ΤΙ ΦΤΑΙΕΙ(15); Για την κακοδαιμονία της Ελληνικής ζωής

ΣΑΚΗΣ ΠΕΠΟΝΗΣ

Οι αντιδραστικές και οπισθοδρομικές δυνάμεις δεν θα εγκαταλείψουν εύκολα τις θέσεις που κληρονόμησαν. Πιστεύω βέβαια ακράδαντα ότι θα πέσουν. Το πρόβλημα είναι ποιος θα τις ρίξει και τι είναι εκείνο που θα τις διαδεχθεί!

Δικηγόρος και πολιτευτής ο Αναστάσιος (ή Σάκης όπως αρεσκόταν να αποκαλείται) Πεπονής (1924-2011) αναφέρεται στην συνέντευξη που έδοσε στον Ρένο Αποστολίδη για την εφημερίδα Ελευθερία το 1958! Ασχολήθηκε όμως πρώτα με την πολιτική και ακολούθησε η δικηγορία. Αγαπημένο παιδί του Νικολάου Πλαστήρα ο οποίος τον διόρισε αρχηγό της νεολαίας ΕΠΕΚ, του κόμματος του (1950-52). Την δικηγορία την άσκησε από το 1952 όταν παραιτήθηκε από την ΕΠΕΚ. 

Στην θητεία της κυβέρνησης  Γεώργιου Παπανδρέου (1963-65) διετέλεσε διευθυντής του ΕΙΡ (Κρατικό Ραδιοφώνο) όπου καθιέρωσε την χρήση της δημοτικής γλώσσας. Στην διάρκεια αυτής της θητείας του έθεσε τις βάσεις λειτουργίας της τηλεορασης στην Ελλάδα. 
Μετά την μεταπολίτευση διετέλεσε βουλευτής το διάστημα 1977-2000 και ως υπουργός θήτευσε σε πολλά υπουργεία με σημαντικό έργο. Έγινε ευρύτερα γνωστός ως ο δημιουργός του συστήματος πρόσληψης στο δημόσιο (ΑΣΕΠ) με το οποίο περιόρισε τις πελατειακές προσλήψεις δημοσίων υπαλλήλων.
Υπήρξε αντιστασιακός τόσο κατά την διάρκεια της κατοχής όσο και την περίοδο της δικτατορίας των Συνταγματαρχών. 
Τέλος υπήρξε συγγραφέας οκτώ βιβλίων. 

-Δεν θεωρώ εύκολη μία επιγραμματική διατύπωση, που θα επέτρεπε να εντοπίσω  σε ένα σημείο την πιο κεφαλαιώδη κακοδαιμονία του Τόπου.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Μεγάλη κουβέντα το "επιγραμματική", κύριε Πεπονή! Απλώς: τη γνώμη σας ειλικρινά κι απερίφραστα.

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Εκείνο που πιστεύω, είναι ότι στην δημόσια ζωή της χώρας, δηλαδή στον τομέα της πολιτικής, θα πρέπει ν' αναζητήσουμε τα χαρακτηριστικότερα συμπτώματα της γενικοτέρας κρίσεως.

ΕΡ.: Μήπως θα έπρεπε να υπομνησθεί ότι ο "τομέας της πολιτικής" είναι "τομέας" μόνο της όλης ¨δημόσιας ζωής"- και άρα το "δηλαδή" σας στενεύει τα πράγματα;

ΑΠ.: Κατ' εμέ στον τομέα αυτόν πρέπει κυρίως να στραφούμε, για να περιορίσωμε την κακοδαιμονία και να θεμελιώσωμε μια ευρύτερη  ανορθωτική προσπάθεια.

ΕΡ.: να λοιπόν, αμέσως - αμέσως, μια  "επιγραμματική διατύπωση"!... Βλέπετε, δεν σας ήταν δύσκολη!

Αλλά δεν εξηγείτε καλύτερα αυτό το "πρέπει"; Γιατί ¨πρέπει" εκεί "κυρίως" να στραφούμε;

ΑΠ.: Πιστεύω ότι μόνο η επικράτηση πολιτικών δυνάμεων αληθινά ανορθωτικών και ανανεωτικών θα βοηθήσει μια γενικότερη προκοπή και ανάπτυξη. Αν δεν κάνω λάθος, πολιτικά κινήματα με ευρεία λαϊκή απήχηση και συμπαράσταση, που χτύπησαν με θάρρος και κατέλυσαν δυνάμεις οπισθοδρομικές και συντηρήσεως, βοήθησαν παράλληλα και συνέβαλαν αποφασιστικά στην ανάπτυξη νέων και δημιουργικών δυνάμεων, τόσο στον πνευματικό τομέα όσον και στον τομέα της τεχνικής αναπτύξεως και οικονομικής δραστηριότητος.

