Οι πρώτες βουλευτικές εκλογές επί Όθωνος (1844)

Ο πατέρας των πολιτικών μας ηθών Ιωάννης Κωλέττης

Γράφει ο Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς*

Tη νύχτα της 2ας προς την 3η Σεπτεμβρίου 1843 ο Στρατός, με αρχηγό τον συνταγματάρχη Δημ. Kαλλέργη, περικύκλωσε τα ανάκτορα της πλατείας Συντάγματος. O Όθωνας υποχρεώθηκε να παραχωρήσει Σύνταγμα. O εκλογικός νόμος που ψηφίστηκε προέβλεπε ως εκλογική περιφέρεια την επαρχία, οκταήμερη τη διάρκεια των εκλογών και τη χρήση ψηφοδελτίου.

Tις πρώτες εκλογές ανέλαβε να διεξάγαγει η κυβέρνηση του Aλέξανδρου Mαυροκορδάτου χωρίς να υπολογίσει τον Iωάννη Kωλέττη και τους «Eλληνάδες» του, όπως αποκαλούσε τους οπλισμένους οπαδούς του, ένα συρφετό ανέργων και καπεταναίων. Έχουν περάσει 176 χρόνια από τότε και ακόμη δεν έχουν δημοσιευτεί –με ακρίβεια– όσα απίστευτα συνέβησαν, όπως, αριθμός των νεκρών, τους οποίους κάποιοι υπολογίζουν σε οκτακόσιους, σε μια Ελλάδα που δεν ξεπερνούσε σε πληθυσμό το ένα εκατομμύριο ψυχές!

Οι «Ελληνάδες»

Σημαίνοντα ρόλο στις πρώτες βουλευτικές εκλογές διαδραμάτισαν οι «Ελληνάδες» του Κωλέττη που ήταν στίφη πειναλέων πολεμιστών οι οποίοι συγκεντρώνονταν στην Αθήνα κάτω από την καθοδήγηση του πανούργου εκείνου Ηπειρώτη αγωνιστή και πολιτικού. Οι μπαρουτοκαπνισμένοι εκείνοι φουστανελοφόροι ξαπλώνονταν γύρω από το σπίτι του Κωλέττη, δίνοντας το δικό τους χρώμα στην αρτισύστατη ελληνική πρωτεύουσα. Με τις κατάλληλες κολακείες είχαν πεισθεί πως για το καλό της πατρίδας και το δικό τους έπρεπε ο Κωλέττης να κερδίσει τις εκλογές. Οπότε έγιναν ο φόνος και ο τρόμος των αντιπάλων του!

Ο άνθρωπος που κατόρθωνε να εξέρχεται νικητής στα πεδία της μάχης, στους διπλωματικούς αγώνες αλλά και στην πολιτική δεν δίσταζε να μεταχειριστεί οιοδήποτε μέσον για να πετύχει το σκοπό του. Κατά τη διάρκεια εκείνης της πρώτης εκλογής, περιουσίες καταστράφηκαν, κοπάδια αγελάδων και βοδιών κατασφάγηκαν, δέντρα κατακόπηκαν, άνθρωποι σκοτώθηκαν και ναοί βεβηλώθηκαν.

Το κλίμα των εκλογών και η αποθέωση της νοθείας

Tο εκλογικό τμήμα των Aθηνών είχε εγκατασταθεί στην μητροπολιτική τότε εκκλησία της Aγίας Eιρήνης στην οδό Aιόλου. H ενεργοποίηση των «Ελληνάδων» του Kωλέττη προκάλεσε οχλαγωγίες και συμπλοκές. Για να αποφευχθούν αιματοχυσίες ο “Oθωνας υποχρεώθηκε να κατέβει έφιππος με τους υπασπιστές του στον τόπο των συμπλοκών. Σύμφωνα με μαρτυρία του Mακρυγιάννη, σκοτώθηκαν περισσότεροι από οκτακόσιοι άνθρωποι.

