ΤΙ ΦΤΑΙΕΙ(9); Για την κακοδαιμονία της Ελληνικής ζωής

ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗΣ

 "...βλέπουμε πολύ συχνά το λαό μας, που τόσο περήφανος και φιλελεύθερος αποδείχνεται όταν έχει ν' αντιμετωπίσει έναν εχθρό ξένο, να είναι τόσο δειλός και μικροπρεπής όταν ο εχθρός είναι ο εαυτός του, ή ο κομματάρχης του, ή το αφεντικό του".

Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης (Νάξος 1921- Αθήνα 2011) ήταν συγγραφέας (κύρια θεατρικός), σεναριογράφος, στιχουργός, δημοσιογράφος και ακαδημαϊκός, ο οποίος δεν είχε τελειώσει το γυμνάσιο. 

 Εργαζόμενος το πρωί και το βράδυ σπούδαζε στη Σιβιτανείδιο Τεχνική Σχολή. Το 1943 συνελήφθηκε από τους γερμανούς και κρατήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν μέχρι το 1945.

Γνωστά θεατρικά έργα του είναι: Χορός πάνω στα στάχυα, Έβδομη μέρα της δημιουργίας, Η Αυλή των Θαυμάτων, Παραμύθι χωρίς Όνομα, Γειτονιά των αγγέλων, Το μεγάλο μας τσίρκο, Ο εχθρός λαός, Αποικία των τιμωρημένων,  Πρόσωπα για βιολί και ορχήστρα.

Τα κυριώτερα σενάρια κινηματογραφικών ταινιών είναι: Στέλλα (σκηνοθεσία Μιχάλης Κακογιάννης), Ο δράκος (σκηνοθεσία Νίκου Κούνδουρου), Αρπαγή της Περσεφόνης (σκηνοθεσία Γρηγόρη Γρηγορίου), Το κανόνι και τ` αηδόνι (σκηνοθεσία Ιάκωβου και Γιώργου Καμπανέλλη), Κορίτσια στον ήλιο (σκηνοθεσία Βασίλη Γεωργιάδη).

Στίχους του μελωποίησαν κυρίως οι: Μικής Θεοδωράκης και  Σταύρος Ξαρχάκος.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Θα μπορούσατε ν' αλλάξετε σεις λίγο τον τόνο, κύριε Καμπανέλλη; να μιλήσετε όχι δύσθυμα, αν είναι δυνατόν -άσχετα προς το τι έχετε να πείτε- για την κακοδαιμονία του "Τόπου"

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Ναι, καλά που μου το ζητάτε! Κ' είναι και κάτι που δεν το έκανε κανείς- δεν το κατήγγειλε κανείς: ότι χάσαμε το κέφι μας! Το "κέφι" δεν είναι μικρό πράγμα, ούτε σημαίνει επιπολαιότητα ή παραδοχή των πραγμάτων "όπως είναι". δεν αντιτίθεται διόλου στην κριτική και στην ειλικρίνεια. Ίσα-ίσα, δείχνει ζωντάνια, δείχνει ακμαία καρδιά! Γιατί το χάσαμε έτσι, και γίναμε όλοι οι Έλληνες "δύσθυμοι"; Και μάλιστα εμείς οι νεώτεροι;

Να θυμηθούμε όλοι μας τους Σπαρτιάτες! Κέφι ήταν εκείνο σ' αυτούς τους "βλοσυρούς" που πριν από τη μάχη, πριν απ' το θάνατο, πλένονταν και χτενίζονταν!... Τ' είναι αυτό που πάθαμε  μεις; τρομερό κακό!

Κριτική;... κριτική με τα όλα της! Και άρνηση; άρνηση ανυποχώρητη, σ' ό,τι πρέπει να λείψει!... Αλλά με κέφι, βρε παιδιά! Με καρδιά ανοιχτή!

ΕΡ.: Είστε ο πρώτος που το τονίζετε.

