ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ

Η Αποκριά που χάθηκε στα καρναβάλια

Της ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΣ ΣΚΟΡΔΟΥ*

Τώρα που γιορτάστηκε κι αυτή η Αποκριά με καρναβάλια και ξεφαντώματα, ας γυρίσουμε λίγο στα παλιά να θυμηθούμε πώς γιορτάζαμε εδώ στο Κόρθι (περιοχή της Άνδρου)[ΣΣ παρόμοια γιορταζόταν και στην υπόλοιπη Ελλάδα], πριν από μια εικοσαετία περίπου. Γιατί εδώ η Αποκριά δυτικού τύπου με στολές και άρματα είναι νεόφερτο έθιμο.

Τι ήταν λοιπόν αυτό το δικό μας καρναβάλι και πού χάθηκε;

Μέχρι και πριν από λίγα χρόνια διασώζονταν πολλά από τα αυθεντικά στοιχεία της παράδοσης, όπως οι μούσκαροι, οι δικοί μας μασκαράδες. Σε τι διέφεραν από τους μεταμφιεσμένους δυτικού τύπου; Μα, πρώτα απ' όλα δεν φορούσαν στολές, ντύνονταν για να μην αναγνωρίζονται, κάλυπταν πρόσωπα, χέρια, σουλούπι, μόνο τα μάτια μπορούσαν να σε προδώσουν. Σε καμιά περίπτωση δεν είχες δικαίωμα να ξεμασκαρέψεις μουσκαρά, άσε που ήταν πάντα οπλισμένοι με ραβδιά και θα σε μαύριζαν στο ξύλο, αν επιχειρούσες κάτι τέτοιο. Μετά, οι μούσκαροι δεν ήταν καθωσπρέπει, ήταν "άσεμνοι", οι γυναίκες ντύνονταν άνδρες με...ποικίλες φαλλικές υποδηλώσεις, οι άνδρες γυναίκες, με κανέναν σεβασμό προς την αρρενωπότητά τους, αντίθετα με κάθε διάθεση να παραπλανήσουν και να αποπλανήσουν τους ομόφυλούς τους. Αυτά που έλεγαν και έκαναν καθόλου δεν ταίριαζαν με τη συνήθη συντηρητική συμπεριφορά ανδρών και γυναικών και θυμάμαι πόσο παράξενοι μου φαίνονταν, όταν ήμουν μικρή, οι δικοί μου άνθρωποι που μόλις ντύνονταν μεταλλάσσονταν, γίνονταν άλλοι, χειρονομούσαν, χόρευαν, τραγουδούσαν, έπιναν, και με τρόμαζαν με το άγριο κέφι τους. (Αυτές τις φιγούρες τις ξαναείδα σε μια καλή παράσταση στην Επίδαυρο, στις Βάκχες του Ευριπίδη.)

Και οι άλλοι όμως δεν φέρονταν καθωσπρέπει στους μουσκαράδες. Δεν δίσταζαν να τους πουν τα ακατανόμαστα, να τους κάνουν χειρονομίες που σε άλλη περίπτωση θα προκαλούσαν σοβαρές παρεξηγήσεις, αλλά τώρα, το πολύ πολύ να εισέπρατταν καμιά ραβδιά.

Αν σου χτυπούσαν οι μούσκαροι και δεν άνοιγες, όλοι θα σε σχολίαζαν αρνητικά κι ακόμα έπρεπε και να τους κεράσεις και να χορέψεις μαζί τους και να μη δυσανασχετήσεις με τα άσεμνα πειράγματά τους και τις μικροακαταστασίες που θα σου έκαναν. Και κυρίως να μην προσπαθήσεις να τους αποκαλύψεις, ακόμα κι αν τους είχες γνωρίσει. Κυκλοφορούσαν συνήθως τα βράδια, παρέες παρέες, και πήγαιναν παντού, σε γιορτές, βεγγέρες, πανηγύρια, φτιαξίματα, αρραβώνες, γάμους. Ήταν κι ένας τρόπος να πάνε παντού ακάλεστοι και να διασκεδάσουν.

Αξέχαστο περιστατικό που κατέγραψα απαρατήρητη, όταν ήμουν πολύ μικρή, ήταν ένα αποκριάτικο δρώμενο γυναικών. Στη μέση στο πάτωμα ένα ταψί και μέσα έμπαινε μία μία γυναίκα μεθυσμένη, σήκωνε τα ρούχα της και τραγουδούσε με το χορό των υπολοίπων τραγούδια με βωμολοχικό περιεχόμενο, όπως αυτά που διέσωσε η εξαιρετική Δόμνα Σαμίου. Μόλις βέβαια με πήραν είδηση, με απομάκρυναν άρον άρον και ποτέ στα επόμενα χρόνια δεν κατάφερα να δω ή να μάθω κάτι παρόμοιο. Ίσως ήμουν αυτόπτης μάρτυρας σε ένα από τα τελευταία διονυσιακά δρώμενα του νησιού μου.

Θυμάμαι πάντως τη γιαγιά μου τέτοιες μέρες να λέει στις κόρες της αυστηρά: "Μωρ' σεις πετ'νομαρούσες, μη μεθύστε και δείξτε το βρακί σας" Ήταν κοινό μυστικό λοιπόν ότι το γυναικείο "πιόμα" μπορούσε να συμβεί ανά πάσα στιγμή, καθώς και οι... παρενέργειές του.

Θυμάμαι πάντως και το σεβασμό των ανδρών στις μεθυσμένες γυναίκες τους. Όταν τις έβρισκαν με την παρέα τους στο κέφι, διασκέδαζαν μαζί τους, τις χόρευαν, έπιναν κι αυτοί και τέλος τις έπαιρναν για το σπίτι ευτυχείς. Θυμάμαι μια τέτοια...διανομή κατ' οίκον είχε γίνει τα τελευταία χρόνια με το αγροτικό του γείτονά μου του μπάρμπα Γιώργη του Μανέτα, μετά από ένα γυναικείο πιόμα στο κονάκι μας.

Αυτό λοιπόν που δεν κατάφεραν 20 αιώνες χριστιανισμού, να εξαλειφθεί το διονυσιακό στοιχείο από τα έθιμά μας, το κατάφερε μέσα σε μια εικοσαετία ο σύγχρονος τρόπος ζωής, φέρνοντας το δυτικό καρναβάλι μέσα από την τηλεόραση και τις αντίστοιχες διοργανώσεις, μα κυρίως κλείνοντας τις πόρτες των σπιτιών σε "άσεμνους" και "ασύδοτους" μυστικούς θιάσους.

*Η Αναστασία Σκόρδου είναι φιλόλογος και υπηρετεί στο Γυμνάσιο Κορθίου Άνδρου