ΤΙ ΦΤΑΙΕΙ(18); Για την κακοδαιμονία της Ελληνικής ζωής

ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ

 

Αντιμετωπίζουν (τα ηγετικά πρόσωπα) τα καθημερινά αιτήματα με υπεκφυγές και υποσχέσεις, που ποτέ δεν είναι δυνατόν να τηρηθούν. Η έννοια του πολίτη έχει αξία  γι' αυτούς μόνο όταν ταυτίζεται με την έννοια του ψηφοφόρου! Ποτέ η "πραγματοποίηση" δεν ήταν τόσο μακρυά από την "υπόσχεση" όσο σήμερα!

Ποιητής και ιατρός αναφέρεται στην συνέντευξη ο Τάκης Σινόπουλος (Αγουλινίτσα Ηλείας 1917- Πύργος 1981) που παραχώρησε στον Ρένο Αποστολίδη για την εφημερίδα Ελευθερία το 1958! Εργάστηκε ως παθολόγος γιατρός και ασχολήθηκε με την ποίηση ενώ έγραψε μελέτες και δοκίμια. Η ποίηση του είναι λυρική, επιγραμματική και κυριαρχείται από τραγική αυτογνωσία και απαισιοδοξία.
 Μοιράστηκε (1962) με τον Ν. Καρούζο το Β' Κρατικό Βραβείο Ποίησης

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ας επαναλάβω άλλη μια φορά το βασικό ερώτημα της Ερεύνης:

"Προσδιορίστε όσο καιριώτερα μπορείτε, την κατά την γνώμη σας πιο κεφαλαιώδη "κακοδαιμονία" του Τόπου. (Από τι κυρίως πάσχομε και τι πρωτίστως μας λείπει; Ποια θεωρείτε ως "πρώτη" μάστιγα της ζωής του Τόπου; Ζητείται η ανεπυφύλακτη κρίση σας. Ή φρονείτε πως όλα βαίνουν λαμπρά;).

ΑΠΑΝΤΗΣΗ: Και γιατί όλο αυτό;

ΕΡ.: "Για να γνωρίσομε τι μας συμβαίνει" - κατέληγε να ζητάει το βασικό ερώτημα.

ΑΠ.: Ναι... "Να γνωρίσομε τι μας συμβαίνει...". Μου φαίνεται όμως δύσκολο να προσδιορίσω μια πρώτη, κεφαλαιώδη, κακοδαιμονία, απ' αυτές που βασανίζουν τον Τόπο μας. Διαπιστώνω πως υφίσταται ένας κύκλος νοσηρών συμπτωμάτων, που μπορεί να μας οδηγήσει, αν κοιτάξουμε σωστά, ως τη ρίζα του κακού.

Ας κάνουμε πρώτα μερικές γενικές διαπιστώσεις: Βρισκόμαστε, χωρίς αμφιβολία, μπροστά σε μια φθορά, σε μια παρακμή κοινωνική, ζώντας μέσα στην υποθετική Δημοκρατία μας, που απειλείται από τις δύο φοβερές μυλόπετρες της εποχής μας: τη δυτική κεφαλαιοκρατία και το ρώσικο ολοκληρωτισμό.

ΕΡ.: Είπατε "υποθετική". Θεωρείτε λοιπόν κι εσείς ψεύτικη τη "Δημοκρατία" μας;

ΑΠ.: Τη Δημοκρατία δεν μπορώ να την εννοήσω μη ελευθερωμένη από την οικονομική ολιγαρχία. Όντας στα νύχια του χρήματος η "Δημοκρατία" μας είναι υποθετική.

Κι όσο η "άλλη πλευρά", είπα "ρώσικος ολοκληρωτισμός" κι όχι "κομμουνισμός", γιατί κομμουνισμός δεν υπάρχει. Είναι ένας μύθος. Προς το παρόν υπάρχει σταλινικός, ή κρουστσεφικός, ή ο,τιδήποτε άλλο - ολοκληρωτισμός! Λοιπόν, η υποθετική μας Δημοκρατία συνθλίβεται κι αγωνίζεται να υπάρξει. Το φαινόμενο δεν είναι μονάχα ελληνικό. Μαστίζει γενικότερα τις κοινωνίες της Δύσεως. Και μάλιστα, σε περίοδο μιας  χωρίς προηγούμενο αναστάτωσης σ' όλους τους τομείς του πολιτισμού. Δεν υπάρχει σήμερα πτυχή της πραγματικότητας, ούτε ένας τομέας της επιστήμης και του πνεύματος, που να μην έχει θιγεί από την βαθύτατη τούτη αναθεώρηση των συνθηκών του. Ζούμε σε μια εποχή θεοποιήσεως της πολιτικής. Αυτές τις θεοποιήσεις τις ευνοούν και τις υποδουλίζουν τα έναντι αλλήλων ιστάμενα μεγαθήρια, που παλεύουν για την παγκόσμια κυριαρχία.