ΑΠ.: όχι εγώ- εσείς μου το θυμίσατε. Και πρέπει όλοι να το αντιληφθούν. Όσο για μένα, σας βεβαιώνω δεν τόχω χάσει... Να, θα δείτε! Θ' απαντήσω "αλλόκοτα" στην Έρευνά σας. Θα πω... ιστορίες!

ΕΡ.: Γούστο θα έχει!

ΑΠ.: Ναι, ναι!... Και θάχω κ' ένα "τροπάρι", ένα "ρεφραίν" αν θέλετε, που θα ξαναλέω κάθε τόσο- μέχρι να το καταλάβουμε, να μας μπει καλά στο νου ολωνών!

ΕΡ.: Για να δούμε!... και ποιο είναι αυτό το τροπάρι;

ΑΠ.: Η απαίτηση του ελαχίστου! Αυτό είναι που βλέπω εγώ στο κέντρο της κακοδαιμονίας μας!

Απ' όλους και απ' όλα ζητιέται με φανατισμό στον Τόπο μας, το "ελάχιστο"! και κατά συνέπεια: Το ανώδυνο, που σημαίνει ανεύθυνο, πρόσκαιρο, πράγμα εύκολης κατανάλωσης! Δηλαδή: το χειρότερο!

Έτσι, βλέπουμε χτεσινούς φίλους μας, φίλους με πλούσιες προθέσεις, με γερό βάδισμα, με γεμάτη καρδιά, νάχουνε καταντήσει ανθρωπάκια, χωρίς καμμιά ουσιαστική έφεση πια, κανένα πλούτος, και φυσικά: κανένα μάλλον!... και πως αλλιώς να γίνει; Αφού ενώ μπορούσαν, κ' ενώ ζητούσαν να κάμουν "Δέκα", τους απαιτήθηκε να κάμουν "Δύο"! Και σε τόνο αυστηρό, και συμβουλευτικό μάλιστα: "... Αν θένε να προκόψουν!".

Προσωπικά έχω ακούσει δυο φορές από θεατρώνες να μου λένε: "-Δυστυχώς, κύριε Καμπανέλλη, το έργο σας είναι πάρα πολύ καλό για μας! Δεν μπορούμε να το παίξουμε!".

ΕΡ.: Α, βέβαια! Ειν' εκείνο το γνωστό "Αλλά"!

ΑΠ.: Πολύ σωστά! Αυτό ακριβώς! Εμείς όλοι, είμαστε ξέρετε "πολύ καλοί"! Αλλά... γι' αυτό είμαστε αχρείαστοι! Και πρέπει να λείπουμε!

Δηλαδή -προσέξτε!- το ελάχιστο! Αυτό ζητιέται!

Και το πράγμα πάει κορδόνι:

Οι πολιτικοί τσεπώνουνε ψήφους, διατυμπανίζοντας στους λόγους των την "ησυχία". Εννοώντας δηλαδή: το ελάχιστο!

Οι ιεροκήρυκες -τους ακούω κάθε Κυριακή εγώ ξέρετε!- ζητάνε απ' τους χριστιανούς να εκκλησιάζονται ταχτικά, να προσεύχονται, να μεταλαβαίνουν, να βοηθούν τους φτωχούς... Κανείς δεν τόλμησε να πει: "Καταργήστε τους φτωχούς!" Τέτοιες "μεγάλες κουβέντες" - μπα! Δεν είμαστε καλά! Παρακολουθεί κι ο χωροφύλακας το λόγο του Χριστού  - μπας και πει τίποτα "αντικαθεστωτικό" ο Χριστούλης! Ο Χριστούλης εκεί, στο Σταυρό! Όχι παρακάτω, όχι παραπέρα, όχι παραπάνω: Εσταυρωμένος!

Άρα κ' οι "λειτουργοί" του, ζητούν με προσοχή: το ελάχιστο!

