“Μαμά, γιατί έχει ουρές στις τράπεζες και στα βενζινάδικα”;

Πώς να τα κρύψεις όλα αυτά;
Έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλοι...

Πώς να μιλήσουμε στα παιδιά αυτές τις μέρες σχετικά με  την οικονομική κατάσταση της χώρας και τις επιπτώσεις της στην καθημερινότητα;

«Ουρές κόσμου στα ΑΤΜ, ουρές  αυτοκινήτων στα βενζινάδικα, η τηλεόραση συνέχεια ανοιχτή στις ειδήσεις όπου με πολύ σοβαρό ύφος οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι λένε πολύ σοβαρά πράγματα, που δεν τα πολυκαταλαβαίνω.... Και οι μεγάλοι τους ακούνε πολύ σοβαροί, και μετά συζητούν πολύ σοβαρά μεταξύ τους, τι θα κάνουμε, τι θα γίνει, κλπ».

 Κάπως έτσι πιθανόν να σκέφτεται τα πράγματα ένα παιδί που μεγαλώνει σε μια μέση συνηθισμένη οικογένεια στη χώρα μας αυτές τις μέρες. Μιλάμε συγκεκριμένα για μια «μέση οικογένεια», διότι μια οικογένεια που ήδη αντιμετωπίζει την ανεργία ενός ή και των δυο γονιών, που δυσκολεύεται εδώ και καιρό στην κάλυψη των βασικών αναγκών των μελών της, που οι αλλαγές δηλαδή στην καθημερινότητα είναι ήδη εμφανείς, πιθανόν να βιώνει την όλη κατάσταση ως συνέχεια των ήδη υπαρχουσών δυσκολιών της....

Δεν είναι καθόλου εύκολο να μιλήσουμε στα παιδιά για αυτό που συμβαίνει. Και ο βασικότερος λόγος για αυτό είναι ότι κι εμείς οι ίδιοι ως ενήλικοι πολίτες μπορεί να μην ξέρουμε ακριβώς τι συμβαίνει ή τι θα συμβεί την επόμενη μέρα, να έχουμε πολύ διαφορετικές απόψεις μεταξύ μας για το τι ακριβώς συμβαίνει, για τους λόγους που συμβαίνει αλλά και για το τι πρέπει να γίνει από εδώ και στο εξής.... Πολίτες βέβαια, είναι και τα παιδιά μας, με δικά τους ξεχωριστά και αναγνωρισμένα δικαιώματα, ένα από τα οποία είναι το να ξέρουν τι γίνεται γύρω τους.

 Εστιάζοντας στο κλίμα που επικρατεί στο σπίτι, είναι πολύ σημαντικό να αναγνωρίσουμε καταρχάς αυτή καθαυτή τη δυσκολία, και να μην φερόμαστε στα παιδιά σαν να μην τρέχει τίποτα ή σαν να υπάρχει ένα τεράστιο μυστικό που δεν πρέπει να μάθουνε. Αυτό μόνο να δυσκολέψει μπορεί τα πράγματα, αφού το άγνωστο ή/και αυτό που «δεν λέγεται» φαντάζει πάντα πιο τρομακτικό, ιδίως στα μάτια ενός παιδιού. Ούτε βέβαια σημαίνει ότι ένα παιδί, ειδικά μικρής ηλικίας, μπορεί ή πρέπει να καταλάβει τι σημαίνει grexit, capital control, eurogroup, κλπ. Μπορεί όμως  και έχει το δικαίωμα να καταλάβει,  να γνωρίζει γιατί το κλίμα γύρω του, εντός και εκτός σπιτιού είναι τόσο σοβαρό. Και το κυριότερο, θα το προστατέψει από μια αίσθηση απειλής και μια γενικότερη πολύ δυσάρεστη ψυχική ένταση η οποία όχι απλά δεν το βοηθά σε τίποτα, αντίθετα απειλεί εν δυνάμει και την ψυχοσυναισθηματική του ανάπτυξη.

