Με το ζόρι εξαγγλισμός

 Η γραμματική της αγγλοημιμάθειας

 του Νίκου Σαραντάκου*

-- Τι δουλειά κάνετε;

-- Μέικ απ άρτιστ

-- Και πώς το λέμε αυτό ελληνικά;

-- Μακιγιέρ 

Διαβάζω σε ανταπόκριση από το Λονδίνο ότι έχουν γίνει της μόδας τα πολυτελή και πανάκριβα ψωμιά, και ότι "το μόνο που παραμένει σταθερό είναι το άσπρο ψωμί του τοστ, το οποίο όμως και σνομπάρεται ως bus class του είδους" (Ιωάννα Νιαώτη, Ελευθεροτυπία 6.9.2002). Και βέβαια μου κάθεται στο λαιμό το άσπρο ψωμί, και παρά λίγο να πνιγώ. Τι να είναι άραγε αυτό το bus class; Bus είναι το λεωφορείο, class είναι η τάξη, λοιπόν "τάξη λεωφορείου"; Δεν βγαίνει νόημα. "Κλάση διαύλου", ίσως; Μπα, εξίσου σκοτεινό. Δοκιμάζω να το προφέρω και σαν να ξεδιαλύνει το μυστήριο: μπας κλας. Άρα, είναι αυτό που λέμε (και γράφουμε) στα ελληνικά μπας κλας, το ευτελές, το δεύτερο πράγμα, η μπασκλασαρία. 

Ναι, δάνειο είναι το μπας κλας, και ανέκαθεν έτσι γραφότανε, μετράει άλλωστε κάμποσες δεκαετίες ευδόκιμης θητείας στην ελληνική γλώσσα. Δάνειο μεν, γαλλικό δε. Όμως η καλή δημοσιογράφος θεωρώντας ίσως πως όλα τα δάνεια είναι ντε και καλά αγγλοσαξωνικά, και θέλοντας προφανώς να μας ξεστραβώσει εμάς τους αδαείς, έβγαλε τον μπερέ από το basse classe (διότι έτσι γράφεται στα γαλλικά η έκφραση!) και του φόρεσε με το ζόρι καουμπόικο πλατύγυρο: bus class, λοιπόν, κι ας μη σημαίνει οφθαλμοφανώς τίποτα, κι ας μην το είπε ποτέ κανείς, κι ας το γράφουν basse classe κι οι ίδιοι οι εγγλέζοι.

Κάτι ανάλογο: υποτίθεται ότι οι ξένες λέξεις που έρχονται στη γλώσσα μας, είτε συμμορφώνονται με το ελληνικό κλιτικό σύστημα, οπότε κλίνονται, είτε παραμένουν ασυμμόρφωτες, οπότε μένουν άκλιτες. Σήμερα όμως, που επικρατεί η γραμματική των αγγλοημιμαθών, μας έχουν κατακλύσει τα οι κομπιούτερς, οι σκάνερς, τα κλιπς και πάει λέγοντας. (Σύμφωνοι, υπήρχαν και παλιότερα τα τανκς, όμως εκείνα είχαν εισαχθεί στον πληθυντικό και άκλιτα ήταν: το τανκς- τα τανκς. Ο τύπος το τανκ είναι νεότερος, της εποχής της αγγλοημιμάθειας). Και βέβαια, επόμενο είναι να πάρει η μπάλα και τις μη αγγλικές λέξεις· σε διάφορες εφημερίδες έχω ψαρέψει τραγέλαφους όπως: τα κρουτόνΣ (οι γάλλοι γράφουν μεν croutons αλλά δεν προφέρουν το σίγμα), οι γκασταρμπάιτερΣ (ο γερμανικός πληθυντικός θα ήταν με -ν) και οι σπούτνικΣ (ο ρώσικος πληθυντικός θα ήταν σπούτνικι). Και πάλι έχουμε τύπους που κανείς δεν είπε και που τίποτα δεν σημαίνουν, ισοπεδωτική εφαρμογή της γραμματικής των αγγλοημιμαθών. 

Η μόδα να βάζουμε αυτά τα περιττά τελικά σίγμα έχει επίσης επικρατήσει στα ξένα ακρώνυμα, σαν τα CDs που γράφουν και σιντίς που λένε πολλοί, που εγώ το βρίσκω αηδέστατο -αλλά και άχρηστο εντελώς. Για τον άγγλο έχει νόημα να μπει το σίγμα, δηλωτικό του πληθυντικού, σε μια φράση όπως "New CDs of the month" γιατί αλλιώς θα πρέπει ο αναγνώστης να μυρίσει τα νύχια του για να καταλάβει αν πρόκειται για ένα ή πολλά CD. Στα ελληνικά όμως, ο μόνος λόγος ύπαρξης του τελικού -s είναι για να δηλωθεί η αγγλοημιμάθεια του χρήστη. Και βέβαια, το μονοπάτι πάει ντουγρού στην κατηφόρα την μεγάλη: συνάδελφος τις προάλλες ψάρεψε (αλλά δεν κράτησε στοιχεία, ο αφιλότιμος, κι έτσι θα πρέπει να με πιστέψετε στα τυφλά) το φοβερό: τα αμαξοστάσια των ΚΤΕΛς! Να' σου το αμερικάνικο παπούτσι στα ελληνικά ποδάρια! 

Όσο για τον διάλογο της προμετωπίδας, τον άκουσα σε κάποια πρωινή τηλεοπτική εκπομπή -τα λεγόμενα πρωινάδικα. Παρ' ό,τι γέλασα ακούγοντας τη στιχομυθία, όταν το σκέφτομαι συμφωνώ απόλυτα με τον άγνωστο μακιγιέρ. Πράγματι, έτσι λέγεται ελληνικά το όνομα του επαγγέλματός του, εκτός αν το προσαρμόσουμε στην κλίση και το πούμε "μακιγιέρης"· πάντως όχι ψιμυθιωτής ή ό,τι άλλο σκαρφιστούν όσοι αρέσκονται να εξελληνίζουν κατόπιν εορτής τα πάντα. Γιατί βέβαια, και ο κατόπιν εορτής εξελληνισμός είναι φάλτσο (αν και περισσότερο ανώδυνο), η άλλη όψη του νομίσματος του με το ζόρι εξαγγλισμού δικαίων και αδίκων. 

Υστερόγραφο, Οκτώβριος 2005: Αναγνώστης του παραπάνω άρθρου μού έστειλε προ καιρού ηλεγράμμα (*) στο οποίο μου επισημαίνει ότι, πλάι στα κρουτόνΣ, τους γκασταρμπάιτερΣ και τους σπούτνικΣ, είχαμε την πρωτοχρονιά και τα τσουνάμιΣ, πληθυντικός του τσουνάμι βεβαίως. Μακριά από εμάς, κλιτό ή άκλιτο!

(*) ημέιλ ελληνιστ

ΠΗΓΗ: https://sarantakos.wordpress.com/

.....................................

*Ο Νίκος Σαραντάκος (Παλαιό Φάληρο 2 Νοεμβρίου 1959) είναι συγγραφέας, λογοτέχνης και μεταφραστής. Διατηρεί καθημερινό ιστολόγιο, κυρίως με γλωσσικά και φιλολογικά, αλλά συχνά και πολιτικά θέματα.  Πτυχιούχος Χημικός Μηχανικός του Μετσόβιου Πολυτεχνείου και της Αγγλικής Φιλολογίας. Εργάζεται στο μεταφραστικό τμήμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και ζει στο Λουξεμβούργο.