Τα σχολεία πάλι, ενοχλούνται πάντα από τους έξυπνους και ζωντανούς μαθητές. "Ζωηρό", λέει, "είναι το παιδί σας, κυρία μου και δεν ξέρουμε του χρόνου αν θα το δεχτούμε!...". Δηλαδή τι θέλατε, κύριοι "θανατεροί" να είναι το παιδί της κυρίας;... Θανατερό αντί ζωηρό;

Αυτό ακριβώς! Θανατερό! Νάναι "αγαθιάρικο", μαμμόθρεφτο, "κατσωφρόνιμο" που λέει και κάποιος! Τα τέτοια παιδιά είναι πιο "βολικά", και δεν έχουν απαιτήσεις. Δεν μας σκοτίζουν, δεν μας "χαλούν" την "τάξη"!

Δηλαδή κ' εδώ: Το ελάχιστο!

Οι προϊστάμενοι, εξ άλλου, ιδιωτικοί και δημόσιοι, θέλουν απροβλημάτιστους υπαλλήλους, και, κατά κανόνα, διανοητικά κατώτερους! Οι ικανοί είναι "εχθροί", ανατρέπουν την ισορροπία της "ιεραρχίας".

ΕΡ.: Ήσασταν ποτέ υπάλληλος, κύριε Καμπανέλλη;

ΑΠ.: Πως! Και είχα μάλιστα την ευτυχία να απολυθώ!

ΕΡ.: Γιατί;

ΑΠ.: Γιατί "τόλμησα" να πληροφορήσω τον "προϊστάμενό" μου  ότι οι Βέλγοι δεν μιλούν... βελγικά, αλλά γαλλικά!

ΕΡ.: Μεγάλο το θράσος σας!

ΑΠ.: Ψέματα;... Ακριβώς αυτό: "Μεγάλο"! Ενώ, έστω και ¨θράσος", αλλά κι αυτό ¨ελάχιστο" αρκεί να τόχετε, για να πετυχαίνετε παντού και παρευθύς!

Έτσι, λοιπόν, η "απαίτησις του ελαχίστου" από τους πάντας και τα πάντα, αυστηρά κ' επίμονα προβαλλόμενη εκ των οιωνδήποτε "άνω", και μοιρολατρικά προσφερόμενη εκ των οιωνδήποτε "κάτω", έχει γίνει τρόπος ζωής και δράσεως, νόμος τρομερός πια, αλλά και κοσμοθεωρία μαζί, που βασιλεύει παντοδύναμη, από το οποιοδήποτε σπίτι, μαγαζί, σχολείο, σωματείο, υπηρεσία, έως τη Βουλή των Ελλήνων!

Και τώρα θα σας πω την "ιστορία¨.

ΕΡ.: Με το "τροπάριο";

ΑΠ.: Ναι, με το ίδιο "τροπάρι", του "ελαχίστου", που ξεφυτρώνει, κάθε τρεις και δυο, μέσα στα στάδιά της.

ΕΡ.: Για ν' ακούσουμε!

ΑΠ.: Λοιπόν, πριν από χρόνια, ένα σενάριο μου θεωρήθηκε από την"αρμόδια" λογοκρισία "ακατάλληλο" λέει, για να "γυρισθεί" και να προβληθεί στο κοινό.

ΕΡ.: κι ο λόγος;

ΑΠ.: Ο επί της λογοκρισίας ταγματάρχης της Χωροφυλακής μου είπε, ότι ο ενωμοτάρχης- ένα απ' τα πρόσωπα του έργου-, έτσι που ήταν γραμμένος "έθιγε όλο το σώμα της Χωροφυλακής"!

-Μα καλά, γιατί;... τον ρώτησα

-Πρώτον: Μιλά με κεφαλονίτικη προφορά! δεύτερον: Ερωτεύεται εν ώρα υπηρεσίας! Και τρίτον: Είναι και λιγάκι... αστείος!

