Ελευθερία ή θάνατος

Γιατί το '21

Του Δημητρίου Ντάβαζλη*

Οθωναίος Νικόλαος, Ελληνική σημαία

“Ελευθερία ή θάνατος”

Όλοι μας γνωρίζουμε τήν φράσι σύμβολο, τήν σπίθα πού άναψε τήν μεγάλη πυρκαγιά τής Εθνικής Παλιγγενεσίας. ¨Ελευθερία ή Θάνατος¨. Φράσις κλειδί, ή ταυτότητα τού 1821, τό “δαχτυλικό του αποτύπωμα”!

Ήτο άραγε τυχαία η επίκλησις τής ελευθερίας, ή μήπως συνειδητή επιλογή; 

Στήν Γαλλική Επανάστασι πού προηγήθηκε ο λαός ζητούσε ψωμί νά χορτάση καί ίσως άν τού τό έδιναν νά σταματούσε εκεί αυτή η επανάστασις. Ο σκλαβωμένος “ραγιάς” όμως ζητούσε Ελευθερίαν καί ήτο αποφασισμένος νά τήν αποκτήση πάση θυσία, ακόμα καί μέ τήν θανήν του.

Τί είναι όμως η Ελευθερία; 

Μάς πληροφορεί τό Ετυμολογικόν τό Μέγα (τής Άννας Νοταρά): “Ελευθερία παρά τό ελεύθειν όπου έρά” = τό νά πηγαίνη κανείς όπου αγαπά! Αυτό ακριβώς είναι πού θέλει η ψυχή τού Έλληνα ανά τούς αιώνας. 

Ο Οδυσσεύς αφήνει τήν καλοπέρασι στά παλάτια τής Καλυψούς καί πάνω σέ μία σχεδία επιχειρεί νά διασχίσει τόν ωκεανό γιά νά επιστρέψη στήν Ιθάκη, γιά νά μπορή νά περπατά ελεύθερος, νά πηγαίνη όπου θέλει. Κί οι σκλαβωμένοι Έλληνες, Ελευθερίαν ζητούσαν γιά νά μήν είναι πιά δούλοι  ούτε δέσμιοι κανενός δεσπότη. Ήθελαν νά σπάσουν τά δεσμά τού βαρβάρου κατακτητή γιά νά μπορούν νά πηγαίνουν όπου αγαπούσαν.

ΚΡΑΤΣΑΪΖΕΝ ΚΑΡΛ, Ναύπλιο - Μπούρτζι 

Δέν ήταν μόνοι τους, καί τό εγνώριζαν καλά. Οι Σαλαμινομάχοι τούς πρόσταζαν: 

“Ίτε παίδες Ελλήνων, ελευθερούτε πατρίδα, ελευθερούτε δέ παίδας, γυναίκας, θεών τε πατρώων έδη, θήκας τε προγόνων. Νύν υπέρ πάντων αγών” = Εμπρός Ελληνόπουλα ελευθερώστε τήν πατρίδα, τά παιδιά σας, τίς γυναίκες, τούς ναούς τών πατρώων θεών, τούς τάφους τών προγόνων σας. Τώρα αγωνιζόμασθε υπέρ όλων.

Καί αυτοί έτρεξαν, έτρεξαν παντού, στά Δερβενάκια καί στό Χάνι τής Γραβιάς, στό Μεσολόγγι καί στήν Τριπολιτσά.

Ο Περικλής στόν επιτάφιο τούς γνωστοποιούσε : “Τό εύδαιμον τό ελεύθερον, τό δ' ελεύθερον τό εύψυχον”  =η ευδαιμονία είναι η ελευθερία καί ελευθερία η εύψυχία.

Καί δέν ελιποψύχησε κανείς. Από τόν απλό ναύτη μέχρι τόν μπουρλοτιέρη Κάναρη, πού όταν κίνησε νά πάη νά ανατινάξη τήν ναυαρχίδα τού τούρκικού στόλου μέσα στό λιμάνι τής Χίου, μόνος αύτος απέναντι σέ όλην τήν τούρκικη αρμάδα δέν δείλιασε. Άπλά είπε στόν έαυτό του . ''Κωσταντή άποψε θά πεθάνης ''.

