Το «πασπαρτού» των ανίερων των ιερών

 ΠΕΡΙ ΥΠΟΚΡΙΣΙΑΣ

Του Μάριου Πλωρίτη*

ΟΡΙΣΜΟΙ έχουν δοθεί πολλοί για το είδος Ανθρωπος: «Ζώον πολιτικόν και οικονομικόν» (Αριστοτέλης)… «ένα ζώο που σκέφτεται» (Σενέκας)… «ένα ζώο που φτιάχνει εργαλεία» (Βενιαμίν Φραγκλίνος)… «Ενα ζώο που κοκκινίζει – ή που πρέπει να κοκκινίζει» (Μαρκ Τουαίν) και πλήθος άλλοι.

Σ’ αυτούς, μπορεί να προστεθεί ένας ακόμα: «Ο άνθρωπος είναι ένα ζώο που υποκρίνεται».

Πολλά ζώα και πουλιά μιμούνται ασυνείδητα ανθρώπινες κινήσεις ή και λόγια. Ο άνθρωπος υποκρίνεται συνειδητά: Καμώνεται πως είναι κάτι που δεν είναι… λέει τα αντίθετα απ’ αυτά που σκέφτεται… φέρεται διαφορετικά απ’ ό,τι αισθάνεται… τάζει πράγματα που ξέρει πως δεν μπορεί ή δε θέλει να τα πραγματοποιήσει… Τα ζώα μιμούνται μηχανικά, για τον εαυτό τους, χωρίς ιδιοτέλεια. Ο άνθρωπος υποκρίνεται για τους άλλους, επειδή μηχανεύεται κάτι ωφέλιμο γι’ αυτόν, επειδή αποβλέπει σε κάποιο κέρδος, με την πλατύτερη σημασία της λέξης. Πολλές φορές, μάλιστα, υποκρίνεται ακόμα και στον εαυτό του, μη τολμώντας να κοιτάξει τη λανθάνουσα αλήθεια του…

ΑΚΟΜΑ και οι θεοί υποκρίνονταν – με το αζημίωτο, φυσικά. Πρώτος-πρώτος, ο αρχιθεός Δίας, που υποκρινόταν πως είναι κύκνος, ταύρος, σύννεφο κλπ. για να «πλησιάσει» τις όμορφες θνητές που είχε βάλει στο μάτι. Αλλά, αυτά, ήταν θεϊκά τερτίπια – λίαν ευχάριστα, φαντάζομαι, για τις εν λόγω κυρίες.

ΤΗΣ ανθρώπινης κοινωνίας, η υποκρισία είναι ένα απ’ τα πιο στέρεα και κοινόχρηστα δεκανίκια (για να μην πούμε πατερίτσες). Στην πολιτική – και «το παν είναι πολιτικόν» – ισχύει απαρέγκλιτα το λατινικό αξίωμα που, όπως λένε, ήταν το αγαπημένο απόφθεγμα του Λουδοβίκου IA’: «Οποιος δεν ξέρει να υποκρίνεται, δεν ξέρει να βασιλεύει» («Quinescitdissimulare, nescitregnare»).

Και το αποτελεσματικότερο εργαλείο και προσωπείο της υποκρισίας είναι η ηθική, η ηθικολογία – ο «αγώνας», δηλαδή η ρητορεία, για αρετή, αρχές, αξίες, ιδέες, ανθρωπισμό, ελευθερία, δικαιοσύνη και όλα τα άλλα εξαπτέρυγα της φαρισαϊκής λιτανείας, όλα τα «πασπαρτού» που ανοίγουν τις πόρτες για το θησαυροφυλάκιο του άνομου συμφέροντος.

ΑΣ πούμε λ.χ. πως είσαι ηγέτης της χώρας των μέγιστων ποσών και αγαθών – δύναμης, πλούτου, όπλων, τεχνολογίας. Κι όμως, όλα αυτά τα «ελέη» δεν αρκούν στην απληστία και την αχορτασιά σου: ο υπερδυνατός ορέγεται να γίνει παντοδύναμος, ο υπέρπλουτος να γίνει πάμπλουτος, ο υπερ-ηγέτης να ηγηθεί των πάντων και παντού.

