Ποιος Πινόκιο;

 Το παιδί μου λέει συνέχεια ψέματα

 

Ένα ζήτημα το οποίο κάνει αρκετές φορές τους γονείς να ανησυχούν είναι τα ψέματα, το οποία τα παιδιά τους, μικρά ή μεγαλύτερα, μπορεί να λένε. Έχουν όμως όλα τα ψέματα την ίδια βαρύτητα; Χρήζουν άραγε όλα τα ψέματα που μπορεί να ακούγονται από τα παιδιά μας, ίδιας αντιμετώπισης; 

Σίγουρα το ψέμα είναι μια ηθικά και κοινωνικά ανεπιθύμητη συμπεριφορά, η οποία διαβρώνει έντονα τις σχέσεις εμπιστοσύνης και επικοινωνίας. Ωστόσο, θα είναι απαραίτητο οι γονείς να διαχωρίσουν στη σκέψη τους ποια από τα ψέματα που λένε τα παιδιά τους συμβαίνουν επειδή τα τελευταία ακόμα δεν έχουν κατακτήσει τις κατάλληλες γνωστικές δυνατότητες, ώστε να διαχωρίζουν το αληθινό από το φανταστικό (περίπου μέχρι την ηλικία των 2 ετών), ποια λέγονται ώστε να επωφεληθούν τα ίδια και ποια για να επωφεληθούν άλλοι. 

Αρχίζοντας, είναι σημαντικό πριν οποιοσδήποτε σηκώσει ψηλά το δάχτυλο ώστε να νουθετήσει και να δείξει το καλό παράδειγμα σε ένα παιδί που είπε κάποιο ψέμα, να προσδιορίσει και τη δική του συμμετοχή σε αυτή την κατάσταση. Αν αναλογιστούμε λίγο βαθύτερα, μάλλον θα συνειδητοποιήσουμε ότι το ψέμα, όσο άσχημα και αν ακούγεται, είναι μια συνθήκη η οποία υπάρχει σε πολλές από τις καθημερινές μας συναλλαγές. Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό να γίνεται ο διαχωρισμός σχετικά με την ποιότητα του ψέματος κάθε φορά. Όπως στα παιδιά, που έχουν πια αυξημένες γνωστικές δυνατότητες και ξεπερνούν το υπερρεαλιστικό ψέμα με τις φανταστικές καταστάσεις που δημιουργούν, έτσι και στους ενήλικες το ψέμα άλλοτε έχει μία κοινωνικά αποδεκτή απόχρωση (το να πούμε για παράδειγμα στη γιαγιά μας, ότι το κασκόλ που μας έπλεξε είναι πολύ ωραίο, παρότι στην πραγματικότητα δεν είναι του γούστου μας) ή άλλοτε το να πούμε ένα μικρό, «αθώο» ψέμα ώστε να αποφύγουμε μία αρνητική συνθήκη μικρής σημασίας, λειτουργεί αυτοπροστατευτικά. Κατά συνέπεια θα είναι πολύ σημαντικό αναγνωρίζοντας αυτές τις συνθήκες που όντως υπάρχουν και λειτουργούν μέσα στην κοινωνία μας, να διαχωρίσουμε ποιο είναι το ψέμα που όντως είναι ανησυχητικό για το παιδί μας και να δράσουμε αναλόγως.

Πέρα από τα ψέματα που εξυπηρετούν τις καθημερινές μας συναλλαγές, χωρίς βέβαια να προκαλούν ζημία στις σχέσεις ή σε κάποιο άτομο συγκεκριμένα και από αυτά που  διαδραματίζονται στη φαντασία των παιδιών, υπάρχουν και τα ψέματα όπου η ένταση, η ποιότητα και η συχνότητα της εμφάνισης τους, τα κάνει να γίνονται ιδιαίτερα ανησυχητικά για την προσωπική αλλά και την κοινωνική εξέλιξη του παιδιού. Είναι αυτά τα ψέματα, τα οποία συνήθως σκιαγραφούν την ποιότητα των σχέσεων στα περιβάλλοντα αλληλεπίδρασης του παιδιού. Ειδικότερα, παιδικά ψέματα τα οποία λέγονται έχοντας ως κίνητρο την προσωπική ωφέλεια, διαταράσσοντας όμως τις σχέσεις εμπιστοσύνης και επικοινωνίας ή βλάπτοντας άλλα πρόσωπα ή ακόμα όταν αυτά χρησιμοποιούνται ώστε να αποφευχθεί κάποια τιμωρία για μία παράβαση που συνέβη, θεωρούνται αντικοινωνικά ψέματα και βάση της συχνότητας της εμφάνισης τους χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής.