ΚΡΑΤΣΑΪΖΕΝ ΚΑΡΛ, ΚΑΠΕΤΑΝΙΟΣ ΜΕ
ΤΑ ΠΑΛΛΗΚΑΡΙΑ ΤΟΥ ΜΑΧΟΜΕΝΟΙ

Ό Ηρόδοτος τούς έφωναζε: “ώς άμεινον ειή άνθρωπω τεθνάναι μάλλον ή ζώειν”, δηλαδή ότι είναι καλλίτερο στόν άνθρωπο νά πεθάνη παρά νά ζη!.

Καί αυτοί τά κάνουν σημαία τους καί τραγούδι καί ποιήμα! Στό Μανιάκι ο Παπαφλέσας μέ τούς άνδρες του πέφτουν μέχρις ενός καί στίς Θερμοπύλες ο Λεωνίδας καί οι 300 ξύπνησαν καί καμάρωσαν τόν Αθανάσιο Διάκο νά μάχεται άνταξια τους, έκει δίπλα, στήν Αλαμάνα.

Καί ο Δημοσθένης τούς προειδοποιούσε. “Τό φυλάξαι τ' άγαθα τού κτήσασθαι χαλεπόπτερον έστι” δηλ. τό νά διαφυλάξης τά αγαθά είναι δυσκολώτερον από τό νά τά αποκτήσηις. 

Και έκεινοι συνέχισαν νά ποτίζουν τό δένδρο τής Ελευθερίας μέ τό ίδιο τους τό αίμα: “στό Μπιζάνι, στήν Ναυμαχία τής Έλλης, στό Σκρά, στόν Σαγγάριο, στήν Β, Ήπειρο, στό Ρούπελ, στήν Κρήτη, στήν Κύπρο, στά Ίμια!

Τώρα θά αναρωτηθήτε: πού ήξεραν οί ραγιάδες γιά Σαλαμίνες καί Θερμοπύλες, γιά Ήρόδοτο, Περικλή καί Δημοσθένη; Πού ήξεραν γιά τήν Ελευθερία καί τό άντιτιμό της, τόν Θάνατο; Πού ήξεραν ότι ήσαν Έλληνες καί όχι δούλοι;

ΚΡΑΤΣΑΪΖΕΝ ΚΑΡΛ, ΝΙΚΗΤΑΡΑΣ

Ίσως για τούς ραγιάδες τού 1600, 1700, 1750... νά ήσαν άγνωστα όλα αυτά. Γιά τούς αγωνιστές όμως τού 1821 όχι ! Ήξεραν ποίων προγόνων τέκνα ήσαν οί ίδιοι! Γνώριζαν τήν ηρωική τους καταγωγή. Γι' αυτό αυτή ή Επανάστασις επέτυχε, ενώ είχαν αποτύχει όλες οί προηγούμενες πού από ένστικτο, δίχως όμως καί ιστορική γνώσι, είχαν επιχειρήσει οί υπόδουλοι Έλληνες.

Τώρα έγνώριζαν! Εγνώριζαν ότι ήσαν Έλληνες καί τό εγνώριζαν χάρις στήν παιδεία. Αυτή ή παιδεία  ήταν πού βοηθούσε στήν αφύπνισι τού έθνους καί μετέβαλε τούς σκλάβους σέ ελεύθερα σκεπτόμενους ανθρώπους,

Στήν αρχή τό σχολείο ήτο κρυφό. Εκεί ο ραγιάς μετά τόν κάματο τής ημέρας άκουγε, υπό τό φώς τού κανδηλιού, τόν παπά νά τού συλλαβίζηι τά πρώτα γράμματα. Μετά κάποιες κοινότητες μέ τήν βοήθεια ένθέρμων πατριωτών ίδρυσαν τά πρώτα σχολεία. Εκεί φωτισμένοι άνθρωποι, όπως ο Ευγένιος Βούλγαρις, ό Κούμας, ο Ιώσηπος Μοισιόβαξ, ό Γρηγόριος Κωσταντάς, εδίδαξαν τίς “νέες” επιστήμες από τήν Ευρώπη: Φυσική, Χημεία, Μαθηματικά, Αστρονομία, Ιατρική, αλλά καί τίς “καινούργιες” ιδέες γιά ελευθερία, ισονομία, δικαιοσύνη. Καί μαζί εδίδαξαν Ιστορία, τήν ένδοξη Ελληνική Ιστορία, από τούς Αργοναύτες, τόν Ηρακλή καί τόν Οδυσσέα μέχρι τόν Μαραθώνα, τίς Θερμοπύλες, τήν Σαλαμίνα, τίς Πλαταιές, τόν Μέγα Αλέξανδρο.

ΤΑΣΣΟΣ Α., ΚΑΝΑΡΗΣ

Τό νερό είχε μπεί στό αυλάκι καί δέν επρόκειτο πλέον νά γυρίση πίσω. Μόνο ολίγον κατ' όλιγον, σταγόνα τήν σταγόνα, ρυάκι τό ρυάκι, ενδυνάμωσε, έγινε ποταμός, χείμαρρος ορμητικός, αγυγκράτητος. Έβλεπε ο ραγιάς τούς μισογκρεμισμένους ναούς καί τίς πεσμένες κολώνες καί εκαμάρωνε. ''Τούτα τά ‘χτισάν οί παπούδες μου'' έλεγε κι αισθανόταν υπερήφανος διότι τώρα εγνώριζε! Τούτη η γής ήτο τών παππούδων του, άρα ητο δική του. Ο Τούρκος ήτο ξένος εδώ παρείσακτος! Ξέθαβε μέ τ' αλεύρι του αγάλματα αρχαίων θεών, αθλητών καί φιλοσόφων, καί αγαλλίαζε ή ψυχή του. “Τούτα τά εσκάλισαν οι παππούδες μου”, εσκέπτετο, “καί εφύσησαν λές μέσα στήν πέτρα πνοή ζωής, έτοιμα νά σού μιλήσουν είναι”. Στό στήθος του εκόχλαζε τότε η οργή. Πώς είναι δυνατόν αυτός ό βλαστός “τοιούτων προγόνων” νά στενάζη κάτω από τόν ζυγό τού πλεόν βαρβάρου καί απολιτίστου κατακτητή. Καί στά αυτιά του έφθασαν, από τό μέλλον, βροντεροί οι στίχοι τού εγγονού του, τού Ελύτη: 

“Καί αυτός αλήθεια  πού ήμουνα. Ο πολλούς αιώνες πρίν

Ο ακόμη χλωρός μές στήν φωτιά...

...όπου πάσχιζα τήν ταυτότητά μου ν' αρθρώσω

τόσο εύλογο τό Ακατανόητο!

Καί αυτός αλήθεια πού ήμουνα. Ο πολλούς αιώνες πρίν 

Ο ακόμη χλωρός μές στήν φωτιά. Ο άκοπος απ' τόν ουρανό.

Έννοιωσα ήρθε κι έσκυψε πάνω άπ' τό λίκνο μου

ίδια η μνήμη γινάμενη παρόν

τή φωνή πήρε τών δέντρων, τών κυμάτων:

“Εντολή σου, είπε, αυτός ό κόσμος 

καί  γραμμένος μές στά σπλάχνα σου είναι 

Διάβασε καί προσπάθησε καί πολέμησε” είπε.

“Ο καθείς καί τά όπλα του” είπε....”

ΑΓΗΝΟΡ ΑΣΤΕΡΙΑΔΗΣ, ΠΑΛΗΚΑΡΙΑ
ΠΟΥ ΧΟΡΕΥΟΥΝ 

Καί πήρε τά όπλα, τό σπαθί, τό καρυοφίλι, καί πολέμησε καί νίκησε! Αλλά όχι τυχαία! Προηγήθηκαν άλλοι μέ τήν πέννα στό χέρι. Οί διδάσκαλοι τού Γένους. Ο πατήρ Κοσμάς ο Αιτωλός πού έκτισε πέρι τά 3000 σχολεία σέ όλη τήν Ελλάδα,συμβούλευε τούς υποδούλους Έλληνες: “Καί τίς εκκλησίες νά τίς κάνετε σχολεία γιατί αυτά θά σώσουν καί τήν πατρίδα καί τήν θρησκεία”.