 Μιλάμε λοιπόν ρεαλιστικά στα παιδιά, με βάση την αναπτυξιακή/ηλικιακή τους φάση, άρα χρησιμοποιώντας γλώσσα που κατανοούν. Χρειάζεται πολλή προσοχή στο τι λέμε στα παιδιά αλλά και στο τι λέμε μπροστά στα παιδιά μεταξύ μας. Συχνά, οι ενήλικες χρησιμοποιούμε υπερβολικές εκφράσεις (πχ. θα πεινάσουμε, θα βγούμε στο δρόμο, θα μας πεθάνουν, κλπ), των οποίων την υπερβολή εμείς κατανοούμε, τα παιδιά όμως όχι, με αποτέλεσμα να πλημμυρίζονται από έντονο στρες και συναισθήματα τρόμου, μίσους, αγωνίας και ενοχής.

Είναι σημαντικό λοιπόν με απλά λόγια να τους εξηγήσουμε τι είναι αυτό που αλλάζει ή/και θα αλλάξει στη ζωή και στην καθημερινότητα μας. Ενδεχομένως κάποια από τα άμεσα σχέδια μας να χρειαστεί να τροποποιηθούν, ακόμη και να αλλάξουμε κάποιες από τις συνήθειες μας. Το να βάλουμε σε λόγια όλη αυτήν την κατάσταση ψύχραιμα με τα παιδιά μας και να συζητήσουμε πιθανές εναλλακτικές μπορεί να είναι πολύ πιο εύκολο από ό,τι φανταζόμαστε. Πχ υπάρχουν δραστηριότητες ψυχαγωγίας για όλη την οικογένεια που είναι ανέξοδες, ή δραστηριότητες με άλλα παιδιά κλπ. Καλό θα ήταν πάντως, κάποιες από τις δραστηριότητες, αυτές που δεν έχουν κόστος ή μπορούμε να αντέξουμε οικονομικά, να τις διατηρήσουμε προκειμένου να έχουν τα παιδιά μια αίσθηση συνέχειας, κανονικότητας και συνεπώς ένα συναίσθημα ασφάλειας. Το κυριότερο βέβαια, είναι να ακούσουμε και τα ίδια: να τους δώσουμε χώρο και χρόνο να εκφράσουν και τα ίδια τις σκέψεις και τα συναισθήματα τους, ακόμη και τις προτάσεις τους για το τι πρέπει να κάνουμε για να συνεχίσει η ζωή μας να είναι ευτυχισμένη. Ειδικά, για θέματα τα οποία τα αφορούν άμεσα, τα παιδιά μας μπορεί να μας εκπλήξουν με ιδέες που πιθανόν έχουν..! 

Σημαντικό στη συζήτηση μας μαζί τους είναι να τονιστεί ότι τα χρήματα δεν είναι το πιο σημαντικό πράγμα στη ζωή. Όσο κλισέ και να ακούγεται αυτό για μας τους μεγάλους, αυτή η κρίση με την ολοένα αυξανομένη ένταση της αποτελεί μια πολύ καλή ευκαιρία να συζητήσουμε με το παιδί την αξία των πραγμάτων. Πολλά πράγματα στη ζωή δεν μπορούν να αγοραστούν και αυτά είναι τα πιο σημαντικά όπως η υγεία μας, η αγάπη μες στην οικογένεια αλλά και για όλους τους ανθρώπους, η φιλία, ο έρωτας, ο σεβασμός. Ένα παιδί είναι απαραίτητο να ακούσει από τους γονείς του ότι οι φιλίες, τα πράγματα που μας αρέσουν να κάνουμε και τα όνειρα μας δεν εξαρτώνται από τα χρήματα που έχουμε αλλά από το τι άνθρωποι είμαστε και τι αξίες έχουμε.

Κι ίσως, συζητώντας με τα παιδιά μας και ακούγοντάς τα προσεκτικά, μας βοηθήσουν να θυμηθούμε κάτι που πολύ συχνά οι μεγάλοι πιθανόν να ξεχνάμε αλλά τα παιδιά διαρκώς μας το δείχνουν αυθόρμητα:  ότι η ανθρώπινη σχέση και η δημιουργικότητα είναι τα βασικά εφόδια που βοηθούν τον άνθρωπο ανέκαθεν να επιβιώσει και να προοδεύσει παρόλες τις αντιξοότητες...

 ΠΗΓΗ: Χαμόγελο του Παιδιού