«Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη…»

 Η καταστροφή των Ψαρών στην τέχνη

Τα ποιήματα και οι πίνακες που μάς θυμίζουν την ιστορική καταστροφή του νησιού 

«Η Δόξα των Ψαρών», Ν. Γύζης

Μετά και από την πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας στη Χίο το 1822 από το πλήρωμα του Κωνσταντίνου Κανάρη, ο σουλτάνος εμφανίζεται αποφασισμένος να καταστρέψει τα Ψαρά, απ’ όπου εξαπολύονταν πολλές επιτυχημένες επιθέσεις εναντίον των Οθωμανών. 10 χιλιάδες άνδρες αριθμούσε ο οθωμανικός στόλος που κατέπλευσε στα Ψαρά στις 19 Ιουνίου του 1824, και που μετά από τριήμερη πολιορκία κατέλαβε ολοκληρωτικά το νησί, σφαγιάζοντας τους κατοίκους του και κατακαίοντάς το.

Η τελευταία αντίσταση που προέβαλαν Ψαριανοί πριν την ολοκληρωτική καταστροφή του νησιού, ήταν η οχύρωση 500 περίπου από αυτούς στο φρούριο της Παλαιοχώρας, την «Μαύρη Ράχη«, όπου βρισκόταν η πυριτιδαποθήκη του νησιού. Όταν ο κλοιός έγινε ασφυκτικός, αποφάσισαν να αυτοπυρποληθούν, ανατινάζοντας τα πυρομαχικά και τους εαυτούς τους…

Το γνωστότερο λογοτεχνικό έργο για την καταστροφή των Ψαρών, είναι το σχετικό επίγραμμα του Διονύσιου Σολωμού:

Στων Ψαρών την ολόμαυρη ράχη,
περπατώντας η δόξα μονάχη
μελετά τα λαμπρά παλικάρια
και στην κόμη στεφάνι φορεί
γινωμένο από λίγα χορτάρια
που ‘χαν μείνει στην έρημη γη. 

Από αυτό το ποίημα είναι εμπνευσμένος και ο πίνακας του Νικόλαου Γύζη, «Η Δόξα των Ψαρών», που πλέον κοσμεί το Προεδρικό Μέγαρο. Ίσως ο πιο διάσημος πίνακας του Γύζη, όμως, είναι το έργο «Μετά την καταστροφή των Ψαρών», το οποίο καλλιτέχνης φιλοτέχνησε το 1896-1898, 72 χρόνια μετά το ιστορικό γεγονός.

πίνακας λαϊκού δημιουργού

Αλλά και ο Ανδρέας Κάλβος αφιέρωσε στα Ψαρά μία Ωδή του:
(αποσπάσματα)

Ἰδοὺ τὰ πολυτάραχα
κύματα τῆς θαλάσσης•
ἰδού, ἰδοὺ τῶν ἀμώμων
Ψαρῶν δικαιοτάτων
ἡ τραχεῖαι πέτραι.
…
Ὑπὲρ γονέων καὶ τέκνων,
ὑπὲρ τῶν γυναικῶν,
ὑπὲρ πατρίδος πρόκειται
καὶ πάσης της Ἑλλάδος
ὅσιος ἀγῶνας.
…
Ὦ πατρίς, τὴν ἑκούσιον
»δέξου θυσίαν»… -Αστράπτει.-
Σεισμὸς πολέμου ἀκούεται.
Ὑπὸ τύμβον ὑψήνορα
ἥρωες κοιμῶνται.

Ἐπὶ τὸ μέγα ἐρείπιον
ἡ Ἐλευθερία ὁλόρθη
προσφέρει δυὸ στεφάνους•
ἕν᾿ ἀπὸ γήινα φύλλα,
κ᾿ ἄλλον ἀπ᾿ ἄστρα.

ΠΗΓΗ: https://www.monopoli.gr/