Ο Ρήγας Φερραίος, πού μέ τόν Θούριό του καλεί σέ εξέγερσι όλους τούς καταπιεσμένους φροντήζει πρώτα άπ' όλα τήν Ιστορική τους μόρφωσι, γιατί γνωρίζει ότι έτσι μόνο θά μετατρέψηι τούς ραγιάδες σέ ελεύθερα σκεπτομένους ανθρώπους.

Ο Αδαμάντιος Κοραής επίστευε ότι “πρώτα μέ τήν παιδεία θά μορφωθή ό Έλλην καί έπειτα θ' αρπάξει τό ντουφέκι καί θά ελευθερωθή”. Γι' αυτό προέβη στήν έκδοσι τών αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων, τούς οποίους μάλιστα προλόγησε. Καί απέβη ό κατ' εξοχήν πνευματικός πρόδρομος τής Επαναστάσεως τού '21.

   Ό σπόρος πού έσπειραν οί διδάσκαλοι τού Γένους δέν άργησε νά βλαστήσηι. Οι αποδείξεις μύριες όσες, Η Φιλική Εταιρεία, μέ τά 600.000 μέλη κατά τίς παραμονές τής Επαναστάσεως εγνώριζε καί διέδιδε τήν ιστορία μας καί τήν αρχαία μας κληρονομιά.

   Ό Θεόδωρος Κολοκοτρώνης πού συλλάβισε  μεγάλος πιά στήν Ζάκυνθο τήν Ιστορία τής Ελλάδος στήν “απλοελληνικήν”, άρχιζε υπερήφανα όλες τίς ομιλίες του μέ τήν λέξι “Έλληνες”!

Ο Κωνσταντίνος Κανάρης εδιάβαζε τόν βία τού Μεγάλου Αλεξάνδρου καί “έτρεχαν δάκρυα οί οφθαλμοί του”.

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης τόν Φεβρουάριο τού 1821 καλούσε τούς συμπατριώτες του νά πολεμήσουν “φαινάμενοι άξιοι τής προγονικής αρετής των” καί ό Ιερός Λόχος στό Δραγατσάνι έπεσε ηρωικά μαχόμενος κατά τό πρότυπον τού Ιερού Λόχου τών Θηβών.

ΤΑΣΣΟΣ Α., ΠΑΠΑΦΛΕΣΣΑΣ

   Ο Παπαφλέσσας πρίν βάλη μπουρλότο στίς ψυχές τών Μωραϊτών, ξεσηκώνοντάς τους γία τήν Επανάστασι, εμαθήτευσε στήν περίφημη Σχολή τής  Δημητσάνας.

Οι Σουλιώτες, ως άλλοι αρχαίοι Έλληνες, απαντούν στόν Αλή Πασά πού τούς ζητούσε  έναντι χρημάτων τήν γή τους: “Βεζύρ Αλή Πασά σέ χαιρετούμε. Η πατρίς μας είναι ασυγκρίτως γλυκυτέρα καί από τά πουγγεία σου καί από τούς ευτυχείς τόπους, τούς οποίους υπόσχεσαι νά μάς δώσης όθεν ματαίως κοπιάζεις, επειδή ή ελευθερία μας δέν πωλείται ούτ' αγοράζεται ακόμα καί μέ όλους τούς θησαυρούς τής γής, παρά μέ τό αίμα καί τόν θάνατον ώς καί τού τελευταίου Σουλιώτη. υπογραφή: “Όλοι οι Σουλιώτες μικροί καί μεγάλοι”.

Ο Οδυσσεύς Ανδρούτσος, πού πολιορκούσε τήν Ακρόπολιν, βλέποντας κάποιο πρωί τούς Τούρκους νά γκρεμίζουν τίς κολώνες τού Παρθενώνος γιά νά πάρουν τό μολύβι τών συνδέσμων, καθώς τούς είχαν τελειώσει τά βόλια, δέν δίστασε ούτε στιγμή! Τούς έστειλε μολύβι, με το οποίο θά τόν πολεμούσαν, αρκεί νά άφηναν τά λιθάρια, όπως τούς παρήγγειλε, στήν θέση τους.