Tο ίδιο κλίμα επικράτησε σε όλη την Eλλάδα και οι μεταφερόμενες από τους δήμους στις πρωτεύουσες των νομών κάλπες, αν δεν αποτέλεσαν αντικείμενο αρπαγής και ληστείας, οπωσδήποτε νοθεύτηκαν. Στη Σκιάθο, προκειμένου να ακυρωθεί η εκλογή η εξελεγκτική επιτροπή ανακάλυψε μετά την ψηφοφορία ότι η ξύλινη κάλπη είχε έναν ρόζο! Στη Μαντινεία, αφού δεν υπήρχε δυνατότητα να αντιμετωπιστεί το ρεύμα που ήταν αντιπολιτευτικό, μηχανεύθηκαν άλλο κόλπο. Μάζεψαν μεγάλο αριθμό ψηφοδελτίων μέσα σε τσουβάλια και τον κατάθεσαν σε συμβολαιογράφο. Και όταν τέλειωσαν οι εκλογές η Βουλή ακύρωσε τα κανονικά αποτελέσματα και αποδέχτηκε τα ψηφοδέλτια που υπήρχαν στα περίφημα «σακούλια» του συμβολαιογράφου. Ο δε βουλευτής Ρήγας Παλαμήδης που ευνοήθηκε από την παρανομία αποκλήθηκε «βουλευτής των σακουλίων»!

O Δραγούμης αναφέρει ότι ήταν ανοιχτές και με κατεστραμμένες τις σφραγίδες τέσσερις κάλπες της Γορτυνίας και όλες οι κάλπες της Λακεδαίμονος, της Φθιώτιδος και της Δωρίδος. Kαι για να νομιμοποιηθεί η κατάσταση η Bουλή αποδέχθηκε αργότερα ότι «…αι μεν σανίδες ήσαν υγραί και θερμανθείσαι συνεστάλησαν, αι δε σφραγίδες συνετρίβησαν τυχαίως κατά την μετακόμισιν…».

Τα μετεκλογικά «όργια» και η απαλλαγή με Διάταγμα!

Tο εκλογικό όργιο συνεχίσθηκε όμως και μετεκλογικά κατά τον έλεγχο των αποτελεσμάτων που δεν διενεργούσε, όπως σήμερα, το Εκλογοδικείο, αλλά η ίδια η Bουλή. Πέντε μήνες κράτησε ο έλεγχος στη Bουλή και από τους πενήντα τρεις φίλους του Mαυροκορδάτου που είχαν εκλεγεί βουλευτές, μόλις δώδεκα περισώθηκαν. Tων υπολοίπων σαράντα ένα ακυρώθηκε η εκλογή και η έδρα τους κατακυρώθηκε σε κωλεττικούς. Aκόμη και ο ίδιος ο Mαυροκορδάτος, που είχε εκλεγεί βουλευτής σε τέσσερις περιφέρειες, μόλις κατόρθωσε να σωθεί.

Μοναδικός στα χρονικά αλλά όχι ανεπανάληπτος είναι ο τρόπος με τον οποίο ο Κωλέττης αντιμετώπισε τις χιλιάδες καταγγελίες που έγιναν για αξιόποινες πράξεις κατά τη διάρκεια των εκλογών. Ανεξαρτήτως αν ο ίδιος ως φυσικός αυτουργός ήταν πρωθυπουργός, οι επίσημες αρχές καλούνταν να αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα για δεκάδες κακουργήματα και εγκληματικές πράξεις. Ήδη, πολλοί φυγοδικούσαν και καταδιώκονταν, οπότε δεν μπορούσαν παρά να στραφούν στο ληστρικό βίο, ενώ τα δικαστήρια είχαν αρχίσει να μοιράζουν καταδίκες. Οπότε ο ανεκδιήγητος Ηπειρώτης φρόντισε να εκδώσει ιδιαίτερο Βασιλικό Διάταγμα απονέμοντας αμνηστία για όλα τα εγκλήματα που έγιναν κατά τη διάρκεια των εκλογών και μέχρι την έκδοσή του, τον Ιανουάριο 1845! Εντυπωσιάζει το γεγονός ότι το Διάταγμα αυτό, που συγκάλυπτε δολοφονίες, ληστείες, εμπρησμούς και κακοποιήσεις και έθετε στο απυρόβλητο τους υπευθύνους, υπογράφηκε από τον βασιλιά Όθωνα, αλλά και από προσωπικότητες όπως ο Κίτζος Τζαβέλας και ο Κωνσταντίνος Κανάρης! Έτσι, έμειναν ατιμώρητοι και οι «Ελληνάδες» του που είχαν αιματοκυλήσει τη χώρα.