-Παραδέχεστε ότι είναι τίμιος, καλός, δίκαιος... Ότι κάνει το καθήκον του "εντέλει";...

-Είναι, είναι... Αλλά τα άλλα... τα άλλα!...

-Μα είναι ζωντανός άνθρωπος. Δεν είναι απλώς μια στολή! Ερωτεύτηκε...

-Τίποτα, τίποτα, κύριε Καμπανέλλη! Δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά!...

Και τελικά ο κ. ταγματάρχης, αφού μου θύμησε κάτι καναδικές ταινίες πολύ κολακευτικές για την καναδική χωροφυλακή, επρότεινε σε μένα και τον Βασίλη Διαμαντόπουλο, που θα έπαιζε το ρόλο του ενωμοτάρχη, να... μείνουμε μια βδομάδα στη... Σχολή Χωροφυλακής, φιλοξενούμενοι, και να σκαρώσουμε έναν τύπο ενωμοτάρχη σύμφωνα με... τους νέους τρόπους εκπαιδεύσεως!

Γελάτε;

ΕΡ.: Μα είναι να μη γελάω;

ΑΠ.: Είμαστε για κλάματα, κύριε Αποστολίδη! Όχι να γελάτε, σας παρακαλώ!...  Σκεφθείτε πόσο πρέπει να περιφρονούν, πόσο λίγο να λογαριάζουν ό,τι έχει σχέση με το γράψιμο, για να αναθέτουν αυτή τη δουλειά σ' έναν τελείως "αναρμόδιο", δηλαδή, σε έναν... "ελάχιστο"!

ΕΡ.: Νάτο πάλι!

ΑΠ.: Βεβαίως!... Μα ακούστε και τη συνέχεια:

Μέσω της Μελίνας Μερκούρη [ΣΣ η ηθοποιός και υπουργός Πολιτισμού], πλησίασα τον πατέρα της -ήταν βουλευτής-, και μέσω του κ. Σταμάτη Μερκούρη φθάνω στον κ. Υφυπουργό Προεδρίας της Κυβερνήσεως. Του αναφέρω την υπόθεσή μου. Απάντησις:"-Τι περίεργο! Όλοι έρχεστε να λύσετε τα προβλήματά σας, και μιλάτε με γενικότητες! Γιατί; Εμείς σήμερα είμαστε, αύριο δεν είμαστε! Μπορούμε τώρα εμείς να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα;".

"Κορίτσια στον ήλιο" σκηνή από το Μπατσί Άνδρου

Δηλαδή, ο κ. Υφυπουργός Τύπου, ως κυβερνητικό πρόσωπο καθόλου δεν αισθανόταν την ευθύνη ότι κάποια χθεσινή ιστορία συνεχίζεται και σήμερα, και ότι θάπρεπε να τη μεταβιβάσει προχωρημένη κάπως προς το σωστότερο, στο διάδοχό του!... Μπα! Προπαντός όχι "απαιτήσεις"! Προς Θεού! το ελάχιστο και τα μάτια μας!...

ΕΡ.: Έλλειψη ευθύνης!

ΑΠ.: Μα το ίδιο είναι! Το ελάχιστο δηλαδή απ' όσα μπορούμε να κάνουμε! Ει δυνατόν: Το τίποτε! Οπότε και η ευθύνη μας είναι "μηδέν"! "Εμείς φταίμε;... Εμείς δεν φταίμε σε τίποτα! Τα κακώς κείμενα θα διορθώσουμε τώρα;...".

ΕΡ.: Και λοιπόν;

ΑΠ.: Α, ναι! Την "ιστορία"!... Λοιπόν, αποφασισμένος να μην υποχωρήσω...

ΕΡ.: ...Θα γράφατε άλλο ένα σενάριο, αν επιμένατε να μην υποχωρήσετε!

ΑΠ.: ...Ασφαλώς!... Πάω που λέτε, και ζητώ την συνδρομή του συμπατριώτη μου κ. Πρωτοπαπαδάκη, υπουργού τότε της... Βιομηχανίας! ("Να πάει στα κομμάτια, λέω, έστω και της Βιομηχανίας. Βιομηχανία στα σενάρια κ' οι "προστάτες" μας οι Αμερικανοί, κάποιο "κόλλημα" θα γίνει!... Εδώ ο άλλος, της Χωροφυλακής και κόλλησε στο... πνεύμα!...").

Πληροφόρησα λοιπόν με όλα τα σχετικά τον ιδιαίτερό του, και κείνος με την σειρά του ενημέρωσε τον κ. Υπουργό, ο οποίος ευδόκησε να με δεχτεί με την πλάτη προς την είσοδό μου και με την προσφώνηση:

-Άκου δω, Καμπανέλλη, δεν μπορείς να θίγεις τις Αρχές!

-Ποιες αρχές;

-Τη Χωροφυλακή!

Γ. Φούντας και Μελίνα Μερκούρη στην "Στέλλα"

-Ήμαρτον, Κύριε! Εγώ ΄γραφα ένα έργο, που όλη του η σχέση με τη Χωροφυλακή είναι ένα πρόσωπο -που είναι απλώς ένας ενωμοτάρχης. Και δεν καταλαβαίνω, κύριε υπουργέ, γιατί είστε αυτομάτως υπέρ της Χωροφυλακής και εναντίον μου- που αυτή τη στιγμή εκπροσωπώ αυτούς που γράφουν...

-Σας ξέρω εγώ εσάς τους νέους...

Φυσικά εγώ δεν ήμουν και τόσο νέος, ήμουν 32 χρονών [ΣΣ στην συνέντευξη είναι 37 ετών]. Αλλά σημασία έχει αυτή η αμετακίνητη και αυτοματική προκατάληψη για τους νέους...

ΕΡ.: Μας θέλουν  να γεράσουμε, κύριε Καμπανέλλη! Το ξεχνάτε; Είναι γεροντοκρατούμενη χώρα η Ελλάδα- ή όχι;

ΑΠ.: Αυτό ακριβώς! Αλλ' αυτή τη στάση τους εγώ την ερμηνεύω όχι απλώς σα θέληση, "να μας γεράσουν για να μας ανεχθούν", αλλά σαν φόβο γιατί οι νέοι, είτε παιδιά μας είναι είτε ό,τι διάβολο άλλο, δεν ζητούν το ελάχιστο!

ΕΡ.: Φυσικά! Όταν είναι νέοι αλήθεια, ζητούν το "μέγιστο"! Κ' εκείνοι, σα γέροι, σαν γεννημένοι "γέροι" μάλιστα, μόλις αντέχουν και το παραμικρό! Τώρα το διαπιστώνετε;

ΑΠ.: Μα σταθείτε να δείτε! Πάω σ' έναν θεατρικό συντάκτη...

ΕΡ.: Στην Τετάρτη Εξουσία, να πούμε...

ΑΠ.: Ναι... - και του λέω πως σκοπεύω ν' αρχίσω μάχη με τη λογοκρισία απ' τις καλλιτεχνικές στήλες.

-Τη δουλειά σου θες να κάνεις; με ρωτάει, ή να δώσεις μάχη για γενικά ζητήματα;... Αν θες να κάνεις τη δουλειά σου, άκουσε εμένα κι άσε τις μάχες. Δε θα βγάλεις τίποτα. Πήγαινε καλύτερα στην κυρία Ελένη Βλάχου [ΣΣ δημοσιογράφος και εκδότρια της εφημερίδας ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ], και ζήτα της να πει του Ράλλη [ΣΣ διετέλεσε και πρωθυπουργός]!...