ΕΡ.: Τόσο αυτό, όσο και το ακριβώς αντίθετο, κύριε Πεπονή! Η επικράτηση πολιτικών δυνάμεων όσο θέλετε "ανορθωτικών" και "ανανεωτικών" από πολιτικής πλευράς, που "χτύπησαν με θάρρος και κατέλυσαν δυνάμεις οπισθοδρομικές και συντηρήσεως" όπως λέτε, δεν βοήθησαν πολλές φορές καθόλου, σε καμιά ουσιαστική προκοπή, όταν συνέβη ν' αποτελούν κινήσεις "καθαρά πολιτικές" -δηλαδή "της επιφάνειας"- και όχι ευρύτερα, βαθύτερα, γνησιότερα θα έλεγα καινούργιες! Προσέξτε τη διαφορά: Όχι "ανανεωτικές"! Καινούργιες! Ριζικά διαφορετικές, ποιοτικά "άλλες"! ("Ανανεώνω" τι θα πει: Κάνω ένεση Νοβοκαΐνης!... Έχει καμιά σχέση αυτό με το "γεννώ", η με το : "είμαι αλήθεια νέος";) Αλλά για προχωρήστε στη δικιά σας σκέψη...

ΑΠ.: Σήμερα που ο ρόλος και η αντίστοιχη ευθύνη του κράτους, δηλαδή της πολιτικής εξουσίας, επηρεάζει σχεδόν κάθε εκδήλωση και δραστηριότητα, είναι ουτοπία  να πιστεύομε ότι μπορεί να χτυπηθεί η κακοδαιμονία σ' αυτό τον Τόπο, όποια και αν είναι, όπου και αν εκδηλώνεται, χωρίς να λυθεί το πολιτικό μας πρόβλημα.

ΕΡ.: Μα ποιος το είπε αυτό το "χωρίς"; Κουτός θα ήταν! Αντιθέτως εσείς είπατε ότι "μόνο" με την "επικράτηση πολιτικών δυνάμεων... κλπ. κλπ.".

Αλλά ολοκληρώστε αυτό που θέλετε να τονίσετε...

ΑΠ.: Δεν νομίζω, π.χ., ότι το πρόβλημα της Παιδείας μπορεί να λυθεί με μια πολιτική ηγεσία και διοίκηση που να είναι ευθυγραμμισμένη, εις ό,τι αφορά την νοοτροπία και την γενικότερη τοποθέτησή της, με τις αντιδραστικές δυνάμεις που καταδυναστεύουν  τις Ανώτατες Σχολές -όπως, περισσότερο έκδηλα αλλά και εθνικά επικίνδυνα, την παρακμάζουσα Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Αλλ' εκ παραλλήλου νομίζω, ότι και όσοι πνευματικοί λειτουργοί, μέσα στις Ανώτατες Σχολές ή κι έξω απ' αυτές, αρνούνται να συνθηκολογήσουν με τις δυνάμεις της παρακμής και του σκοταδισμού, θα είναι ανήμποροι να πραγματοποιήσουν  μια ουσιαστική μεταβολή και να θεμελιώσουν ένα δημιουργικό έργο, εάν δεν υπάρξει η πολιτική εκείνη δύναμη που θα τους χρησιμοποιήσει κατά τρόπο αποφασιστικό και γόνιμο.

ΕΡ.: Θα μπορούσε ίσως να σας τεθεί το ερώτημα: Για να αλλάξει πράγματι κάτι σ' έναν τόπο, πρέπει ν' αλλάξει πράγματι  και η ποιότητα των φορέων  της Ισχυρότερης ενέργειας -των φορέων της πολιτικής εξουσίας. Αλλ' ενώ η ποιότητα αυτών δεν αλλάζει ποτέ (γιατί είναι ήδη διαμορφωμένοι όταν είναι πια "φορείς"), η δε ανατροπή τους, δεν είναι εύκολη βέβαια -ενώ δηλαδή η μάχη για την αλλαγή των φορέων των ίδιων δεν κερδίζεται εύκολα- αντιθέτως, η μάχη για την αλλαγή της ποιότητας της "βάσεως", που αναδεικνύει τους "φορείς" (της ποιότητας του λαού δηλαδή) μπορεί άριστα να κερδηθεί μέσω της Παιδείας! Αυτή είναι "τομεύς" όπου δεν ισχύει εύκολα "χωροφύλακας", και δεν είναι δυνατός ο αποκλεισμός της ελευθερίας και των πράγματι "μορφωτικών" αξιών, εκ μέρους των "κρατούντων".