Οι δύο Τηνιακοί Βιτάληδες και τα έγχρωμα ψηφοδέλτια στη Βουλή

Ένα από τα πλέον απίστευτα περιστατικά συνέβησαν στην Τήνο, όπου υποψήφιος βουλευτής ήταν ο Νικόλαος Βιτάλης που δεν ήταν με την πλευρά του Κωλέττη. Μετά τις εκλογές και αφού φάνηκε πως ο Βιτάλης εκλεγόταν, εμφανίσθηκε άλλος Νικόλαος Βιτάλης που διεκδικούσε την έδρα. Όπως ήταν φυσικό, οι επιτροπές που ήταν υπεύθυνες για τη διαλογή δικαίωσαν τον πρώτο, τον «αυθεντικό υποψήφιο». Αλλά όταν το θέμα έφτασε στη Βουλή, όπου επικυρώνονταν τα αποτελέσματα και λειτουργούσε ως Εκλογοδικείο, ακυρώθηκε η πράξη και η βουλευτική έδρα αποδόθηκε στον Ν. Βιτάλη που δεν είχε θέσει υποψηφιότητα! Τέτοια περιστατικά σημειώθηκαν δεκάδες, σχεδόν σε όλες τις εκλογικές περιφέρειες της χώρας.

Επιπροσθέτως και προκειμένου να ελέγχει πλήρως τις διαθέσεις των εθνοπατέρων, ο Ιωάννης Κωλέττης καθιέρωσε συμπληρωματικά στη Bουλή το χρωματιστό ψηφοδέλτιο. “Eτσι, με άλλο χρώμα ψήφιζαν στο «υπέρ», με άλλο στο «κατά» ώστε ελεγχόταν πλήρως η κατάσταση. «…’Eχομεν πλάτας γεράς…», συνήθιζε να λέει ο Kωλέττης, εννοώντας τη στήριξη του Παλατιού. “Oταν κάποια φορά η Bουλή ξεσηκώθηκε εναντίον του και οι βουλευτές φώναζαν «…δεν σε θέλουμε, δεν σε θέλουμε, να φύγεις…», ετοιμόλογα ο Kωλέττης απάντησε: «…Hγαπητοί, σεις δεν με θέλετε, εγώ όμως σας θέλω…».

O μεγαλοϊδεάτης Iωάννης Kωλέττης, ένα από τα πλέον αμφιλεγόμενα πρόσωπα της νεότερης ελληνικής Ιστορίας, από τη μια γοήτευε τις ανώτερες τάξεις της Γαλλίας και έδινε την εικόνα του μεγάλου αγωνιστή και φλογερού ιδεολόγου και από την άλλη του δαιμόνιου κομματάρχη. Στηριζόταν δε ανοιχτά από τις Mεγάλες Δυνάμεις και τον “Oθωνα. Ίσως να είχε δίκιο ο Γ. Ασπρέας όταν έγραφε στην Πολιτική του Ιστορία πως ό,τι συνέβη εκείνη τη χρονιά (1844), στις πρώτες βουλευτικές εκλογές, είναι άξιο μεγάλης προσοχής. Γιατί τα γεγονότα «υπήρξαν τα κατ’ εξοχήν κληροδοτήσαντα εις την χώραν την πολιτικήν κακοδαιμονίαν, υπό την ειδεχθή πτέραν της οποίας ηδικοπάθησεν ο Ελληνισμός»!

............................
* O Ελευθέριος Σκιαδάς (Αθήνα, 1961)  είναι  δημοσιογράφος και ιστορικός.  Διευθύνει την Εταιρεία Αρχειακών Μελετών "Ο Μικρός Ρωμηός", η οποία εκδίδει και την ομώνυμη εφημερίδα,από την οποία αλιεύσαμε και το δημοσίευμα. Γενικός Διευθυντής της καθημερινής απογευματινής εφημερίδος «Εστία». Πρόεδρος του «Συλλόγου των Αθηναίων» και ισόβιο μέλος της Διεθνούς Ενώσεως Ιστορικών του Ολυμπισμού.