Σε καιρούς οικονομικής κρίσης

ΔΙΝΟΝΤΑΣ ΧΑΡΤΖΙΛΙΚΙ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ

Η οικονομική κρίση είναι ένα φαινόμενο που πλήττει την ελληνική κοινωνία τα τελευταία χρόνια με άμεσες συνέπειες στη ζωή των περισσότερων ελληνικών οικογενειών.
Ειδικά την τελευταία περίοδο, οι εξελίξεις στην οικονομία και ως επακόλουθο στις οικονομικές δυνατότητες όλων των ανθρώπων που ζουν στη χώρα μας είναι ραγδαίες και το μέλλον δεν φαίνεται και τόσο ευοίωνο. Τα παιδιά, ειδικά στις πιο μικρές ηλικίες, δεν είναι δυνατόν να περιμένουμε να κατανοήσουν από μόνα τους τι σημαίνει ακριβώς οικονομική κρίση, ύφεση κλπ.  Σίγουρα όμως χρειάζεται και αποτελεί δικαίωμά τους να τους εξηγηθεί στη γλώσσα που κατανοούν τι σημαίνει αυτό. Ένας/μια έφηβος/-η, για παράδειγμα, είναι σε θέση να αντιληφθεί τι σημαίνει οικονομική κρίση για μια χώρα, αφού βιώνει τις επιδράσεις της μέσα από την καθημερινότητά του και τις διαπροσωπικές του σχέσεις. Είναι σχεδόν σίγουρο πάντως, ότι το συγκινησιακό κλίμα σε κάθε σπίτι, σε κάθε οικογένεια έχει αλλάξει τις τελευταίες μέρες, αν όχι και νωρίτερα στην περίπτωση που οι συνέπειες της κρίσης έχουν χτυπήσει μια οικογένεια από πιο πριν (π.χ ανεργία).      

Ένας τρόπος που τα παιδιά αντιλαμβάνονται την παρούσα κατάσταση είναι μέσω των αλλαγών που ήδη έχουν συμβεί ή θα συμβούν μέσα στην οικογένεια. Για παράδειγμα στις δραστηριότητες ψυχαγωγίας, στις διακοπές που φέτος δεν θα είναι τόσο άνετες όσο το προηγούμενο καλοκαίρι, στο χαρτζιλίκι....

Τι χρησιμότητα και τι στόχο έχει το χαρτζιλίκι;

Το χαρτζιλίκι αποτελεί ένα μέσο διαπαιδαγώγησης. Στόχο έχει τόσο την εκπαίδευση στην οικονομική διαχείριση όσο και την ανάπτυξη της υπευθυνότητας του παιδιού. Μέσω της δυνατότητας που δίνεται σε ένα παιδί από τους ενήλικες που το φροντίζουν να διαχειριστεί μόνο του ένα μικρό χρηματικό πόσο, αποκτά σταδιακά μια αίσθηση του μέτρου και έναν έλεγχο στη συμπεριφορά του, στην ικανοποίηση των επιθυμιών και των αναγκών του. Το ακριβές ποσό, το πώς δίνεται, κάθε πότε και με ποια ακριβώς συμφωνία με το παιδί, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως είναι η ηλικία του παιδιού, η οικονομική κατάσταση της οικογένειας, κ.α. Μπορεί π.χ. να είναι πολύ βοηθητικό να ρωτήσετε τους γονείς των φίλων των παιδιών σας τι ποσό δίνουν αυτοί έτσι ώστε να μην υπάρχει μεγάλη απόκλιση στην παρέα των παιδιών. Αυτό δεν σημαίνει ότι κάθε περίπτωση είναι η ίδια. Το παιδί πρέπει να καταλάβει ότι για κάθε οικογένεια δεν ισχύουν τα ίδια δεδομένα γενικότερα για τη χρήση των χρημάτων, τις καταναλωτικές συνήθειες κλπ.

 Πολύ σημαντικό όμως είναι στα παιδιά να δοθεί μαζί με την ευθύνη του όποιου ποσού και ολόκληρη η ισχύς για τη χρήση του. Με απλά λόγια, να μπορεί το παιδί να τα κάνει τα χρήματα ό,τι το ίδιο επιλέξει. Φυσικά, χρειάζεται ο γονιός να μιλήσει στο παιδί για την ορθή χρήση, να το ενθαρρύνει προς μια κατεύθυνση ή/και να το αποθαρρύνει για κάτι άλλο. Πρέπει όμως το παιδί να μπορεί να «κάνει λάθος» και να επωμιστεί την ευθύνη του να μείνει χωρίς χαρτζιλίκι μέχρι την καθορισμένη στιγμή που θα ξαναπάρει (π.χ. την επόμενη εβδομάδα). Ακόμα και αν το ποσό είναι ελάχιστο, το νόημα είναι το παιδί να νιώθει αυτόνομο να το χειριστεί όπως το ίδιο νομίζει. Έτσι μόνο θα κατανοήσει τις συνέπειες της άσκοπης και σπάταλης χρήσης του και θα επιτευχθεί τελικά ο στόχος της ανάπτυξης της υπευθυνότητάς του. Έτσι επίσης θα μάθει βιωματικά την αξία της αποταμίευσης, κάτι που είναι πολύ χρήσιμο να έχει τονιστεί στη σχετική συζήτηση με τους γονείς για την ορθή χρήση του χαρτζιλικιού.

Κάποιες πιο απλές συμβουλές που θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμες στους γονείς  είναι το να είναι συνεπείς στη συμφωνία με τα παιδιά αλλά και δίκαιοι στην περίπτωση των αδελφιών σε σχέση με τις ανάγκες κάθε ηλικίας και περίπτωσης. Τέλος, μια σημαντική λεπτομέρεια είναι το να μη δίνεται ως επιβράβευση. Το να δοθεί κάποιο ποσό από οποιονδήποτε συγγενή ως δώρο πρέπει να είναι σαφώς διαχωρισμένο από το χαρτζιλίκι. Κι αυτό διότι διαφορετικά ελλοχεύει ο κίνδυνος τα παιδιά να πάρουν το μήνυμα πως για ο,τιδήποτε καλό καταφέρνουν πρέπει να έχουν μετά κάποια χρηματική ανταμοιβή.

Ουσιαστικά, το όλο θέμα έρχεται να πατήσει σε μια ήδη υπάρχουσα κατάσταση στη λειτουργία της οικογένειας, στους κανόνες και στα όρια που έχουν τεθεί στα παιδιά. Η όλη διαδικασία έχει σαν βασικές προϋποθέσεις την ύπαρξη εμπιστοσύνης και την  ολόψυχη παροχή στήριξης. Στο πλαίσιο αυτών των σχέσεων λοιπόν έρχεται να βρει τον χώρο του, τη λειτουργία και τους στόχους του το παιδαγωγικό εργαλείο «χαρτζιλίκι».

Το χαρτζιλίκι σε δύσκολους οικονομικούς καιρούς....

Ειδικά την παρούσα περίοδο που οι οικονομικές συνθήκες δυσκολεύουν για τις περισσότερες οικογένειες στη χώρα μας, η ενδυνάμωση των σχέσεων μέσα στην οικογένεια φαίνεται να είναι το καλύτερο αντίδοτο για να ανταπεξέλθουμε στις δυσκολίες, τόσο πρακτικά όσο και ψυχολογικά. Άλλωστε τα δύο αυτά πεδία είναι άμεσα αλληλοεξαρτώμενα, τόσο όσον αφορά ένα κράτος, όσο και ένα σπίτι....

Ένα από τα δευτερογενή οφέλη του χαρτζιλικιού είναι και η τόνωση στα παιδιά του συναισθήματος του «ανήκειν» στην οικογένεια. Το χαρτζιλίκι, όταν δίνεται βάσει σκεπτικού όπως το προαναφερθέν, μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να νιώσουν πολύ πιο έντονα ότι αποτελούν μέλη της οικογένειας αφού και αυτά έχουν στην ευθύνη τους έστω ένα μικρό μέρος του «πορτοφολιού» της!

Έτσι, αν αναγκαστούμε να μειώσουμε το ποσό που έχουμε συμφωνήσει να τους δίνουμε, θα πρέπει να τους εξηγήσουμε ότι η μείωση αυτή συνδέεται με τη μείωση γενικότερα στα οικονομικά της οικογένειας. Όπως και εμείς οι μεγάλοι αναγκαστήκαμε να κόψουμε κάποια πράγματα (δραστηριότητες κλπ) που μας άρεσαν, έτσι και τα παιδιά δυστυχώς θα στερηθούν κάτι.   

Το να βάλουμε σε λόγια όλη αυτήν την κατάσταση ψύχραιμα με τα παιδιά μας και να συζητήσουμε πιθανές εναλλακτικές μπορεί να είναι πολύ πιο εύκολο από ό,τι φανταζόμαστε. Θα ήταν πολύ βοηθητικό πάντως, κάτι που σχετίζεται με την άμβλυνση της αίσθησης της αποστέρησης από την μείωση ή και το σταμάτημα τελείως του χαρτζιλικιού, κάποιες από τις δραστηριότητες των παιδιών, αυτές που δεν έχουν κόστος ή μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά, να τις διατηρήσουμε προκειμένου να έχουν τα παιδιά μια αίσθηση συνέχειας, κανονικότητας και συνεπώς ένα συναίσθημα ασφάλειας. Επίσης, δεν πρέπει εμείς ως γονείς να φορτωθούμε όλο αυτό το φταίξιμο: στα παιδιά χρειάζεται να εξηγήσουμε ότι οι όποιες στερήσεις βιώσουμε σαν οικογένεια καθώς και η μείωση του χαρτζιλικιού οφείλονται σε μειώσεις στα έσοδα της οικογένειας από συνθήκες στις οποίες εμείς δεν έχουμε τον έλεγχο. Το να έχουν τα παιδιά επαφή με την πραγματικότητα δεν είναι κακό, ούτε τραυματικό. Κακό και τραυματικό μπορεί να είναι το να μην μπαίνει σε λόγια από τους ενήλικες το τι συμβαίνει, το να  προσπαθούμε να το κρατήσουμε «μυστικό». Αυτό είναι πολύ χειρότερο, αφού οι όποιες στερήσεις και το βαρύ κλίμα μέσα στο σπίτι ήδη επηρεάζει τα παιδιά. Ο κίνδυνος είναι αυτά μην ξέροντας τι ακριβώς συμβαίνει να νιώσουν συναισθήματα ενοχής, φόβους, θυμού κλπ....

Όσο παράδοξο και να ακουστεί, μερικές φορές κάποιες αναπόφευκτες στερήσεις μέσα σε ένα πλαίσιο ασφαλούς και ζεστής συναισθηματικής επαφής μπορεί  να συντελέσουν στο να γίνουν τα παιδιά μας πιο συνετά και πιο ώριμα. Ακρογωνιαίος λίθος για να γίνουν υπεύθυνοι πολίτες στο μέλλον. 

ΠΗΓΗ: ΧΑΜΟΓΕΛΟ του ΠΑΙΔΙΟΥ