Ενώ η δική σας αποψη είναι ότι μόνον από τους "πολιτευόμενους" μπορούμε να περιμένουμε την αλλαγή -ή όχι;

ΑΠ.: Αναμφισβήτητα όχι. Συμφωνώ με μια δική σας σκέψη που νομίζω ότι διέπει ένα τελευταίο κείμενό σας στην "Ελευθερία" εξ αφορμής του Οπενχάιμερ: Η επιστήμη και το πνεύμα, πρέπει να συμμετέχουν στις ευθύνες για την εξέλιξη των πολιτικών πραγμάτων.

ΕΡ.: Φοβούμαι ότι το αντίθετο ακριβώς έλεγε το άρθρο: "Η Επιστήμη  και το Πνεύμα αρνούνται να συμμετάσχουν στις ευθύνες οιασδήποτε χωριστικής πολιτικής εξουσίας" - αυτά είναι το "σύμβολο Οπενχάιμερ".

Αλλά δεν έρχεσθε καλύτερα στα δικά μας, στα εδώ;

ΑΠ.: Σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη περίοδο της νεοελληνικής ιστορίας, τα προβλήματα απαιτούν τον αδίστακτο εξοστρακισμό από την πολιτική ζωή του Τόπου, αυτού του καθιερωμένου  ως τώρα τύπου πολιτευομένου. Αυτού του ανεύθυνου και μακαρίου "πολιτικού", που χτυπά τις πλάτες, υπόσχεται διορισμούς και μεσολαβεί για την ταχύτερη απονομή μιας συντάξεως. Προσπαθώντας να μιλήσω πιο απλά , θα έλεγα ότι δεν μας χρειάζεται ο πολιτευόμενος που μεσολαβεί για την ταχύτερη συνταξιοδότηση ενός απόμαχου της δουλει΄'ας. Έχομε την ανάγκη εκείνων που θα συμβάλουν  στον συγχρονισμό του κρατικού μηχανισμού, ώστε ο πολίτης να μην έχει την ανάγκη των διαφόρων μεσολαβήσεων του πολιτευόμενου.

ΕΡ.: "Τόπον εις τους νέους"! λοιπόν, κύριε Πεπονή;

ΑΠ.: Φυσικά, μια τέτοια περιορισμένη τοποθέτηση του προβλήματος, θα ήταν ανεπαρκής και επικίνδυνη. Νέοι άνθρωποι είναι εκείνοι που συλλαμβάνουν και τοποθετούν σωστά  τα προβλήματα της εποχής τους. Απαιτείται να χαράξωμε με σαφήνεια  ριζικά νέες κατευθύνσεις και προσανατολισμούς εις ότι αφορά την διεθνή μας τοποθέτηση, την αντιμετώπιση του κοινωνικού προβλήματος και του προβλήματος της Παιδείας, την χρησιμοποίηση νέων μεθόδων διοικήσεως κλπ. Οι νεώτερες γενιές , τότε μόνον θα εκπληρώσουν την αποστολή τους, όταν, όσοι φιλοδοξούν να τις εκπροσωπήσουν, σ' οποιοδήποτε τομέα, οπλιστούν με αγωνιστικότητα και επιμονή. Η προσπάθεια να απωθηθούν στο περιθώριο οι παντοειδείς οπισθοδρομικές δυνάμεις, πρέπει να συνδυασθεί με την γενναία αναγνώριση της ανάγκης να αλληλοβοηθηθούν και προβληθούν οι ικανές και άξιες δυνάμεις που περικλείουν , σε ανθρώπινο υλικό, οι νεώτερες γενεές. Οι μέχρι σήμερα ιθύνουσες δυνάμεις του Τόπου, όλες όσες επηρέασαν αποφασιστικά τις μεταπολεμικές εξελίξεις στην Ελλάδα, οδηγούν στον κατήφορο του εθνικού μαρασμού. Απαιτείται μια ευρύτερη εξόρμηση, με σπονδυλική στήλη ένα συγχρονισμένο και τολμηρό ανανεωτικό κίνημα.

