Πρωτομαγιά

ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ

Πρωτομαγιά ονομάζεται η πρώτη μέρα του Μαΐου, η οποία είναι μέρα αργίας ή απεργίας (για το εργατικό κίνημα) για πολλές χώρες του κόσμου.

Ο μήνας Μάιος πήρε το όνομα του από την Μαία, η οποία σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία ήταν μια από τις Πλειάδες και μητέρα του θεού Ερμή.

Κατά μία άλλη εκδοχή η προέλευση του ονόματος αποδίδεται στη ρωμαϊκή θεότητα Μάγια η οποία ήταν σύζυγος του Ήφαιστου.

Ο Μάιος πάντα ήταν ένας μήνας που σχετιζόταν με την αρχή του καλοκαιριού και την εύφορη και ανθισμένη γη. Για αυτό από παλιά οι άνθρωποι συνήθιζαν να γιορτάζουν την έναρξη του μήνα με διάφορους τρόπους.

Οι αρχαίοι Έλληνες, οι οποίοι ήταν γνωστοί φυσιολάτρες, συνήθιζαν να γιορτάζουν την έλευση της άνοιξης και την άνθιση των λουλουδιών.

Η γιορτή πρόδρομος της σημερινής Πρωτομαγιάς ήταν τα Ανθεστήρια ή Διονύσια. Τα Ανθεστήρια ήταν η πρώτη καθιερωμένη γιορτή των λουλουδιών και γιορτάζονταν κάθε χρόνο από την 11η ως την 13η ημέρα του μηνός Ανθεστηριώνος, δηλαδή 2 με 4 Φεβρουαρίου.

Τα Ανθεστήρια γιορτάζονταν αρχικά μόνο στην Αθήνα, αλλά με το πέρασμα των χρόνων απόκτησαν πανελλήνιο χαρακτήρα. Επίσης ήταν κατά κάποιο τρόπο θρησκευτική γιορτή, μιας και ήταν αφιερωμένη στο θεό Διόνυσο.

Εκτός λοιπόν από την ελληνική εκδοχή με τα Ανθεστήρια (αν και γιορτάζονταν λίγο νωρίτερα) αντίστοιχες γιορτές υπήρχαν και στην Ευρώπη, με την Πρωτομαγιά να σηματοδοτεί συνήθως την αρχή του καλοκαιριού. Στην προχριστιανική Ευρώπη για παράδειγμα υπήρχαν γιορτές όπως το κέλτικο Μπελτέιν που γιορταζόταν κυρίως στην Σκωτία και την Ιρλανδία, το οποίο συνοδευόταν με το άναμμα μεγάλων τελετουργικών φωτιών στα βουνά.

Σε κάποιες περιοχές της Ιρλανδίας μάλιστα συνήθιζαν να φτιάχνουν τον "θάμνο του Μαΐου" όπως τον αποκαλούσαν, χρησιμοποιώντας αγκάθια, λουλούδια και κορδέλες. Κάτι σαν το δικό μας πρωτομαγιάτικο στεφάνι.

Αντίστοιχη γιορτή ήταν η Βαλπουριανή νύχτα η οποία γιορταζόταν στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη και επίσης συνδεόταν με μεγάλες φωτιές και αντίστοιχους τελετουργικούς χορούς γύρω από αυτές.

Αργότερα, με την επικράτηση του χριστιανισμού στην Ευρώπη πολλές γιορτές από αυτές είτε απαγορεύτηκαν είτε μεταλλάχτηκαν.

Κάπως έτσι ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς έπαψε να έχει θρησκευτικό-τελετουργικό χαρακτήρα και επικεντρώθηκε στην φύση και τα λουλούδια.

Την ημέρα της Πρωτομαγιάς οι άνθρωποι βρίσκονται, έστω και για λίγο, ξανά κοντά στην φύση, μακριά από το τσιμέντο και τους έντονους ρυθμούς της πόλης. Οι περισσότεροι επιδίδονται στην κατασκευή του παραδοσιακού πρωτομαγιάτικου στεφανιού.

Αυτό ίσως είναι και το μοναδικό έθιμο που συνδέει την Πρωτομαγιά με την αρχαία εκδοχή της ως γιορτή των λουλουδιών.

