Παθητικό και ενεργητικό λεξιλόγιο

Πόσες λέξεις πρέπει να ξέρω για να μιλάω μια γλώσσα;

της Σοφίας Τατίδου*

Το λεξιλόγιο είναι η αρχή και το τέλος στην εκμάθηση μιας γλώσσας. Ξεκινάμε, λοιπόν, με τα βασικά: η CEFRL (Common European Framework of Reference for Languages) έχει καθορίσει τα γνωστά σε όλους επίπεδα γλωσσομάθειας και δίπλα συμπληρώνουμε τον αριθμό των λέξεων που χρειάζεται να ξέρουμε σε κάθε επίπεδο:

Επίπεδο Λέξεις

A1    500

A2    1.000

B1    2.000

B2    4.000

C1    8.000

C2    16.000

 Οι 1.000 λέξεις βοηθούν τον χρήστη να κατανοεί περίπου το 80% της καθημερινής γλώσσας. Ακούγεται μεγάλο ποσοστό, άρα ο στόχος φαίνεται εύκολος. Ωστόσο, το υπόλοιπο 20% είναι αυτό που πραγματικά έχει σημασία! Οι 3.000 λέξεις, μεταξύ δηλαδή των επιπέδων Β1-Β2, επιτρέπουν την κατανόηση του 95% των καθημερινών και συνηθισμένων κειμένων, το να καταλαβαίνει ένας ανεξάρτητος χρήστης τις γενικές ιδέες ενός άρθρου και να κρατάει μια συζήτηση – ωστόσο θα χρειαστεί πάλι να μαντεύει αρκετά απ' αυτά που διαβάζει/ακούει. Οι 5.000 λέξεις είναι ο αριθμός που εγγυάται την πληρέστερη κατανόηση (98%), καθώς ο χρήστης θα είναι λειτουργικός στη γλώσσα και θα τη χρησιμοποιεί χωρίς να αντιμετωπίζει δυσκολίες. Το μόνο που θα τον δυσκολέψει σε αυτό το στάδιο θα είναι το να εκφράζεται με ακρίβεια και το να χρησιμοποιεί εξειδικευμένο λεξιλόγιο (το πρόβλημα θα ξεπεραστεί στις 10000 λέξεις!). 

Εντάξει, μαθαίνουμε λέξεις! Ωστόσο, τι είναι μια λέξη; Για παράδειγμα εδώ έχουμε 5 λέξεις: κοιμάμαι, κοιμήθηκαν, θα κοιμηθείς, κοιμόταν, κοιμισμένος, αλλά πρόκειται στην ουσία για την ίδια λέξη με διαφορετική μορφή γραμματικά. Oπότε τονίζεται από τους περισσότερους ειδικούς ότι ως λέξη λογίζεται η ρίζα και όχι οι διαφορετικές μορφές της ίδιας λέξης. Όταν μαθαίνεις τον αόριστο ενός ρήματος, είναι κάτι πολύ σημαντικό (και συνήθως δύσκολο!) όμως έτσι δεν διευρύνεις το λεξιλόγιο αλλά τις γραμματικές σου γνώσεις.

Το επόμενο ερώτημα που προκύπτει είναι το ποιες λέξεις πρέπει να μάθουμε. Ας παρατηρήσουμε ποιες λέξεις χρησιμοποιούμε στη μητρική μας γλώσσα καθημερινά - αυτές είναι που πρέπει να μάθουμε πρώτα και στην ξένη γλώσσα. Οι λέξεις που συναντάμε σε καθημερινές συζητήσεις είναι αυτές που θα μας επιτρέψουν να κάνουμε κι εμείς οι ίδιοι καθημερινές και απλές συζητήσεις στη γλώσσα που θέλουμε. Μπορεί να σου αρέσει η αργκό  ή να θέλεις να μάθεις να χρησιμοποιείς εξειδικευμένες λέξεις για να μιλήσεις για το αντικείμενο της δουλειάς σου ή για το αντικείμενο των σπουδών σου, αλλά αυτά δεν μπορούν να γίνουν αν δεν ξέρεις τα βασικά. Σε αυτήν την ιστοσελίδα έχει γίνει μια προσπάθεια να καταγραφούν οι 1.000 πιο σημαντικές λέξεις σε κάθε γλώσσα, ενώ το λεξικό της Βικιπαίδειας έχει συγκεντρώσει επίσης λίστες με τις λέξεις που έχουν υψηλή συχνότητα σε κάθε γλώσσα, αντλώντας από βάσεις δεδομένων υποτιτλισμού.

Τέλος, τι σημαίνει να «ξέρω» μια λέξη;  Όπως έχουμε γράψει στο παρελθόν, υπάρχει το ενεργητικό και το παθητικό λεξιλόγιο. Δεν ξέρουμε μια λέξη μόνο όταν τη χρησιμοποιούμε, αλλά και όταν την αναγνωρίζουμε και καταλαβαίνουμε τη σημασία της. Ωστόσο, είναι μια καλή πρακτική για τη διεύρυνση του λεξιλογίου μας το να προσπαθήσουμε να "περάσουμε" τις λέξεις που γνωρίζουμε από το παθητικό στο ενεργητικό μας λεξιλόγιο. Δεν είναι εύκολο: ο μέσος άνθρωπος ξέρει περίπου 70.000 λέξεις στη μητρική του γλώσσα αλλά αξιοποιεί μόνο 10.000-15.000 λέξεις απ' αυτές. Οι περισσότεροι, για παράδειγμα, ξέρουμε τι σημαίνει η λέξη "υπονομεύω" αλλά δεν τη χρησιμοποιούμε τόσο συχνά. 

Καταληκτικά: 

1) Κατανοούμε για ποιον σκοπό που θέλουμε να μάθουμε μια γλώσσα. Αν οι λόγοι αφορούν κάποιο ταξίδι μας, τότε 300-500 λέξεις είναι αρκετές για να συνεννοούμαστε. Αν όμως θέλουμε να κάνουμε μια βασική συζήτηση, πρέπει να ξέρουμε τουλάχιστον 1.000 λέξεις.

2) Αφού κατακτήσουμε αυτόν τον βασικό αριθμό λέξεων, στη συνέχεια θα πρέπει να μας απασχολήσει η ποιότητα των λέξεων και όχι η ποσότητα. Δεν έχει σημασία το πόσες λέξεις ξέρουμε, αλλά να ξέρουμε τις σωστές, τις πιο χρήσιμες, τις πιο συχνές σε έναν καθημερινό διάλογο.

3) Δεν παραμελούμε σε καμία περίπτωση τη γραμματική!

Πηγή: https://philologikitheorisi.blogspot.com/    

………………………………..

*Η Σοφία Τατίδου είναι φιλόλογος, εκπαιδευτικός και διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών.