ΤΙ ΦΤΑΙΕΙ(11); Για την κακοδαιμονία της Ελληνικής ζωής

ΣΠΥΡΟΣ ΠΛΑΣΚΟΒΙΤΗΣ

 "Παντού όπου θάπρεπε να συναντά κανείς την Ευθύνη, την Αγρυπνία, συναντάμε "βολεμένους" ανθρώπους, αναπαυτικές στάσεις, "παγωμένες πιστώσεις" στο κεφάλαιο των ηθικών αξιών, πρωτοκαθεδρίες που αισθάνονται το κατεχόμενο σαν προσωπικό ή και κληρονομικό ακόμα δικαίωμα!"

Ο Σπύρος Πλασκοβίτης (Κέρκυρα 1917- Αθήνα 2000) όταν έδιδε την συνέντευξή του στον Ρένο Αποστολίδη για την εφημερίδα Ελευθερία, το 1958, ήταν 41 ετών και είχε τις ιδιότητες, του δικαστού (από το 1951) και του λογοτέχνη (από το 1947). Παράλληλα εθεωρείτο διακριμένος νομικός με σπουδές σε Αθήνα και Παρίσι.
Η δικτατορία τον απέλυσε από το δικαστικό σώμα, τον φυλάκισε και τον εξόρισε στην Κάσο.

Βουλευτής Επικρατείας διετέλεσε το 1977 έως το 1981. Στην συνέχεια εκλέχθηκε δύο φορές Ευρωβουλευτής το 1981 και και το 1884. Στην δεύτερη θητεία του (1984-89) κατείχε το αξίωμα του αντιπροέδρου του Ευροκοινοβουλίου.
Ως εκλεκτός συγγραφέας έκδοσε έξι συλλογές με διηγήματα, τέσσερα μυθιστορήματα και δύο τόμους με δοκίμια. Έργα του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια είναι, κατά την ανεπιφύλακτη προσωπική σας γνώμη, η βασικότερη κακοδαιμονία του Τόπου, κύριε Πλασκοβίτη; Από τι κυρίως πάσχομε και τι πρωτίστως μας λείπει;

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Δύσκολη απ' την ίδια τη φύση της η απάντηση στο ερώτημά σας. Είναι τάχα δυνατό να προσδιορίσπουμε κατά τρόπο "καίριο" τι μας λείπει, από τι πάσχομε; Είναι δυνατό μέσαστην ποικιλία των μορφών  της κοινωνικής ζωής, μέσα στο δαίδαλο των οικονομικών, ηθικών και τεχνικών δεδομένων που συνθέτουν τον τρομερό αυτό μηχανοισμό του καιρού μας, ν' απομονωθεί ένα απ' τα συνθετικά του στοιχεία, και να συγκενυτρωθεί σ' αυτό "ανεπιφύλακτα" η προσοχή μας, με τη βεβαιότητα ότι εδώ βρίσκεται η πηγή του κακού; Φοβούμαι πως έτσι θα πλησιάσουμε επικίνδυνα το δογματισμό.

ΕΡ.: Όσο σας είναιπροσωπικά δυνατό, κύριε Πλασκοβίτη! Κατά τη γνώμη μου- αφού αντιστρέψατε τις ερωτήσεις- στο χέρι του καθενός μας είναι, κι από την μπόρεσή του  μόνο εξαρτάται, το να εκφράσει την προσωπική του γνώση εντελώς ανεπιφύλακτα! Όπως επίσης,  το να πετύχει το "καίριο" χωρίς καθόλου να δογματίσει και να "δογματισθεί"! Αλλά, για προχωρήσετε!...

ΑΠ.: Διερωτώμαι ακόμη αν η κύρια πηγή του κακού βρίσκεται τάχα μέσα στο δικό μας χώρο -εννοώ τον εθνικό χώρο-, ή μήπως αισθανόμαστε απλούστατα κ' εμείς το σφίξιμο ενός από τους μύριους πλοκάμους της πανανθρώπινης κακοδαιμονίας που δυναστεύει την εποχή μας;

ΕΡ.: Αυτό νομίζετε; Μα αυτό θα μας απήλλασε κι από κάθε ευθύνη! Όχι μονο προσωπική, όταν το διαπιστώναμε, αλλά και εθνική, αν αληθεύει. Ή όχι;

ΑΠ.: Ας προχωρήσω τη σκέψη μου... Από τη σκοπιά του ανθρώπου που σχετίζεται κάπως με τα γράμματα, θάλεγα ότι πάνω σε μια γενικώτερη σύμπτωση απόψεων όλων εκείνων που αντιπροσωπεύουν τα αξιολογώτερα κείμενα του καιρού μας -σύμπτωση που παίρνει συχνά τη μορφή μιας δραματικής προειδοποίησης: "Κάτι δεν πηγαίνει καλά, κύριοι! Κι αυτό το "κάτι" δεν μπορεί να ξεπεραστεί πια μονάχα από τον Έναν, από την κοινωνική μονάδα, από το Άλφα ή το Βήτα κοινωνικό σύστημα, όυτε καν απόνα μεγάλο εθνικό και φυλετικό σύνολο. Είναι "κάτι" που πρέπει να το ξεπεράσει ο ίδιος ο Άνθρωπος στην παγκόσμια σημασία του, παλεύοντας για μια ακόμα φορά με τη μοίρα του, με τις ατέλειες του". πρόκειται, δηλαδή, πρώτιστα για πρόβλημα Ηθικό, άχετα αν οι πηγές που το τροφοδοτούν και που εντείνουν μάλιστα τη δραματικότητά του έχουν την αφετηρία τους μέσα στις οικονομικές, τις κοινωνικές ή τις τεχνικές συνθήκες.

ΕΡ.: Το απογοητευτικό είναι όμως- αν το πάμε εκεί, τόσο μακριά, κύριε Πλασκοβίτη- ότι τότε, όχι μόνο κείμενο του "καιρού" μας, παρα κείμενα του προ τεσσάρων αιώνων "καιρού", όπως ο Άμλετ λ.χ., λέγουν τα ίδια: "-Κάτι το σάπιο υπάρχει στη Δανία!..." Ναι;... Χάνβουμε όμως το θέμα έτσι, στην πλατιά θάλασσα του "παντός καιρού"!

ΑΠ.: Ας γυρίσουμε λοιπόν στα δικά μας, γιατί μακριά επήγατε... Έχουμε, τάχα, σα σύνολο συνειδητοποιήσει τουλάχιστο την ύπαρξη αυτού του προβλήματος; Ή μήπως ζούμε σ' ένα κλίμα "Ηθικής αμεριμνησίας". θάλεγα, μ' όλες τις ειδικώτερες συνέπειές του στο πρακτικό πεδίο; Γιατί, αν είναι αλήθεια ότι σ' ένα τόσο μεγάλο πρόβλημα δεν πρόκειται να δώσουμε τελικά, και δεν μπορούμε να δώσουμε, τη λύση μόνοι μας, άλλο τόσο είναι αυτονόητο ότι η άγνοιά του, ή οπ παραμερισμός του από τα καθημερινά  μας ενδιαφέροντα, δημιουργεί απαράδεκτες καταστάσεις και απρόοπτους κινδύνους.

ΕΡ.: Μα αυτο ακριβώς λέμε μ' αυτή την Έρευνα! Λοιπόν; Η γνώμη σας;

ΑΠ.: Αυτό το "κάτι δεν πηγαίνει", αν γινόταν έλεγχος εσωτερικός, εσωτερικός, θα γινόταν ίσως και πυξίδα προσανατολισμού μας για κάποιες μερικώτερες λύσεις, θα γινόταν κίνητρο εμπνεύσεων. Αλλ' ό,τι ίσα-ίσα φοβάμαι πως λείπει σχεδόν ολοκληρωτικά απ' τη μεταπολεμική ζωή μας, είναι η έμπνευση και η Τόλμη. Λείπει μάλιστα  κάτι περισσότερο: η Διάθεση  για εμπνεύσεις!

ΕΡ.: "Ένας κόσμος βαθύτατα γερασμένος", σημαίνουν αυτά που λέτε. Κόσμος που έχει ριζικά "καμφθεί"!...

ΑΠ.: Παντού όπου θάπρεπε να συναντά κανείς την Ευθύνη, την Αγρυπνία, συναντάμε "βολεμένους" ανθρώπους, αναπαυτικές στάσεις, "παγωμένες πιστώσεις" στο κεφάλαιο των ηθικών αξιών, πρωτοκαθεδρίες που αισθάνονται το κατεχόμενο σαν προσωπικό ή και κληρονομικό ακόμα δικαίωμα!

