Βιβλίο και τηλεόραση

 Διάβασμα και πληροφοριοεικόνα

Του Νίκου Τσούλια*

     Αναφέρομαι στη σημερινή τηλεόραση, των ιδιωτικών καναλιών, στην πλήρως εμπορευματοποιημένη τηλεόραση. Και να ποια είναι μερικά από τα στοιχεία που δελεάζουν και διαμορφώνουν έναν εν πολλοίς τηλεόπληκτο πολιτισμό.

     Η τηλεόραση σου προσφέρει άμεση επαφή με τον κόσμο σε γενική κλίμακα. Σε βγάζει έξω από το σπιτικό σου, χωρίς να βγεις. Σου δίνει την αίσθηση της συμμετοχής – έστω από θέση παρατηρητή – στα γεγονότα. Σε ενημερώνει. Σε ψυχαγωγεί. Σε ξεκουράζει. “Η ζωή είναι εύκολη, είναι μπροστά σου”, σου διαλαλεί. Σε δελεάζει πολλαπλά…

     Και το στόρι συνεχίζεται. “Τα πάντα είναι εικόνα. Η μεγάλη πραγματικότητα που μπορείς να βιώσεις είναι η δική μου πραγματικότητα, η τηλεοπτική, η εικονική. Κάθεσαι και απολαμβάνεις τα πάντα, χωρίς να κουράζεσαι. Αλλιώς θα γεύεσαι μόνο τις δικές σου και τις …διπλανές σου ιστορίες”. Ποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι ως έναν βαθμό τουλάχιστον δεν ισχύουν όλα αυτά;

     Κι όμως, υπάρχουν πολλά ερωτήματα σε εκκρεμότητα, που συνοδεύουν τις εύκολες απαντήσεις σε αυτά. Ποια ακριβώς είναι η συμμετοχή του τηλεθεατή; Έχει κανέναν δημιουργικό ρόλο σε αυτή την υπόθεση; Προάγει την αυτοπραγμάτωσή του και ολοκληρώνει την προσωπικότητά του; Επίσης, τι προσφέρει κυρίως η τηλεόραση: γνώσεις ή ανούσιες πληροφορίες και σκουπιδοπληροφορίες; Και το πιο απλό, κερδίζει τη ζωή του με την τηλεθέαση;

     Παρόλα αυτά τα αναπάντητα ερωτήματα ή τα διλήμματα που τα προσπερνάμε, η επικράτηση της τηλεόρασης είναι καθολική. Έχει συμβεί μια άκρως παρακμιακή νοοτροπία του εξής τύπου. “Τίποτα δεν συμβαίνει στην εστία μας χωρίς την παρουσία της τηλεόρασης”. Δεν έχουμε καν αναζητήσει μια ορθολογική χρήση της. Να βλέπουμε μόνο όσα αξίζουν. Η εξήγηση έχει δοθεί από την Γκυ Ντεμπόρ στην Κοινωνία του θεάματος. “Το θέαμα γενικά, σαν συγκεκριμένη αντιστροφή της ζωής, είναι η αυτόνομη κίνηση του μη-ζωντανού. Το θέαμα δεν είναι ένα σύνολο εικόνων, αλλά μια κοινωνική σχέση ατόμων μεσολαβημένη από εικόνες”.

     Και τα βιβλία, τι γίνεται με αυτά; Είναι μια υπόθεση σχολική, μια αναφορά μόνο όσων σπουδάζουν; Έχουν μια χρησιμοθηρική – επαγγελματική μόνο αξία; Δεν έχουμε καμιά άλλη ανάγκη τα βιβλία;

     Αλλά, ποιος μπορεί να φανταστεί έναν κόσμο χωρίς βιβλία; Πώς μπορεί να κατανοήσουμε τη ζωή και τον εαυτό μας χωρίς τα μεγάλα πνευματικά δημιουργήματα του ανθρώπους; Αν τα βιβλία μέσα από την εκπαίδευση μας ανοίγουν τους ορίζοντες της πραγματικότητας, γιατί να σταματάμε να έχουμε δημιουργική επαφή μαζί τους;

     Τα βιβλία είναι αποκούμπι. Είναι ταξίδι στο όνειρο, μαγευτική και βαθιά επίγνωση του κόσμου. Αν ένα σπίτι δεν έχει πολλά βιβλία, διαβασμένα βιβλία, μην αμελήσετε. Μιλήστε για αυτά. Εμπνεύστε τους ανθρώπους του, να βρουν όμορφο περιεχόμενο στην ζωή τους.

     Το διάβασμα είναι τρόπος ζωής. Δεν μπορεί να νοηθεί ζωή χωρίς το διάβασμα. Το διάβασμα είναι ευτυχία και ομορφιά. Ποιος δεν θέλει την ευτυχία και την ομορφιά; Το διάβασμα είναι βαθιά γνωριμία με τον εαυτό μας. Είναι ανακάλυψη και δημιουργία, συνεχής μετασχηματισμός και γοητευτική ανάπλαση του εαυτού μας. 

   Ζήσαμε συνθήκες πρωτόγνωρου και καθολικού εγκλεισμού. Τα σώματά μας φούσκωσαν από την ακινησία. Το πνεύμα μας παγιδεύτηκε από την έλλειψη παραστάσεων της κοινωνικής ζωής. Χορτάσαμε τηλεόραση και διαδίκτυο. Γεμίσαμε εικόνες και θέαμα. Στις κρίσεις, οφείλουμε να στοχαζόμαστε πιο πολύ, πιο συστηματικά.

     Θέτω ένα τέτοιο πεδίο στοχασμού. «Χωρίς αμφιβολία, η εποχή μας (….) προτιμά την εικόνα από το αντικείμενο, το αντίγραφο από το πρωτότυπο, την αναπαράσταση από την πραγματικότητα, το φαινόμενο από το είναι (….). Το ιερό γι’ αυτήν δεν είναι παρά η ψευδαίσθηση, και το ανίερο είναι η αλήθεια» (Φόϋερμπαχ).

ΠΗΓΗ: anthologio.wordpress.com

-----------------------------------------------------------------

* Ο Νίκος Τσούλιας υπηρέτησε ως εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Διετέλεσε Πρόεδρος της ΟΛΜΕ από το 1996 έως το 2003.