Ποιες όμως είναι οι συνθήκες εκείνες, οι οποίες φαίνεται να ωθούν τα παιδιά να ψεύδονται;

 Όπως γίνεται αντιληπτό όσο «αθώα» και αναπτυξιακά αναμενόμενα και να είναι τα ψέματα ιδίως στις πολύ μικρές παιδικές ηλικίες, θα είναι απαραίτητο να μην προσπερνιόνται αλλά να αξιοποιούνται ώστε τα παιδιά να εσωτερικεύουν σταδιακά τις αξίες της ειλικρίνειας και να την χρησιμοποιούν ως «εργαλείο» τους στη διαχείριση ενδεχόμενων προσωπικών ή κοινωνικών δυσκολιών. Έχει φανεί ότι τα παιδιά τείνουν να χρησιμοποιούν τα ψέματα όταν φοβούνται ότι θα τιμωρηθούν, είτε σωματικά είτε ψυχολογικά, στις περιπτώσεις όπου υποπίπτουν σε παραπτώματα. Όπως γίνεται κατανοητό λοιπόν οι εκφοβιστικές τακτικές, κυρίως από τους γονείς αλλά και από άλλα πρόσωπα αναφοράς, όπως οι εκπαιδευτικοί, δε φαίνεται να βοηθούν τα παιδιά ώστε να ρυθμίζουν το συναίσθημα τους και να διαχειρίζονται το οποιοδήποτε σφάλμα κάνουν ή το οποιοδήποτε ψεγάδι φέρουν.

 Ως εκ τούτου θα είναι απαραίτητο να αξιοποιείται η κάθε ανεπιθύμητη συμπεριφορά των παιδιών ως ένα υλικό προς αξιολόγηση αναφορικά με τον τρόπο που σχετιζόμαστε με τα παιδιά και τα μηνύματα που τους περνάμε για την εικόνα και την αντίληψη του εαυτού τους. Το κάθε ψέμα κάτι μας δείχνει! Όταν για παράδειγμα κάποιο παιδί ψεύδεται σταθερά και για ένα εύλογο χρονικό διάστημα για ζητήματα που αφορούν στις επιδόσεις του στο σχολείο, στον αθλητισμό ή στις σχέσεις του με τους συνομηλίκους, τότε ενδεχομένως να αντιμετωπίζει δυσκολίες που αφορούν την αυτοεκτίμησή του. Στην περίπτωση αυτή, είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να μην τιμωρήσουν το παιδί τους επειδή ψεύδεται, αλλά επισημαίνοντας τις κοινωνικές συνέπειες όπου αυτή η συμπεριφορά φέρει, να συζητήσουν μαζί του για τα συναισθήματα του, να ξανασκεφτούν τον τρόπο που οι ίδιοι τον αντιμετωπίζουν και να ξεκινήσουν την αλλαγή από τη δική τους σχέση.  Στην πρώτη περίπτωση είναι σίγουρο ότι η προσπάθεια του παιδιού για επαφή και αποκάλυψη στους γονείς του θα ματαιωθεί με αποτέλεσμα να «αναγκαστεί» το παιδί να καταφεύγει σε αυτή τη συμπεριφορά ώστε να αποφύγει τις αρνητικές συνέπειες.

 Είτε είναι ο φόβος η κύρια αιτία, είτε το αίσθημα της απόρριψης από τους γονείς θα είναι απαραίτητο τα παιδιά να μην νιώθουν ότι απορρίπτονται στην προσπάθεια τους να αποκαλύψουν κάποιο παράπτωμα τους. Αντίθετα, είναι πολύ προτιμότερο τόσο για την προαγωγή της σχέσης εμπιστοσύνης και επικοινωνίας αλλά και πιο συγκεκριμένα για την προαγωγή της φιλαλήθειας, οι γονείς ή οποιοσδήποτε έχει υπό την ευθύνη του παιδιά να τα ενθαρρύνουν ώστε να εκφράζονται ειλικρινώς αναδεικνύοντας τις θετικές συνέπειες της ειλικρίνειας και να τα αποθαρρύνει χωρίς να τα τιμωρεί, αλλά επισημαίνοντας τις αρνητικές συνέπειες για τα ψέματα τα οποία μπορεί να χρησιμοποιεί.

ΠΗΓΗ: Χαμόγελο του Παιδιού