ΦΡΙΙΝΤΕΛ ΑΝΤΑΜ, ΝΟΤΗΣ ΜΠΟΤΣΑΡΗΣ 

Κάποιοι Τούρκοι είχαν αντιληθφή αυτή τήν τεράστια καί εις βάθος επανελλήνισι τών υπόδουλων ραγιάδων.

Ο Ρεσίτ Μπέης τής Χαλκίδος, σέ σύσκεψι Οθωμανών προκρίτων γιά τήν εξέγερσι τής Εύβοιας τόν Απρίλιο τού ‘21 είπε: “Ο Σουλτάνος εμπόδιζε τόν ραγία νά κτίζη εκκλησίες καί τόν άφηνε νά κάνη σχολεία καί καράβια. Τώρα ό ραγιάς σήκωσε κεφάλι. “Ας έλθη ο Σουλτάνος νά τόν κάνηι ζάπι”.

Κι ο Αλή Πασάς ρωτούσε στά 1819 τόν Οδυσσέα Ανδρούτσο: “Γιατί ωρέ δέν βαφτίζετε πιά τά παιδιά σας Γιάννη, Πέτρο, Κώστα; Γιά νά σέ λένε εσένα Οδυσσέα κι αυτόν εκεί Λεωνίδα καί τούς άλλους Μιλτιάδη, Αλέξανδρο, Θεμιστοκλή, Αριστείδη, έ μπρέ Ρωμηοί, σίγουρα κάτι πολύ μεγάλο έχετε στό μυαλό σας!”

Καί πράγματι λίγα χρόνια πρίν από τήν Επανάστασι άρχισαν νά δίνουν στά παιδιά τους ονόματα αρχαίων Ελλήνων Ηρώων, Φιλοσόφων, Ποιητών. Ακόμη καί εταιρείες, ομάδες, εφημερίδες ονομάζοντο μέ αρχαία ελληνικά ονόματα: Ερμής ο λόγιος, Καλλιόπη, Αθηνά, … Αλλά καί τά ακρόπρωρα τών πλοίων έφεραν ένδοξα αρχαιοελληνικά ονόματα: ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ – ΛΕΩΝΙΔΑΣ – ΗΡΑΚΛΗΣ -ΕΠΑΜΕΙΝΩΝΔΑΣ – ΑΘΗΝΑ – ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ – ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ – ΑΡΗΣ …

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΒΡΥΖΑΚΗΣ, ΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΤΟΥ ΚΑΡΑΪΣΚΑΚΗ 

Εξ όλων τών ανωτέρω στοιχείων γίνεται φανερό ότι ΔΕΝ ήτο τυχαίον γεγονός η Επανάστασις τού 1821 καί η τελική επικράτησις της, αλλά ήτο καρπός μιάς επιμόνου καί μέ συνέπειαν, τόσο εις έκτασιν όσο καί εις βάθος, Διαφωτίσεως τού Έθνους μέ απώτερο σκοπό τήν “Επανελλήνισιν” τών φοβισμένων ραγιάδων καί μετατροπής τους μέσω τής Ιστορικής, πρωτίστως, γνώσεως σέ Ελευθέρους καί πάλιν Έλληνας. Γι’ αυτό δικαίως εχαρακτηρίσθη ως Εθνική Παλιγγενεσία!

Σέ εμάς τό μόνο πού μάς μένει είναι, ως άλλοι Σπαρτιάτες παίδες, νά υποσχεθούμε στούς ηρωϊκούς μας προπάτορες:

“Άμες δέ γ’ εσόμεθα πολλώ κάρρονες”, δηλ. Εμείς θά γίνουμε πολύ καλλίτεροι.

ΖΗΤΩ ΤΟ ΕΘΝΟΣ

ΖΗΤΩ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΙΣ ΤΟΥ 1821

ΖΗΤΩΣΑΝ ΟΙ ΗΡΩΪΚΟΙ ΜΑΣ ΠΡΟΓΟΝΟΙ.

.................................................

Ο Δημήτριος Π. Ντάβαζλης είναι φυσικός και πληροφορικός(Ms) και υπηρετεί ως εκπαιδευτικός στο 3ο Γυμνάσιο Γλυφάδας. Το κείμενο είναι η ομιλία του για την 25η Μαρτίου 1821.