Και είχε δίκιο. Και πήγα. Μα να λοιπόν που κ' εγώ, αντί για μια ανοιχτή διεκδίκηση του ζητήματος- που ήταν το "δύσκολο" και το σχεδόν αδύνατο ("εμείς θα λύσουμε τα ζητήματα τώρα;") - προτίμησα τον "εύκολο" δρόμο , τη "δουλίτσα" μου (δηλαδή: το ελάχιστο!)

Όπου η κυρία Ελένη Βλάχου - και της είμαι ευγνώμων γι' αυτό -, ρίχνει μια ματιά στα "επιλήψιμα" μέρη του σεναρίου, βρίσκει ανυπόστατες τις "επιφυλάξεις" του κυρίου ταγματάρχη της Χωροφυλακής, κάνει με το μικρό της δακτυλάκι ένα τηλεφώνημα στον - πάνω κι από τον κ. Υφυπουργό- Υπουργό πια της Προεδρίας της Κυβερνήσεως κύριο Γιώργο Ράλλη, και του λέει "να τακτοποιηθεί το ζήτημα του παιδιού"!

Φθάνω στον κύριο Υπουργό την ίδια ώρα, κι ώσπου να πείτε "κύμινο" μου λέει αυτός: "-Εν τάξει! Τακτοποιηθήκατε!..."

Κ' ύστερα έψαχνα να βρω... - τι να πρωτοβρώ; Είχε "δίκιο" ο κύριος ταγματάρχης, ή είχε απλώς "δικαίωμα"; Κι αν είχε "δίκιο" ο κύριος ταγματάρχης, πως τότε είχε "δίκιο" κι ο κύριος Υπουργός; Κι αν είχε"δίκιο" αυτός, τότε δεν είχε "άδικο" ο κύριος Υφυπουργός; Μα πως είχε "δίκιο" ο άλλος Υπουργός της Βιομηχανίας; Η Βιομηχανία συμφωνεί με τη Χωροφυλακή, κ' η Κυβέρνηση διαφωνεί με την Κυβέρνηση; Και γιατί ο κ. Πρωτοπαπαδάκης δε με είπε ούτε "κύριο"- ενώ ήμουν κύριος- και η κυρία Βλάχου με είπε "παιδί"; Άμα είσαι "κύριος", δηλαδή, δεν είσαι "νέος"; Κι άμα είσαι "νέος" "σε ξέρουν εσένα!", ενώ άμα είσαι "παιδί" δε χρειάζεται να σε ξέρουν;

Έλα σώσον Κύριε! Τέτοια κλωτσοπατινάδα Υπουργών, Υφυπουργών, Χωροφυλακής, σεναρίων, Τύπου, Βιομηχανίας, εφημερίδων, αρχών και κυβερνήσεων - γιατί; Για τον έρωτα ενός αγαθού μολυβδένιου ενωμοτάρχη- για το ελάχιστο, για να επιτευχθεί το ελάχιστο μόνο, κι όχι το παραπάνω από το ελάχιστο!

ΕΡ.: Εννοείτε: Και όχι ποτέ το ουσιώδες! Ποτέ το σωστό!

ΑΠ.: Δεν ξέρω, κύριε Αποστολίδη. Δεν είμαι θεωρητικός και γι' αυτό διηγήθηκα αυτήν την ιστορία, που είναι θαρρώ αρκετά παραστατική και διαφωτιστική!...

ΕΡ.: Είναι πολυδύναμη, κύριε Καμπανέλλη!

ΑΠ.: Έστω, "πολυδύναμη"... Βρίσκω πως οι προεκτάσεις της πάνε πολύ μακριά, και πολύ βαθιά, και δείχνει αυτό ακριβώς:την απαίτηση του ελάχιστου, που μας τρώει, μας ροκανίζει σα σαράκι!... Νομίζω, ακόμη, ότι και την κακή κληρονομιά που ονομάζουμε ραγιαδισμό, αυτή η ίδια αμαρτία μας, "της απαιτήσεως, του ελαχίστου" και "της ανοχής του ελαχίστου", την τρέφει και την συντηρεί μέχρι σήμερα.