ΕΡ.: Συμπίπτετε με όλους τους άλλους στη "συμπτωματολογία". Το αποτέλεσμα;

ΑΠ.: Το αποτέλεσμα είναι μια "μικρονοικοκυρίστικη", εμπορική κατά βάθος, νοοτροπία, που φανατίζεται εύκολα και θεωρεί από καταγωγής "ύποπτο" κάθε τι που σαν ιδέα ή σαν πράξη μπορεί να ενοχλήσει τη "βολή" της. Ένας υποσυνείδητος κι όμως γερά  καθιδρυμένος "συνεταιρισμός μετριοτήτων" πουκαταφέρνει σε κάθε εκδήλωση κοινωνικής ή εθνικής ζωής να δημιουργεί φράγματα, συγχύσεις, απογοητεύσεις, χάσιμο καιρού- που κατορθώνει μ' άλλους λόγους να κάνει τον Έλληνα μέσα στον τόπο του πολύ κατώτερον απ' ότι παρουσιάζεται σα φυλετική μονάδα οπουδήποτε αλλού, έξω απ' τα σύνορά του.

ΕΡ.: Ωραία!... Μ' αφήνετε, λοιπόν να συνοψίσω τα σχετικώς "ακανθώδη" απ' όσα εθίξατε;

ΑΠ.: σας αρέσουν τ' αγκάθια...

ΕΡ.: Πάντοτε, κύριε Πλασκοβίτη!... Λοιπόν, έχουμε και λέμε:

Κίνδυνος δογματισμού κατά την αναζήτηση του "καιρίου" της Κρίσεως. Δυσκολία του "ανεπιφύλακτου" της προσωπικής γνώμης Εξάρτηση, εν πολλοίς, της κακοδαιμονίας του τόπου από την καθολική κακοδαιμονία του σύγχρονου Κόσμου. "Κάτι δεν πηγαίνει καλά, κύριοι!". Πρόβλημα ηθικής κρίσεως. Αφετηρία του: Οι οικονομικές, κοινωνικές, τεχνικές συνθήκες. Ειδικά εμείς: Ηθική αμεριμνησία! Αδυναμία λύσεως του προβλήματος εκ μέρους μας. Αλλά και δεν το αντιμετωπίζουμε καν! κίνητρο εμπνεύσεων να μας γίνει το: "-κάτι δεν πηγαίνει καλά, κύριοι!". Κι ωστόσο λείπουν, ολοκληρωτικά, και Έμπνευση, και Τόλμη, και Διάθεση ακόμη για "εμπνεύσεις"! Λείπει η Ευθύνη κ' η Αγρυπνία¨"Βολεμένοι" άνθρωποι, αναπαυτικές στάσεις. "Παγωμένεςηθικές πιστώσεις" - ακλόνητοι οι "κατέχοντες"! Μη ενοχλείτε την "βολή" μας! Συνεταιρισμοί μετριοτήτων, που μας κατωτεροποιούν.

Ευχαριστώ πολύ, κύριε Πλασκοβίτη. Έχετε τίποτε να προσθέσετε;

ΑΠ.: Αν όλα αυτά ήταν γνωρίσματα ή ελαττώματα που ποτέ ως τώρα δε μας έλλειψαν, ύστερα μάλιστα απ' τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, σήμερα, σαν μόνοιμα πια γνωρίσματα της λεγόμενης "Ηγεσίας", ισοδυναμούν με παραίτηση της χώρας μας απ' την προετοιμασία των γενικών εκείνων λύσεων που κάποτε θα επιβληθούν  σε παγκόσμια κλίμακα.

Οι νέοι αισθάνονται ότι δεν μπορούν  νάχουν καμμιά σχέση με τους "αναπαυμένους" κάθε κατηγορίας, και γενικά μ' όλους εκείνους που έχουν αποκόψει από τα ερωτηματικά τις αιχμές των!

ΕΡ.: Δηλαδή... Τ' αγκάθια, κύριε Πλασκοβίτη;

ΑΠ.: Φυσικά . Τ' αγκάθια!...

ΤΟ ΑΛΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ: Απαντά ο Δημήτρριος Οικονόμου.