ΑΝΘΡΩΠΟΣ + ΚΟΙΝΩΝΙΑ(5)

«Ζώνη πολιτισμού» στα Σχολεία 

του Γεωργίου Μπαμπινιώτη*

Έχουμε σκεφθεί, όταν βλέπουμε τόσο κόσμο να επισκέπτεται ένα μουσείο ή μια πινακοθήκη στο εξωτερικό, όταν δεν μπορείς εκεί να βρεις εισιτήριο για ένα θέατρο ή για μια συναυλία, όταν βλέπουμε τόσο κόσμο να συχνάζει στα βιβλιοπωλεία τού εξωτερικού, γιατί συμβαίνει αυτό;
Είναι οι Αμερικανοί, οι Αγγλοι, οι Γερμανοί ή οι Γάλλοι ή όλοι οι άλλοι Ευρωπαίοι τόσο μορφωμένοι, τόσο καλλιεργημένοι, τόσο φιλομαθείς, τόσο «κουλτουριάρηδες»; Μήπως συμβαίνει κάτι άλλο; Μήπως οι πολίτες αυτών των χωρών έχουν μάθει να ακούνε μουσική, να βλέπουν εκθέσεις, να επισκέπτονται μουσεία, να βλέπουν θέατρο, να διαβάζουν βιβλία; Και πού το έχουν μάθει; Μήπως αυτή η ευαισθησία τούς έχει καλλιεργηθεί στα σχολικά τους χρόνια, μέσα από το πρόγραμμα και τις δραστηριότητες τού Σχολείου; Ε, λοιπόν, κατά κανόνα αυτό συμβαίνει. Το Σχολείο τούς φέρνει σε επαφή και τούς κάνει να αγαπήσουν την Τέχνη εξ απαλών ονύχων. Από μικρά παιδιά. Ελκυστικά, όχι καταπιεστικά, ως απόλαυση, όχι ως αγγαρεία, ως βίωμα και ως σημαντική μάθηση, όχι ως μάθημα, και μάλιστα παρακατιανό. Τους οδηγεί δηλ. από νωρίς, μελετημένα, με διάρκεια και κλιμάκωση, να γνωρίσουν και να αγαπήσουν την Τέχνη και τον πολιτισμό γενικότερα. Οχι για να γίνουν μουσικοί ή ζωγράφοι ή ηθοποιοί ή συγγραφείς ή καλλιτέχνες, αλλά για να γίνουν καλλιεργημένοι πολίτες με ευαισθησίες για την Τέχνη, το ωραίο, την αισθητική, για ό,τι απευθύνεται στην ψυχή και στο συναίσθημα, τη «συναισθηματική νοημοσύνη», που μπορεί άριστα να συμβαδίζει και να συμπληρώνει την καλλιέργεια τής γνώσης, τής λογικής, τής κριτικής ικανότητας. Τελικός στόχος αυτής τής έμφασης στον πολιτισμό είναι η εξασφάλιση μιας ποιότητας ζωής.