ΕΡ.: Δηλαδή: "Να ζητάτε πολλά, όσα μπορείτε περισσότερα, από τους εαυτού σας κι απ' τους άλλους, απ' το σύνολο κι απ' τον καθένα χωριστά!"- αυτό θα λέγατε προς όλους;

Με τον Μίκη Θεοδωράκη

ΑΠ.: Ναι! κάτι τέτοιο... Γιατί, κοιτάξτε το: παντού αυτό ίσα- ίσα είναι που λείπει! Ο ψηφοφόρος, λογουχάρη, της επαρχίας, είναι πάντα δέσμιος σε κάποιο "ρουσφέτι", σε κάποιο όνειρο, σε κάποιο ψευτοβόλεμα. Και επί δεκαετίες δεν αποτολμά να μεταθέσει την ψήφο του -κι αν ακόμα το επιθυμεί σφόδρα στο βάθος-, γιατί φοβάται να διακινδυνεύσει εκείνο το ψευτοσίγουρο, αλλά και ελάχιστο! Έτσι βλέπουμε πολύ συχνά το λαό μας, που τόσο περήφανος και φιλελεύθερος αποδείχνεται όταν έχει ν' αντιμετωπίσει έναν εχθρό ξένο, να είναι τόσο δειλός και μικροπρεπής όταν ο εχθρός είναι ο εαυτός του, ή ο κομματάρχης του, ή το αφεντικό του. Μπορεί  νάναι εθνικά ελεύθερος, ανθρώπινα όμως , ατομικά, εσωτερικά, δεν είναι. Και η δουλεία αυτή μεταβιβάζεται από τον ψηφοφόρο στον κομματάρχη, στον βουλευτή, στον υπουργό, και συνεχίζεται η σκυταλοδρομία της συμβιβαστικότητας και του ελάχιστου, από τις κυβερνήσεις στα διεθνή "συμμαχικά" περιβάλλοντα, που, φιλικά καθώς υποτίθεται ότι είναι, ενεργούν κατασταλτικά  επίσης σε όποια παρόρμησή μας γνήσια, δηλαδή ελληνική, δηλαδή ανθρώπινη, κατά την δική μας άποψη.

ΕΡ.: Δηλαδή κι απ' έξω μας επιβάλλεται το "ελάχιστο";

ΑΠ.: Φυσικά κι "απέξω"! Αλλά κι από "μέσα", κι από "πάνω", κι από "κάτω" - από παντού! Ώσπου να καταντήσουμε αλήθεια "ελάχιστοι". αλήθεια "μηδαμινοί", αλήθεια "τίποτα".

Αμ όχι! Δε θα τους περάσει! Ακούστε εμένα που σας το λέω: Δε θα τους περάσει αυτό!... Τ' ακούσαν τώρα από την έρευνά σας - από όλους μας, όσοι δεν το βάζουν κάτω!-, και θα τ' ακούσουν κι αύριο, και μεθαύριο, από όλους! Και θα το δουν μπρος τα μάτια τους, να τους καταργεί αυτό το μίσος κατά του ελαχίστου, να τους σαρώνει - και δε θα χρειάζεται ούτε να μας θυμηθούνε τότε! Θάναι τόσο ελάχιστα, τόσο ασήμαντα, τόσο πενιχρά όλα αυτά  που μας τυραννούσαν!

Μόνο να: Βαστήξτε το κέφι σας! ¨ολοι ακμαίο το κέφι μας! Σωστή την καρδιά μας - και θα το δείτε!... Έτσι, λεν, ότι πεθαίνει ένας Τόπος; Λάθος κάνουν.

 ΤΟ ΑΛΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ: Απαντά ο Γεώργιος Αλ. Μυλωνάς