Δημήτριος Βικέλας

 Πρώτος Πρόεδρος Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής

της Μαρίας Ρώτα*

“Έφυγε για το ταξίδι στο άλλο ημισφαίριο της ζωής” είχε γράψει ο παραμυθάς Γ. Θαλασσινός. Ήταν Ιούλιος του 1908. Φέτος συμπληρώνονται 110 χρόνια από το θάνατο ενός φωτισμένου, πνευματικού πανάξιου και σπουδαίου ευεργέτη του Δημητρίου Βικέλα.

Στο βιβλίο του “Η ΖΩΗ ΜΟΥ” αναφέρεται στη βιογραφία του και στη δραστηριότητα της οικογένειάς του. (από την καθαρεύουσα στη δημοτική γλώσσα). “Γεννήθηκα στην Ερμούπολη στις 15 Φεβρουαρίου 1835, στο σπίτι του παππού μου Γεωργίου Μελά, που βρίσκεται στη σημερινή πλατεία του Θεάτρου. Ήταν τότε μια από τις καλλίτερες οικοδομές που έκτισαν πρόσφυγες που κατέφυγαν εκεί για την ασφάλεια της ζωής τους από τους Τούρκους....” “Στην Ερμούπολη ο παππούς μου Γεώργιος Μελάς, είχε διοριστεί από τον Κυβερνήτη, πρόεδρος του νεοσύστατου Εμπορικού Δικαστηρίου στη Σύρο. Ο πατέρας μου είχε αρχίσει να ασχολείται με το εμπόριο. Η καταγωγή του ήταν από τη Βέροια της Μακεδονίας και είμαι ιδιαίτερα υπερήφανος γι' αυτή την πόλη. Η μητέρα μου ανήκε στην μεγάλη οικογένεια Μελά από τα Γιάννενα της Ηπείρου.... Ο γάμος τους έγινε το 1834. Ο πατέρας μου ήταν τότε 34 ετών και η μητέρα μου 18. Έτσι είδα το φως στην Ερμούπολη, απ' όπου έχω τις ωραιότερες παιδικές αναμνήσεις μου...”

Σε άλλη σελίδα του βιβλίου του, ο Βικέλας γράφει για το πατρικό του σπίτι που απέκτησε ο πατέρας του. “Η μικρά μας οικία, κειμένη εις την οδόν την άγουσαν προς την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, εκρέματο, τρόπον τινά, επί της θαλάσσης”.

Το Οδοιπορικό της ζωής του

Οι εμπορικές επιχειρήσεις του πατέρα του, έφεραν από μικρή ηλικία τον Δ. Βικέλα σε μετακινήσεις μεταξύ της Σύρου, Κωνσταντινούπολης και Οδησσού. Όμως η έμφυτη τάση του για μελέτη του καλλιέργησαν τη διάθεση για μόρφωση και γνώση. Ο Δημήτριος φοίτησε στο ιστορικό Γυμνάσιο Σύρου, όπου τότε Γυμνασιάρχης ήταν ο Σουρίας που διακρινόταν και για την μόρφωσή του και για την διδασκαλία του. Με τη θέληση της μητέρας του φοίτησε και στο Ιδιωτικό Λύκειο Χρήστου Ευαγγελίδη. (Ήταν εκεί που σήμερα είναι το κτίριο του ΟΤΕ). Ο Ευαγγελίδης παράλληλα με τη διδασκαλία μαθηματικών, φρόντιζε να μάθουν οι νέοι να αθλούνται, να διδαχθούν μουσική, ποίηση κ.α.

Συμμαθητής του Βικέλα και “φιλολογικός συνεργάτης” ήταν ο Εμμανουήλ Ροΐδης. Μαζί έγιναν συντάκτες του εβδομαδιαίου περιοδικού “Λυκείου Μέλισσα”. Ασχολήθηκαν με ποίηση, θεατρικές παραστάσεις κ.α.

Μετά το τέλος των σπουδών του το 1852, οι δύο θείοι του Βασίλειος και Λέων Μελάς τον κάλεσαν στο Λονδίνο όπου εργάστηκε στις εμπορικές τους επιχειρήσεις. Έτσι υπηρέτησε με επιτυχία τον “Κερδώο Ερμή”.

Αργότερα έφθασε στο Παρίσι, έμαθε τη Γαλλική Γλώσσα και παράλληλα έγινε λογοτέχνης και πεζογράφος. Εκτός από τον... Κερδώο, ακολούθησε και τον Λόγιο Ερμή προσφέροντας σπουδαία διηγήματα και άριστα βιβλία.

ΟΛΥΜΠΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ

Η ιδέα της αναβίωσης των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων ανήκε σε μια ομάδα Ευρωπαίων που θαύμαζε τον πολιτισμό και την παιδεία της αρχαίας Ελλάδας. Η πρωτοβουλία για την αθλητική ιδέα του Ολυμπισμού ήταν όνειρο ζωής του Γάλλου βαρώνου Πιερ ντε Κουμπερτέν. Στο συνέδριο που έγινε στη Σορβόνη το 1894 με αντιπροσώπους αθλητικών οργανώσεων, την Ελλάδα εκπροσώπησε ο Δημήτριος Βικέλας ο οποίος ζήτησε να γίνουν οι πρώτοι Ολυμπιακοί αγώνες στην Ελλάδα, (στην πτωχή τότε πατρίδα). Οι ομιλίες του έγιναν αποδεκτές από όλους τους Συνέδρους και η Αθήνα, η πόλη του φωτός υποδέχθηκε τους Ολυμπιακούς αγώνες το 1896. Ο Δημήτριος Βικέλας εξελέγη πρώτος πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής το 1894. Τον διαδέχθηκε ο βαρώνος Ντε Κουμπερτέν.

Η κοινωνική ευεργεσία του

Η εθνική ευεργεσία του Βικέλα επεκτείνεται σε εκπληκτικό κοινωνικό και παιδαγωγικό έργο. Είχε πάθος με την παιδεία και την εκπαίδευση, χωρίς να είναι εκπαιδευτικός. Νοιάστηκε ιδιαίτερα για τα θέματα που αφορούν την ανθρώπινη καλλιέργεια, τη μόρφωση των παιδιών αλλά... και τη γυναικεία εκπαίδευση!

Ταξίδεψε στη Γερμανία, στη Δανία, στη Σουηδία για να γνωρίσει και να μελετήσει εκπαιδευτικά συστήματα και πως εφαρμόζονται. Παρακολούθησε ειδικά μαθήματα σε Γαλλικά Λύκεια και επιστρέφοντας στην Ελλάδα διοργάνωσε το πρώτο εκπαιδευτικό συνέδριο στην αίθουσα του Πανεπιστημίου Αθηνών με περίπου 1.000 συνέδρους. Οι τομείς του συνεδρίου (ομιλίες και ανακοινώσεις) είχαν στόχο τη δημιουργία της μέσης εκπαίδευσης!

Ο Βικέλας αιφνιδιάζει τότε με την ενασχόλησή του σε ένα χώρο κοινωνικής πρωτοπορίας: “Τη γυναικεία εκπαίδευση”! (ας θυμηθούμε ότι ακόμη και στις αρχές του 20ου αιώνα η γυναίκα δεν είχε μόρφωση).

Κατέθεσε υπόμνημα “Περί γυναικείας Αγωγής”! Και τότε ξεκίνησε σε πολλές περιοχές της χώρας, ιδιαίτερα στις πόλεις, (όσες ήταν ελεύθερες από Τούρκους) η πρόοδος της γυναίκας και στη μόρφωση και στον επαγγελματικό τομέα. Μια άλλη πνευματική ασχολία του Βικέλα και φυσικά πρωτοποριακή για την εποχή είναι η... εκπαίδευση των νηπίων! Διαβάζεται και ακούγεται παράξενο σήμερα όταν τα νηπιαγωγεία είναι τόσα πολλά παντού. Και σε πόλεις και σε χωριά. Φρόντισε, λοιπόν, ο Βικέλας να ιδρυθεί οργανισμός με το όνομα: “Νηπιακόν Επιμελητήριον Βασιλείου Μελά”, που είχε σκοπό την ανέγερση κτιρίων και λειτουργία νηπιαγωγείων σε διάφορες πόλεις της χώρας μας με χρηματοδότηση από το κληροδότημα του θείου του Βασιλείου Μελά.

Το 1899! (χρονιά ορόσημο στη Βικελαία πορεία), ιδρύει με 12 φίλους και συνεργάτες τον “Σύλλογο προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων”. Πρόεδρος ο Βικέλας και Γενικός Γραμματέας ο Γεώργιος Δροσίνης, ο γνωστός λογοτέχνης και Ακαδημαϊκός, που ήταν η ψυχή του Συλλόγου επί σειρά ετών. Ο αείμνηστος Γεώργιος Ράλλης σε ένα αφιέρωμά του το 1999, με αφορμή τα 100 χρόνια του Συλλόγου έγραφε: “Θεωρώ χρήσιμο να υπενθυμίσω στους παλαιότερους και να πληροφορήσω τις νεότερες γενιές, ότι ο Σύλλογος προς διάδοσιν ωφελίμων βιβλίων επιτέλεσε και επιτελεί σπουδαίο μορφωτικό και παιδευτικό έργο...”

Υ.Γ. Αξίζει να θυμηθούμε από την ιστορία της χώρας μας, ότι τα σχολεία, τα βιβλία και οι δάσκαλοι ήταν σχεδόν ανύπαρκτοι στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας.

Ας θυμόμαστε, ότι πριν 110 χρόνια έφυγε από τη ζωή ο σπουδαίος ευεργέτης της χώρας μας, ο Συριανός Δημήτριος Βικέλας.

......................................................

* Η Μαρία Ρώτα είναι αρχαιολόγος και τακτική συνεργάτης της καθημερινής εφημερίδας των Κυκλάδων ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ που τυπώνεται στην Ερμούπολη της Σύρου, στην οποία δημοσιεύθηκε, στο φύλλο της  9ης Αυγούστου  2018, το ενδιαφέρον άρθρο της, που αναδημοσιεύουμε.