Εφ’ ω και φοράει τη μάσκα της διεθνούς ηθικής και διαλαλεί πως θέλει να κάνει τους πάντες καθ’ ομοίωσιν του μεγαλείου του, να «εκπολιτίσει» τους «ημιάγριους» λαούς, να απλώσει την ειρήνη, την ευμάρεια, την ελευθερία, την ευταξία στα τετραπέρατα της Γης. Με ποιο τρόπο; Προσφέροντάς τους την ειρήνη του θανάτου, την ευταξία της υποταγής, την ελευθερία της αλληλοσφαγής, την ευμάρεια του ολέθρου.

H ηθική του κανιβαλισμού και της ωμοφαγίας…

ΑΣ πούμε πως είσαι ένα κόμμα και κερδίζεις την εξουσία, τάζοντας (εν πλήρει γνώσει σου) τα ανέφικτα στους κοπιώντες και πεφορτισμένεους.

Και για να κουκουλώσεις την απάτη των επαγγελιών σου, φοράς το ντόμινο της πολιτικής ηθικής, της διαφάνειας, του καθαρμού, της εντιμότητας απέναντι σε δικούς και ξένους, σε ιθαγενείς και αλλογενείς.

Εφ’ ω και λιθοβολείς τους προκατόχους σου για απατεώνες, σκαρώνεις απογραφές και «βασικούς μετόχους», φαλίρεις τη χώρα σου και την κάνεις «του κόσμου τ’ αναγέλασμα», καταντάς τους κοπιώντες κατάκοπους και τους πεφορτισμένους ράκη και ρέπια.

H ηθική του «ο θάνατός σας ζωή μου» και του «μετά από εμάς (δηλαδή, μαζί μ’ εμάς) ο κατακλυσμός»…

ΑΣ πούμε πως είσαι προκαθήμενος μιας Εκκλησίας και, άρα, εξ ορισμού παντογνώστης περί επιγείων και υπεργείων – πολύ περισσότερο, αφού έχεις καθημερινή κατ’ ιδίαν επικοινωνία με τον Χριστό, που είναι «η οδός και η αλήθεια και η ζωή». Και όμως, υποκρίνεσαι πως αγνοείς τα οικονομικά, ποιμαντικά, σεξουαλικά σημεία και τέρατα, που διαπράττονται όχι μόνο σε κάθε γωνία της ιερής επικράτειάς σου, αλλ’ ακόμα και στις παρυφές των αμφίων σου από τους πιο αφοσιωμένους μπιστικούς σου («Οφθαλμούς έχοντες ου βλέπετε και ώτα έχοντες ουκ ακούετε και ου μνημονεύετε», έλεγε ο Ιησούς στους μαθητές του. «Ούτω πεπωρωμένην έχετε την καρδίαν υμών;[1]»).

Και όταν αρχίζουν οι νάρκες των σκανδάλων να σκάνε πλάι στα υποπόδιά σου, φοράς τη μίτρα της μαρτυρικής ηθικής και προσφεύγεις στο ηρωικό «είμεθα όλοι ένοχοι». Τέχνασμα γαρ παλαιότατον: όταν οι κρινόμενοι είναι και κρίνοντες, και όταν όλοι χρίζονται ένοχοι, τότε κανένας τους δεν θα τολμήσει να κατηγορήσει κανέναν, αφού μερίδιο ενοχής έχει και ο ίδιος.

Αλλωστε, αποτελεί κοινό τόπο ότι το άκρον άωτον της υποκρισίας είναι η μετάνοια: να δηλώνεις ταπεινόφρονα πως μεταμελείσαι για όσα άθλια έπραξες, ώστε να εξαγοράζεις και να εξαγιάζεις τις κακοπραξίες σου και, «αγνός» πια, να έχεις το ελεύθερο να διαπράξεις αθλιέστερα και αθλιότατα.

H ηθική του άγους που περιβάλλεται τα άμφια της αγιότητας…

.................................

* Ο Μάριος Πλωρίτης (πραγματικό όνομα: Μάριος Παπαδόπουλος, 19 Ιανουαρίου 1919 – 29 Δεκεμβρίου 2006) ήταν δημοσιογράφος-επιφυλλιδογράφος, κριτικός, μεταφραστής, λογοτέχνης, και θεατρικός σκηνοθέτης. Το άρθρο του δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ την 6η Μαρτίου 2005. 

……………………….

1. Μάρκου, H, 18.