Γι' αυτό, αληθινή Δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει - και τούτο συνιστά την τραγωδία της εποχής μας, το άγχος της. Κι έτσι, μέσα από τις λιγότερο ή περισσότερο φιλελεύθερες κοινωνίες, αντικρίζουμε που και που μερικά υπεύθυνα άτομα να υψώνουν την κραυγή τους και να αγωνίζονται να διασώσουν το ουσιαστικό ανθρώπινο πνεύμα. Οι κοινωνίες τούτες, όπως δα κι η δική μας, η ελληνική, με το κατ' όνομα "δημοκρατικό καθεστώς", παρουσιάζονται στείρες, αναποφάσιστες κι αμφιρρέπουσες, ανάμεσα στο παλιό είδωλό τους που καταρρέει και στην όψη ενός σύγχρονου κόσμου που ανατέλλει. Καμιά ζωντάνια, καμιά δύναμη επιβίωσης και διάρκειας δεν φανερώνουν. Έτσι, τοποθετούνται έξω από τις απαιτήσεις  μιας σφύζουσας και εκρηκτικής πραγματικότητας.

Ενώ θάπρεπε να προσπαθήσουν να διασώσουν το άτομο σαν μονάδα κοινωνική, αντίθετα ευνοούν ένα καθεστώς που ή ευνοεί ή αμύνεται κατά των ολοκληρωτισμών με γελοίες θεωρητικές αποτιμήσεις και απροσάρμοστα προγράμματα, καθώς ταυτόχρονα μεταβάλλουν τα πρώτα του κύτταρα, τα ανθρώπινα άτομα, σε σκουπίδια, σε τσόφλια ανθρώπων!

Σήμερα, τα πιο γερά θεμέλια της σκέψης και της παιδείας -προπαντός αυτής- έχουν κλονιστεί. Μαγειρεύονται νέοι "μύθοι" και νέοι "θεοί". Το προβάδισμα στην πορεία του πολιτισμού το έχει η "τεχνική", η "μηχανοκρατία" -η αφαίρεση δηλαδή, υπό τις υψηλές ευλογίες της απανταχού πολιτικής.

Εκείνο που κάθε μέρα και πιο πολύ αιτείται, είναι ο "τεχνικός". Ο μόνος που έχει αξία και πέραση. Ενώ ο "πνευματικός" έχει υποβιβαστεί στη θέση του νεροκουβαλητή, ή του φτωχού συγγενή της σύγχρονης κοινωνίας.

Άξιος ο μισθός του "πνευματικού", μια και στο σύνολό του σχεδόν εξανδραπόδισε το πνεύμα του, και δέχθηκε, αυτός που θάπρεπε νάταν η συνείδηση της Δημοκρατίας, την υφαρπαγή των ελευθεριών του, αυτοδιορίστηκε υπηρέτης τούτου ή εκείνου του καθεστώτος!...

Άξιος ο μισθός της επιστήμης, που σήμερα δουλεύει περισσότερο ν' αναπτύξει τα μέσα καταστροφής κι όχι τα μέσα ευημερίας. Η περίπτωση Οππενχάιμερ σημαίνει πολλά πράγματα, αλλά σημαίνει και τούτο: Πως το πνεύμα σήμερα υβρίζεται και καταπιέζεται από τα ίδια τα καθεστώτα που δημοκοπούν υπέρ του πνεύματος! Προβλήματα τεράστια, βασικά της ύπαρξης του ανθρώπου παραμερίζονται κι αποσιωπούνται, ενώ ταυτόχρονα , με τις λογής- λογής προπαγάνδες, καλλιεργούνται καταστάσεις και κλίματα ευνοούντα τη φθορά των ριζών μιας κοινωνίας που βαδίζει στην καταστροφή της!

ΕΡ.: "Προπαγάνδες" είπατε. Εμείς δε, είμαστε καλή "αγορά" για το "εμπόρευμα" τούτο;

ΑΠ.:Σπουδαίοι καταναλωτές! Αφού, άλλωστε, το ίδιο μας το Κράτος συμπεριφέρεται σαν επίσημος εισαγωγεύς  των ξένων "βιομηχανιών".

Η προπαγάνδα είναι ένα άλλο είδος εξευτελισμού του ανθρώπου. Η άσκησή της προϋποθέτει την ύπαρξη μιας βαθύτατης περιφρόνησης προς την αυθεντική και γνήσια ανθρώπινη προσωπικότητα. Περιφρόνηση προς την στοιχειώδη κρίση και σκέψη!

Κοιτάξτε το ραδιόφωνο, και κρίνετε! Μια και έχει τη δυνατότητα νάναι παντού, στο τέλος γίνεται όργανο μιας ψύχραιμα υπολογισμένης προσπάθειας να χάσει ο ακροατής, ο κάθε ακροατής, κάθε ικανότητα αντίδρασης, κάθε δύναμη ελέγχου!

ΕΡ.: Θέλω κάτι να ελέγξω με την ερώτηση που θα σας κάνω; Αποκλείεται, κύριε Σινόπουλε, τη δυνατότητα μιας "σωστής" προπαγάνδας;

ΑΠ.: Αυτός που θα την έκανε θάπρεπε νάχει μόνο τελειότητα στην πλευρά του.

ΕΡ.: Δηλαδή;

ΑΠ.: Ο... Θεός! Μα γι' αυτό άλλωστε -από "πάθημα" δηλαδή αυθυποβολής -θεοκρατούνται, στην ουσία, όλα τα καθεστώτα που διαθέτουν ισχυρή προπαγάνδα! Όσο πιο ισχυρή μάλιστα -όσο πιο επιφατικά πιο "σωστή" δηλαδή- , τόσο περισσότερο θεοκρατούνται! Δηλαδή: "Ολοκληρωτίζονται", αν μου επιτρέπεται ο όρος.

ΕΡ.: Άρα και η "Βασιλεία των Ουρανών": ο πρώτος ολοκληρωτισμός!... Δε μου είπατε όμως αν "αποκλείεται τη δυνατότητα" μιας "σωστής" προπαγάνδας.

ΑΠ.: σας απήντησα. Αλλά και βασικότερα τούτο: Και το σωστό αν του δείχνουν, ο άνθρωπος είναι μόνος, και πρέπει μόνος να δει -όπως μόνος ζει τη μοναδική ζωή του ο καθένας, και ο έσχατος άνθρωπος.

ΕΡ.: Καταλαβαίνω γιατί είστε και γιατρός και ποιητής.

ΑΠ.: Γιατί;

ΕΡ.: Στον κάθε ασθενή ως προς"όλως ειδική περίπτωση" προσανατολίζεται πιο σήμερα η ιατρική. Στον πάντα "μόνο" άνθρωπο απευθύνεται ανέκαθεν η Ποίηση... Για αυτό μισείτε το Κράτος;

ΑΠ.: Το μισώ;

ΕΡ.: Υποθέτω. Από πνευματικότητα ακριβώς!

ΑΠ.: Ναι... Υπάρχει, βλέπετε, και το Κράτος!...

Λοιπόν το Κράτος τυρβάζει περί πολλά! "Αξιοποιεί τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας μας", "φροντίζει για την αξιοπρεπή εμφάνιση των τουριστικών χώρων¨, "οργανώνει φεστιβάλ" και λιμνάζει στην τύφλα του! Πέρα απ' αυτά τα θεάρεστα, οι σκοποί και τα μέσα ταυτίζονται, κι οι πολίτες, οι πυρήνες της "Δημοκρατίας" μας συμπιέζονται και τυραννιούνται ανάμεσα στην ανάγκη και στο φόβο, τις δύο σύγχρονες συμπληγάδες, αναζητώντας τη λύτρωσή τους σε εξωανθρώπινες απασχολήσεις. "Δώσατε τω λαώ ποδόσφαιρον και άλλα θεάματα!". Την ώρα που μερικά από τα υπευθυνότερα στοιχεία, τα πιο συνειδητά, της εποχής μας, κραυγάζουν και περιμένουν από τους ηγέτες του σύγχρονου αστικού καθεστώτος συστηματικό αυτοέλεγχο, αξιοπρέπεια, θάρρος έξαρση πάνω απ' τα κομματικά συμφέροντα, κι ακόμα : αποκρίσεις ουσιαστικές πάνω σε θεμελιώδη, ζωτικής σημασίας προβλήματα , είτε εσωτερικά είτε εξωτερικά, εκείνο που τους προσφέρεται είναι η ευφραδής κενολογία, τα μεγαλεπήβολα "προγράμματα", η Ελλάς που ποτέ δεν πεθαίνει και οι ένδοξοι ημών πρόγονοι!... Επαναλαμβάνω: το άτομο συνθλίβεται ανάμεσα στην ανάγκη και το φόβο, ανάμεσα στους κάθε λογής "αστυνομικούς" και τους κάθε λογής "εμπόρους, ενώ μυαλό του τρελαίνεται κάθε μέρα από τα ποικίλα προπαγανδιστικά μεγάφωνα!