Η παράδοση θέλει το αυτοσχέδιο στεφάνι να κρεμιέται και να κοσμεί τις πόρτες των σπιτιών μέχρι και την παραμονή του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδάρη ή του Κλήδονα, στις 23 Ιουνίου, οπότε και καίγεται σε μεγάλες φωτιές και τον κόσμο να πηδά πάνω από τις φλόγες τρεις φορές.

Η Πρωτομαγιά ξεκίνησε να γιορτάζεται από τα αρχαία χρόνια σαν γιορτή των λουλουδιών.

Στην πορεία όμως ταυτίστηκε με τους αγώνες της εργατιάς σε όλο τον κόσμο. Για τον λόγο αυτό ονομάζεται και εργατική.

Η Πρωτομαγιά καθιερώθηκε ως ημέρα των εργατών χάρη στην εξέγερση-σφαγή που έγινε στο Σικάγο των Ηνωμένων Πολιτειών τον Μάιο του 1886.

Συγκεκριμένα τον Μάιο του 1886 εργάτες συγκεντρώθηκαν στην πλατεία Haymarket του Σικάγο προκειμένου να διαδηλώσουν ειρηνικά αιτούμενοι οχτάωρο και καλύτερες συνθήκες εργασίας με κεντρικό σύνθημα "Οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ανάπαυση, οχτώ ώρες ύπνο".

Στην διάρκεια των πολυήμερων διαδηλώσεων άγνωστος πέταξε μια βόμβα από δυναμίτη εναντίον των αστυνομικών δυνάμεων με αποτέλεσμα να σκοτωθούν επτά αστυνομικοί και τέσσερις διαδηλωτές ενώ τραυματίστηκαν δεκάδες ακόμη άνθρωποι πολλοί από τους οποίους κατέληξαν τις επόμενες μέρες.

Οκτώ άνθρωποι συνελήφθησαν με την κατηγορία της συνωμοσίας, εκ των οποίων οι 4 κατέληξαν στην κρεμάλα ενώ ένας ακόμη αυτοκτόνησε(;) μέσα στη φυλακή.

Την επόμενη χρονιά η πολιτεία Όρεγκον της Δυτικής ακτής των Η.Π.Α. ήταν η πρώτη πολιτεία που καθιέρωσε τον εορτασμό της Μέρας του Εργάτη (Labor Day) ενώ τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν κι άλλες.

Στην Αμερική και στον Καναδά η μέρα αυτή γιορτάζεται την πρώτη Δευτέρα κάθε Σεπτέμβρη, ενώ στον υπόλοιπο κόσμο επικράτησε η πρώτη Μαΐου λόγω των γεγονότων του Σικάγο.

Στην Ελλάδα η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση πραγματοποιήθηκε το 1892. Την επόμενη χρονιά 2000 άτομα διαδήλωσαν με αιτήματα παρόμοια με εκείνα των διαδηλώσεων του Σικάγο, όπως οχτάωρη εργασία, Κυριακάτικη αργία και κρατική ασφαλιστική κάλυψη στα θύματα εργατικών ατυχημάτων.

Ακολούθησαν τα γεγονότα του Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη με την εξέγερση των καπνεργατών της πόλης. Για τον περιορισμό των διαδηλώσεων επιστρατεύτηκαν τάγματα της χωροφυλακής και του στρατού.

Συνολικά 12 καπνεργάτες σκοτώθηκαν εκείνη την μέρα ενώ συνολικά 280 άτομα τραυματίστηκαν όταν οι αστυνομικές δυνάμεις στην προσπάθειά τους να καταστείλουν τις διαδηλώσεις άρχισαν να πυροβολούν!

Τα γεγονότα της Θεσσαλονίκης ενέπνευσαν τον Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον «Επιτάφιό» του

Σημειώνεται ότι στην Καισαριανή την 1η Μαΐου 1944, η εργατική Πρωτομαγιά συνέπεσε με την άνανδρη εκτέλεση 200 Ελλήνων αγωνιστών, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στο σκοπευτήριο Καισαριανής από το στρατόπεδο Χαϊδαρίου από τις γερμανικές δυνάμεις Κατοχής.

Η Πρωτομαγιά σε πολλές χώρες του κόσμου είναι επίσημη αργία. Στην Ελλάδα μπορεί να μην είναι θεσμοθετημένη αργία, αλλά είναι απεργία αφιερωμένη στην μνήμη των αγωνιστών του εργατικού κινήματος.

ΜΑΡΙΑ ΣΙΑΠΑΤΟΡΗ