Το Ίντερνετ, το σύντομο διάλειμμα και η διαχείριση του άγχους

Συμβουλές διαχείρισης του μαθηματικού άγχους κατά τη διάρκεια του διαγωνίσματος

του Αντώνη Ζαγοριανάκου* 

Το τελευταίο διάστημα έβαλα τέσσερα διαγωνίσματα σε τέσσερα τμήματα του 3ου Γυμνασίου Γλυφάδας και παρατήρησα αρκετούς μαθητές να έχουν κυριευθεί από το άγχος κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Το άγχος «χτυπάει» χωρίς εξαίρεση, τους ικανότερους και τους λιγότερο ικανούς μαθητές, καθώς οι μαθητές και οι μαθήτριες βρίσκονται κάτω από την πίεση να αποδείξουν ότι η μελέτη τους ήταν ουσιαστική και όχι επιφανειακή. 

Ανοσία στο άγχος έχουν μόνο οι εντελώς αδιάβαστοι και αδιάφοροι μαθητές, αλλά και αυτοί αναγκάζονται κάποια στιγμή να σκεφτούν πόση μελέτη θα χρειαστούν για να προβιβαστούν στην επόμενη τάξη.

Έτσι, το παρακάτω κείμενο απευθύνεται κατά πρώτο λόγο στους μαθητές που μελετούν και κατά δεύτερο σε όσους, έστω και κάπως αργά, αποφάσισαν πως το να αδιαφορούν για τη μελέτη δεν μπορεί να συνεχιστεί και ότι όσο την καθυστερούν τόσο δυσκολότερη θα είναι στη συνέχεια.

Αν κολλήσετε κατά τη διάρκεια του διαγωνίσματος προσπαθήστε να πάρετε μερικές βαθιές, αργές ανάσες και να στρέψετε αλλού την προσοχή σας για λίγο. Και να προσπαθήσετε να διώξετε σκέψεις που σας αγχώνουν (όπως «πρέπει να το λύσω γιατί θα είναι χαζομάρα να μην λύσω αυτό που είναι εύκολο και να έχω λύσει τα δύσκολα»). Σε αυτό βοηθούν οι βαθιές, αργές ανάσες, και το «ξεκόλλημα» για λίγα λεπτά από αυτό που σας προβληματίζει. Ώστε να ξαναπιάσετε αυτό που σας δυσκολεύει με καινούργιο βλέμμα, και χωρίς την αίσθηση ότι κάποιος σας κρίνει (πχ. ότι είναι χαζομάρα αν δεν το λύσετε). 

Κάποιος μπορεί να απαντήσει: «Έτσι είμαι εγώ, αγχώδης άνθρωπος!»

Η εμπειρία μου μού έχει δείξει ότι και το άγχος μπορούμε να το «δουλέψουμε», με δικές μας τεχνικές που τις βελτιώνουμε με το χρόνο. Παρ' όλο που δεν γινόμαστε «άλλοι άνθρωποι» μπορούμε να βελτιωθούμε πολύ ώστε να γίνουμε ακόμη πιο αποτελεσματικοί. 

Ας πάρουμε για παράδειγμα την περίπτωση μιας μαθήτριας Γ' Γυμνασίου, η οποία προσπαθεί σε ένα διαγώνισμα να θυμηθεί ποια μέθοδο παραγοντοποίησης ταιριάζει στη συγκεκριμένη αλγεβρική παράσταση που ο καθηγητής έχει περιλάβει στο διαγώνισμα. Ξέρει ότι έχει λύσει πολλές παρόμοιες ασκήσεις με ταυτότητες αλλά δεν μπορεί να ανακαλέσει στη μνήμη της ποια είναι η συγκεκριμένη ταυτότητα/μέθοδος παραγοντοποίησης η οποία ταιριάζει σε αυτή την περίπτωση. 

Πως μπορεί να διαχειριστεί το άγχος που την έχει κυριεύσει; 

Αν στρέψουμε την προσοχή μας για λίγο σε κάτι που μας χαλαρώνει εμάς προσωπικά, κάτι που είναι έξω από αυτό με το οποίο ασχολούμαστε, ακόμη και παντελώς άσχετο, και το φέρουμε στο νου μας για λίγο, την ώρα που το στρες μας κυριεύει (σημάδι για το ότι το στρες μας κυριεύει είναι ότι κάτι που ξέρουμε ότι το ξέρουμε δεν μπορούμε να το ανακαλέσουμε στη μνήμη μας, και ότι αυτό το μπλοκάρισμα διαρκεί) συχνά επιστρέφουμε με νέα δύναμη και ενέργεια στο πρόβλημα που μας απασχολεί. 

