και θα μείνουνε μονάχα οι μύγες. Αυτό τουλάχιστον λένε οι φυσιοδίφες».

Το δοκίμιο του Λεμπέση συνοψίζει ως εξής το κοινωνιολογικό πλειοψηφικό φαινόμενο: «Απόλυτος εσωτερική συνέπεια της πνευματικής αναπηρίας του βλακός είναι άλλωστε όχι μόνο η αγελαία του στάσις, όχι μόνον η προώθησίς του "πλάτην με πλάτην" με την λεγεώνα των ομοίων του, όχι μόνον η προσφυγή εις τα ευτελέστερα μέσα της επιτηδειότητος, την έλλειψιν αντιθέτου γνώμης, την προσφοράν ευκόλων και ανηθίκων εκδουλεύσεων και την κολακείαν, αλλά και η συστηματική αποφυγή πάσης συγκρούσεως και πάσης μάχης. Και όταν ακόμα ο βλαξ, υπό την μορφήν του επιτηδείου ή του απατεώνος, εξαναγκασθεί, θα δώσει αυτήν διά των πνευματικών ευκολοτέρων και συνεπώς ανηθικοτέρων "όπλων": του ψεύδους, της διαστροφής, της ραδιουργίας και της συκοφαντίας. Εξού έπεται το ακλόνητον δόγμα: Και η ανηθικότης είναι αποκλειστικόν προϊόν των βλακών».

……………………………….

*Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος είναι φιλόλογος, αρθρογράφος, επιφυλλιδογράφος, θεατρικός κριτικός. Το  κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»  στις 22 Δεκεμβρίου 2017