Ας περάσουμε στα δικά μας. Το ελληνικό σχολείο δεν είναι ένα κακό σχολείο, ας το ξεκαθαρίσουμε. Ωστόσο, είναι ένα σχολείο προσανατολισμένο στις γνώσεις (για την ακρίβεια στις πληροφορίες) και προσδεδεμένο στο άρμα των εισαγωγικών εξετάσεων για το Πανεπιστήμιο. Καλός μαθητής, επιτυχημένος μαθητής, επίδοξος επιτυχημένος πολίτης είναι αυτός που εισήχθη σε ένα Ανώτατο Ιδρυμα! Αυτός μόνο που μπήκε στην τροχιά τής απόκτησης ενός πανεπιστημιακού πτυχίου! Και ο άνθρωπος; Η ζωή του; Οι ευαισθησίες, τα ενδιαφέροντα, η καλλιέργεια τής ψυχής, κάποιες ανησυχίες πνευματικές για ό,τι είναι έξω και πέρα από την επαγγελματική του καταξίωση; Η αναζήτηση για ό,τι ομορφαίνει τη ζωή του και τής δίνει νόημα και άλλες διαστάσεις, όχι ποσοτικές, όχι οικονομικές, όχι καταναλωτικές, όχι υλικές; Ολα αυτά είναι εκτός Παιδείας; Δεν ανήκουν στους σκοπούς τής σχολικής μόρφωσης; Αν όλα αυτά, αν αυτή η διάσταση, αυτός ο προβληματισμός, αυτός ο σκοπός έχουν σημασία για την Παιδεία τού πολίτη και την Εκπαίδευση που την υπηρετεί, τότε θα πρέπει να γίνουν ορισμένες αλλαγές στη «φιλοσοφία» και στην οργάνωση τού σχολικού προγράμματος. Θα πρέπει να εισαχθεί μια «ζώνη πολιτισμού» στο πρόγραμμα, όχι τόσο ως «μάθημα» αλλά ως μάθηση, ως καλλιέργεια, ως δραστηριότητα, ως ευαισθητοποίηση. Ενα δίωρο την εβδομάδα σ΄ ένα διευρυμένο σχολικό πρόγραμμα θα πρέπει να αφιερωθεί στην πολιτιστική καλλιέργεια των μαθητών. Ολων των μαθητών. Ενα δίωρο που άλλος μαθητής θα επιλέγει και θα αφιερώνει στη μουσική, άλλος στη ζωγραφική, άλλος στο θέατρο, άλλος στον κινηματογράφο, άλλος στη λογοτεχνία και στη δημιουργική γραφή, άλλος στη ρητορική, άλλος στην ιστορία τής τέχνης κ.λπ. Και μάλιστα με εναλλαγή των επιλογών στα έτη τού σχολείου, ώστε να παρακολουθήσει περισσότερα αντικείμενα. Δίωρο υποχρεωτικό για όλους, με πρόβλεψη στο πρόγραμμα και επιλογή των ιδίων των μαθητών. Με στενή συνεργασία με τον καθηγητή τής μουσικής, με τον καθηγητή των καλλιτεχνικών, με τον θεατρολόγο, με τον φιλόλογο, με τον ιστορικό τής τέχνης. Σε μια άλλη διάρθρωση των αντιστοίχων αντικειμένων, με ανάλογο πρόγραμμα, κάποιες ειδικές αίθουσεςεργαστήρια, και ό,τι χρειάζεται. Εδώ είναι βέβαιο ότι, καλούμενοι, θα βοηθήσουν και οι γονείς, οι σύλλογοι των Σχολείων. Και κυρίως οι μαθητές και οι δάσκαλοι- θα ανακαλύψουν πτυχές τής προσωπικότητάς τους που αγνοούν.

Μιλάω για ένα δίωρο μέσα στο πρόγραμμα, κοινό για όλους (αυτό θα πει «ζώνη») και με δυνατότητα επιλογής. Αναφέρομαι επίσης στις τελευταίες τάξεις τού Δημοτικού και σε όλες τις τάξεις τού Γυμνασίου και τού Λυκείου.

Δεν ενδιαφέρουν εδώ οι λεπτομέρειες τής οργάνωσης και οι τρόποι αντιμετώπισης των δυσκολιών που προφανώς θα υπάρχουν (αίθουσες, διδάσκοντες, εξοπλισμός). Και βεβαίως- θα το επαναλάβω- μια «ζώνη πολιτισμού» προϋποθέτει ένα διευρυμένο σε χρόνο σχολικό πρόγραμμα. Τέλος, να διασαφήσω ότι δεν μιλάω εδώ για την ενασχόληση με τον αθλητισμό, όχι γιατί δεν είναι εξίσου σημαντική, αλλά γιατί είναι διαφορετικής υφής θέμα. Και αυτή η ενασχόληση χρειάζεται αναδιάρθρωση, συστηματοποίηση και χρόνο. Η καλλιέργεια τού σώματος συμβαδίζει και συμπληρώνει την καλλιέργεια τής ψυχής και οδηγεί στην ολοκλήρωση μιας προσωπικότητας. Ελπίζω οι γραμμές αυτές να μη θεωρηθούν ως ουτοπική σύλληψη! Αυτό που μάλλον πρέπει να μάς ανησυχεί είναι το να βλέπουμε την ενασχόληση των μαθητών μας με τον πολιτισμό ως ουτοπία- αν και όσο τούτο συμβαίνει.

..........................................

*Ο Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής Γλωσσολογίας της φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών του οποίου υπήρξε και Πρύτανης (2000-2006). Διετέλεσε υπουργός Παιδείας (2012).

Η επιφυλλίδα δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ (ένθετο Νέες Εποχές) στις 9 Οκτωβρίου 2008