ΕΡ.: Αυτά είναι "ωραία", κύριε Πεπονή -απ' τα ωραιότερα" μάλιστα των λεγομένων. Αλλά θα μπορούσε κάποιος ν' αντιτείνει: "Συλλήψεις" και "σωστές τοποθετήσεις", "νέες κατευθύνσεις" και "διεθνείς προσανατολισμούς", "νέας μεθόδους διοικήσεως κλπ" μπορεί ο καθένας - κι ο πιο "άσωτος", κι ο πιό "γέρος" κι ο πιο "οπισθοδρομικός"- ν' αγοράσει από το πρώτο πολιτικό "ετοιματζήδικο", και να τα "προβάλει", και να ισχυριστεί ότι είναι "νέος' κι αυτός, και "σωστός", και "προοδευτικός". Όμως το εχέγγυο για τη γνησιότητα -η γνησιότητα, ακριβώς, η ίδια!- κύριε Πεπονή;

Και για να ρωτήσω σαφέστερα: Μήπως το "εχέγγυο" -ένα έστω "εχέγγυο"- είναι το "Μη βάλλετε οίνον νέον εις ασκούς παλαιούς"; Γιατί και "νέος' να είναι... ξινίζει! Ή όχι;

ΑΠ.: Μου υποβάλλετε , δηλαδή το κρίσιμο ερώτημα εάν είναι σκόπιμη η ένταξη νέων ανθρώπων  και νέων δυνάμεων σε παλαιότερα σχήματα -εάν τα σχήματα αυτά αξίζουν  την εμπιστοσύνη και την συμπαράσταση των νεωτέτερων. τούτο, μέχρις ενός σημείου, εξαρτάται από τους ίδιους τους "παλαιούς", που θα έπρεπε έγκαιρα να αποδείξουν και ότι μπορούν να κατανοήσουν τα προβλήματα, και να εκφράσουν τα αιτήματα της εποχής μας, αλλά και ότι, κατά τρόπο ουσιαστικό, αποβλέπουν στην ενεργό συμπαράσταση των νέων δυνάμεων εις όλους τους τομείς. Από την πλευρά των νέων πάλι, η απάντηση εξαρτάται από τις συνθήκες που υφίσταται την συγκεκριμένη στιγμή που τους τίθεται το πρόβλημα. την ώρα των εκλογών π.χ., ή θα πρέπει να προτιμήσουν την εύκολη αλλά και άγονη στάση που συνίσταται στην δήθεν περιφρόνηση της πραγματικότητας και στην ακαδημαϊκή αναμονή του "ιδανικού", ή θα πρέπει ν' αποδεχθούν τον κίνδυνο μιας υπεύθυνης στάσεως και γνώμης, οπότε επιβάλλεται μια επιλογή μεταξύ των υφισταμένων δυνατοτήτων και λύσεων επιλογή, που δεν πρέπει βέβαια να έχει την έννοια και τον χαρακτήρα της συνθηκολογήσεως. Η ευθύνη των νέων, όμως, προβάλλει σε όλη της την εκταση όταν τους παρέχεται η πίστωση του χρόνου και δεν σπεύδουν, έγκαιρα και συστηματικά, να καθορίσουν τα βασικά σημεία στα οποία συμφωνούν, να αναλάβουν τις ευθύνες τους, να εντάξει ο καθένας τον εαυτό του στον αγώνα , ν' αναγνωρίσει την αξία και την συμβολή του διπλανού του, και να προχωρήσουν με γενναιότητα και εμμονή στην εκπλήρωση της αποστολής τους. Οι αντιδραστικές και οπισθοδρομικές δυνάμεις δεν θα εγκαταλείψουν εύκολα τις θέσεις που κληρονόμησαν. Πιστεύω βέβαια ακράδαντα ότι θα πέσουν. Το πρόβλημα είναι ποιος θα τις ρίξει και τι είναι εκείνο που θα τις διαδεχθεί!

Ιδού, κύριε Αποστολίδη, η αποστολή και η ευθύνη των νεώτερων γενεών!

ΕΡ.: Ευχαριστώ πολύ για το μάθημα, κύριε Πεπονή. Μόνο που σαν επιμελής μαθητής και πάλι, θα κρατήσω σημειώσεις των "κυριοτέρων" της κακοδαιμονίας μας;

Είπατε: "Επιβάλλεται μια επιλογή μεταξύ των υφιστάμενων δυνατοτήτων και λύσεων" "την ώρα των εκλογών" -"επιλογή που δεν πρέπει βέβαια να έχει την έννοια της συνθηκολογήσεως".

Αλλά στο χέρι μας είναι η "έννοια"; Εμείς καθορίζουμε την "έννοια" που είναι μια "επιβαλλόμενη" επιλογή; "Επιβαλλόμενη" είναι κι η "έννοιά" της - το λέει δα και το Ευαγγέλιο: Ξινίζει!

Θα σας εκούρασα όμως αρκετά... Άλλοτε τα ξαναλέμε.

ΑΠ.: Το ελπίζω.

ΣΕ ΕΠΟΜΕΝΟ ΣΑΒΒΑΤΟ: Απαντά ο Τίτος Πατρίκιος.