Μπορούμε μετά το σύντομο αυτό διάλειμμα να ανακαλέσουμε το ζητούμενο από άλλους δρόμους, ακόμη και να ανακαλύψουμε νέους δρόμους αν χρειαστεί, προκειμένου να φτάσουμε σε έγκυρη λύση του προβλήματος.

Για να γίνει κατανοητή αυτή η στρατηγική διαχείρισης του άγχους κατά τη διάρκεια της γραπτής εξέτασης θα χρησιμοποιήσω το παράδειγμα του Ίντερνετ: Το Ίντερνετ ξεκίνησε μετά την απόσυρση των Αμερικανικών στρατευμάτων από το Βιετνάμ, καθώς θεωρήθηκε πως μια αιτία της αποτυχίας των Αμερικανών ήταν ότι οι Βιετκόνγκ (στρατιώτες και στρατευμένοι πολίτες του Βιετνάμ) απέκοπταν τις επικοινωνιακές γραμμές των Αμερικανών και οι εντολές δεν εκτελούνταν. 

Από το πρόβλημα αυτό των επικοινωνιών γεννήθηκε το Ίντερνετ, πρώτα ως πολεμικό και αργότερα ως εμπορικό πρόγραμμα, καθώς με έναν παγκόσμιο ιστό η πληροφορία μπορεί να φτάσει (ή να ανασυρθεί, να ανακληθεί στη μνήμη, στην περίπτωσή της μαθήτριας αλλά και κάθε μαθητή στη θέση της) με τόσους διαφορετικούς τρόπους, μέσω πολλών servers εκπομπής των πληροφοριών (δηλαδή μέσω πολλών περιπτώσεων που η πληροφορία αυτή ή μια πληροφορία σχετική με αυτή έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν), ώστε το μπλοκάρισμα από την βλάβη κάποιων servers να μην προκαλεί γενικό μπλοκάρισμα, και η ροή της όποιας πληροφορίας να συνεχίζεται. 

Πως συνεχίζεται η ροή της πληροφορίας; Μέσω των άλλων servers, που ο χρήστης θα επιλέξει. Πχ. αν «πέσει» ο Mozilla θα ανοίξω τα mail μου με τον Google Chrome.

Αν δεν μπορώ να θυμηθώ τον τύπο που θα χρησιμοποιήσω θα μπορέσω ίσως να θυμηθώ μια άσκηση παρόμοια (την οποία μπορεί να ξεκινήσω να λύνω στο Πρόχειρο), από την οποία θα οδηγηθώ στον τύπο.

Για να λειτουργήσουν όμως αυτές οι τεχνικές πρέπει το ερώτημα που θα θέσω στον εαυτό μου να είναι σαφές («ποιος τύπος εφαρμόζεται εδώ;»), να το θέσω με ψυχραιμία (μερικές βαθιές ανάσες οξυγονώνουν και τον εγκέφαλο) και να είμαι ανοιχτός σε εναλλακτικές προσεγγίσεις (πχ, να γράψω τις επτά ταυτότητες που έμαθα ή όσες από αυτές θυμάμαι, με τη σειρά, συγκρίνοντας καθεμιά τους με αυτήν της άσκησης).

Αυτά που έγραψα εδώ ίσως φανούν χρήσιμα (κάτι που το ελπίζω) ίσως όχι, ανάλογα με το βαθμό και τον τρόπο πρόσληψής τους από κάθε μαθήτρια και κάθε μαθητή που θα σκεφτεί πάνω σε αυτά... Το βέβαιο είναι πως γράφονται με τις καλύτερες των προθέσεων και πως αποτελούν απόσταγμα πολλών σημαντικών δοκιμασιών, τις οποίες ο ίδιος έχω αντιμετωπίσει.

................................................

*Ο Αντώνης Ζαγοριανάκος είναι μαθηματικός και υπηρετεί ως εκπαιδευτικός στο 3ο Γυμνάσιο Γλυφάδας. Είναι Δρ. Διδακτικής, Μεθοδολογίας και Επιστημολογίας των Μαθηματικών (Μητροπολιτικό Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ). Κάτοχος Μάστερ Διδακτικής και Μεθοδολογίας των Μαθηματικών (Τομέας Διδακτικής Μαθηματικών του Μαθηματικού Αθήνας). Επιστημονικός συνεργάτης στον Τομέα Άλγεβρας και Γεωμετρίας του Μαθηματικού Αθήνας.