Το κράτος εξαπατά τον πολίτη του, κι ο πολίτης τον άλλο πολίτη! Κι έχουμε φτάσει σε μια κατάσταση τέτοιας εξαχρειώσεως, ώστε εν τέλει να παρουσιάζεται, η απάτη σαν ο μόνος τρόπος επιλύσεως των διαφορών! Βαθύτατα ηθική κρίση μαστίζει όλα τα κοινωνικά στρώματα, και είναι αντανάκλαση της ηθικής κρίσης ανωτάτου επιπέδου, κρίσης ηγεσίας, ηγετικών προσώπων.

Τα ηγετικά πρόσωπα στερούνται αισθήματος ευθύνης, στερούνται θάρρους. Εν τέλει στερούνται πνευματικότητος! Αντιμετωπίζουν τα καθημερινά αιτήματα με υπεκφυγές και υποσχέσεις, που ποτέ δεν είναι δυνατόν να τηρηθούν. Η έννοια του πολίτη έχει αξία  γι' αυτούς μόνο όταν ταυτίζεται με την έννοια του ψηφοφόρου! Ποτέ η "πραγματοποίηση" δεν ήταν τόσο μακρυά από την "υπόσχεση" όσο σήμερα! Κι είναι ακόμα και τούτο προφανές: Ότι ο λαός, κινούμενος ανάμεσα μπουζουκιών και ποδοσφαίρου ο καθημερινά ταλανιζόμενος από το αίσθημα  της ανασφάλειας, δείχνει συχνά μιαν ανωτερότητα θάρρους και ευθύνης έναντι των ηγετών του, συχνά προωθεί και επιβάλλει τις ακεραιότερες αρετές του σαν υπόδειγμα στην ηγεσία.

Τι τα θέλετε! Υπάρχει στο λαό ένας αθέατος ηρωισμός, μια ηθική αξιοπρέπεια -θάλεγα: μια συχνά αθέατη αγιοσύνη!

ΕΡ.: Μιλήσατε πριν για τον "πνευματικό άνθρωπο", που θάπρεπε, καθώς είπατε, να είναι ¨η συνείδηση της Δημοκρατίας".

ΑΠ.: Ναι.

ΕΡ.: Στη δικιά μας ¨Δημοκρατία"...

ΑΠ.: Ποια Δημοκρατία;

ΕΡ.: Εδώ, σ' εμάς τελοσπάντων...

ΑΠ.: Λυπάμαι πάρα πολύ, μα δεν βλέπω πουθενά τους ακέραιους πνευματικούς ανθρώπους που επισημαίνουν και καταγγέλλουν! Θυμάμαι τη φράση του Ρήγα Φεραίου: "Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά!". Ποιος, τάχα, σήμερα "συλλογάται ελεύθερα" για να μιλήσει σωστά; Ποιος, τάχα, έχει το θάρρος να μιλήσει; Βλέπω ένα σωρό ανθρώπους να βγάζουν τα μάτια τους ποιος θα πρωτομπεί στην Ακαδημία, ποιος θα μεταφραστεί σε τούτη ή σ' εκείνη την ξένη γλώσσα! Μα πνευματικούς αγωνιστές δε βλέπω! Δε διαθέτουμε ούτε ένα Μωριάκ, ούτε έναν Καμύ, ούτε ένα Σιλόνε!

Θα μου πουν  ότι οι συνθήκες για το πνεύμα στην Ελλάδα είναι εξευτελιστικές, οι πνευματικοί άνθρωποι πρέπει να βγάλουν  το ψωμί τους!... Α, όχι! Προτιμώ εκατό φορές τη φτώχεια ενός Γκαμπριέλ Μαρσέλ ή μιας Σιμόν Σάιλ, από οποιαδήποτε ακαδημαϊκοποίηση!...

Μπορεί νάμαι απόλυτος, μα πολύ συχνά με τυραννάει ένας λόγος που άκουσα:

"Μάθε γράμματα, γιε μου, για να γίνεις... δούλος!" από το στόμα ενός παλιού γέροντα της Πελοπόννησος!

ΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΣΑΒΒΑΤΟ: Απαντά ο Χριστόφορος Στράτος.