Σχολικό βιβλίο

Ένας σανός σ’ ένα παχνί

του Κώστα Γεωργουσόπουλου*  

Στη βιβλιοθήκη του αείμνηστου πατέρα μου, φιλόλογου, βρήκα σχολικά βιβλία της δεκαετίας του '30. Ξεψάχνισα λοιπόν Νεοελληνικά Αναγνώσματα, Ανθολογίες αρχαίων ελληνικών κειμένων και λατινικών (με Ομηρο, Ηρόδοτο, Ησίοδο, τραγικούς και Οράτιο, Οβίδιο και οπωσδήποτε Βιργίλιο). Αλλά προσέξτε: όχι μία μοναδική έκδοση. Η ίδια ύλη με άλλη διάταξη, άλλους προλόγους και τελείως διαφορετική φιλοσοφία και μεθοδολογία στα πλούσια σχόλια.

 Τι σήμαινε αυτό. Η τότε, μετά έναν Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, εποχή, ιδιαίτερα στην περίοδο της Δημοκρατίας, είχε την ευχέρεια και την εκπαιδευτική γενναιοδωρία να προσφέρει στη μαθητιώσα νεολαία βιβλία τυπωμένα από τους γνωστούς τότε εκδοτικούς οίκους (Εστία, Ελευθερουδάκης, Σιδέρης κ.τ.λ.) που απευθύνονταν στη δημόσια εκπαίδευση, με κάθε οίκο να προτείνει για την ίδια τάξη διαφορετικό στη σύνθεση και τη μέθοδο βιβλίο. Ο δάσκαλος επέλεγε όποιο κάλυπτε τις ανάγκες του και, σίγουρα, τις ανάγκες των μαθητών του. Αλλα ερωτήματα, άλλον ψυχισμό, άλλα ήθη, ακόμη και γλωσσικά είχαν παιδιά της ορεινής Μακεδονίας, της Λακωνίας και του Ψυχικού.

Δηλαδή ό,τι σήμερα γίνεται με τα βιβλία διδασκαλίας των Αγγλικών και στα ελληνικά σχολεία. Ο δάσκαλος διαλέγει το βιβλίο που θεωρεί πως θα βοηθήσει τον μαθητή του. Και όμως όλα αυτά τα παιδιά με διαφορετικά βιβλία συναγωνίζονται με καλυμμένες κόλλες με Ινδούς, Ιάπωνες και Βραζιλιάνους σε κοινά θέματα και παίρνουν Προφίσιενσι!!

Αυτή λοιπόν η πολυπρισματική σχολική τροφή κάποτε έγινε μονοφάι. Πότε; Από το καθεστώς Μεταξά! Τότε εισήχθη υποχρεωτικά το μοναδικό για την ίδια τάξη βιβλίο και τυπωνόταν από το κρατικό τυπογραφείο, τον Οργανισμό Εκδόσεως Σχολικών Βιβλίων. Η γενιά μου εδώ και 70 χρόνια έτσι προσήλθε στο σχολείο. Και θα πείτε, δικτάτορας ήταν ο Μεταξάς, μονοπώλιο γνώσεων, μεθόδων και γούστου τάιζε τα φιντάνια του έθνους.

Ναι, αλλά η δικτατορία έπεσε, η Κατοχή πέρασε αλλά και ο Εμφύλιος ψόφησε, γιατί συνεχίζει το υπουργείο Παιδείας αλλά και όλες οι μετεμφυλιακές κυβερνήσεις έως την τρέχουσα να ακολουθούν τάλε κουάλε την εκπαιδευτική «φιλοσοφία» του Μεταξά και των εμφυλιακών συνθηκών;

Ως πενήντα χρόνια εκπαιδευτικός έζησα και υπέστην δεκάδες μεταρρυθμίσεις. Σε τι; Σ' όλα εκτός από το ουσιώδες: το πολλαπλό βιβλίο. Φανταστήκατε να κυκλοφορούν από τους ελεύθερους εκδοτικούς οίκους (και να αγοράζονται από το κράτος προς δωρεάν διανομή) π.χ. βιβλία διδακτικά Αρχαίων Ελληνικών και να έχουν συγγραφείς και συλλογές του Κακριδή, του Μαρωνίτη, του Σταματάκου, του Χουρμουζιάδη (για να μείνω στους νεκρούς). Οι εκδοτικοί οίκοι θα επέλεγαν κορυφαίους συγγραφείς ώστε να προσελκύσουν την προτίμηση των διδασκόντων.

Φαντάζεστε πως μόνο αυτό το μέτρο αυτομάτως καταργεί την παπαγαλία. Οι ερωτήσεις στις εξετάσεις δεν θα παρέπεμπαν σε συγκεκριμένο βιβλίο.

Και όμως οι μεταρρυθμίσεις απλώς αλλάζουν τα εξεταζόμενα μαθήματα (από το μοναδικό βιβλίο αναφοράς) και πώς θα γίνονται οι εξετάσεις και πώς θα μπαίνουν οι βαθμοί.

Στην PISA κάθε χρόνο γίνεται πανευρωπαϊκός διαγωνισμός μαθητών 15 ετών. Τους υπαγορεύεται ένα κείμενο και τους ζητείται να πουν την περίληψη και τι κατάλαβαν. Οι έλληνες μαθητές καταλαμβάνουν τις δύο, συνεχώς, τελευταίες θέσεις.

Μία μόνο μεταρρύθμιση πια: το πολλαπλό βιβλίο. Ποιος το φοβάται;

……………………………….

*Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος είναι φιλόλογος, αρθρογραφός, επιφυλλιδογράφος, θεατρικός κριτικός.  Το  άρθρο δημοσιεύθηκε στην καθημερινή εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, στις 20 Σεπτεμβρίου 2018.