Μύθοι και αλήθειες

  ΣΑΛΜΟΝΕΛΛΑ

της Δρ. Αφροδίτης Π. Σμπιράκη*

Η  σαλμονέλλα προέρχεται από παθογόνα βακτήρια που προκαλούν ποικίλα προβλήματα στα έντερα και το στομάχι.  Η ασθένεια αυτή, μεταδίδεται με τη λήψη μολυσμένης τροφής συνήθως από το μοσχαρίσιο κρέας, κοτόπουλο, γάλα, αυγά, αλλά και οποιοδήποτε τρόφιμο, ακόμη και λαχανικό.

ΜΥΘΟΙ                                        ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Αλήθειες

Ο άνθρωπος μολύνεται με Σαλμονέλλα κυρίως κατά την άμεση επαφή του με άρρωστα ζώα ή πτηνά. Ο άνθρωπος μολύνεται με Σαλμονέλλα κυρίως από την κατανάλωση μολυσμένων κι ανεπαρκώς θερμικά επεξεργασμένων τροφίμων ζωικής και φυτικής προέλευσης, την πόση μολυσμένου νερού, καθώς και την κατανάλωση τροφίμων που έχουν υποστεί επιμόλυνση κατά τους χειρισμούς (σφαγείο, επιφάνειες εργασίας, σκεύη κλπ). Η Σαλμονέλλωση ωστόσο, εκτός από τροφιμογενής λοίμωξη είναι και ζωοανθρωπονόσος (μεταδίδεται από τα ζώα στον άνθρωπο). Στην περίπτωση αυτή η μετάδοση μπορεί να γίνει και από ζώα-φορείς του μικροβίου τα οποία το απεκκρίνουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα, χωρίς ωστόσο να εμφανίζουν τυπικά κλινικά συμπτώματα. Η Σαλμονέλλα είναι μικρόβιο που προσβάλει αποκλειστικά τα πτηνά. Η Σαλμονέλλα είναι μικρόβιο που προσβάλλει (εκτός από τον άνθρωπο) σχεδόν όλα τα είδη οικόσιτων και άγριων ζώων. Προσβάλλει τα πτηνά, τα μηρυκαστικά, τα ιπποειδή, το χοίρο, το σκύλο, τη γάτα αλλά και τα αμφίβια και τα ερπετά. Είναι χαρακτηριστικό ότι παγκοσμίως έχουν ανακοινωθεί επιδημίες Σαλμονελλώσεων σε ανθρώπους για τις οποίες ενοχοποιήθηκε η επαφή με μολυσμένες κατοικίδιες χελώνες, ιγκουάνα κοκ. Ιδιαίτερα επιρρεπή κατά την επαφή τους με μολυσμένα ζώα είναι τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι, καθώς και τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Ο εμβολιασμός των ορνίθων αποτελεί επαρκές μέτρο για την πρόληψη και τον έλεγχο της Σαλμονέλλωσης στις πτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις. Τα κράτη μέλη της ΕΕ δεσμεύονται με τον Καν. (ΕΚ) αρ. 2160/2003 για την εφαρμογή Εθνικών Προγραμμάτων Ελέγχου Σαλμονελλών (ΕΠΕΣ) στην πτηνοτροφία, προκειμένου να ασκηθεί μια ολοκληρωμένη πολιτική πρόληψης και ελέγχου της ζωοανθρωπονοσογόνου Σαλμονέλλωσης στα πουλερικά. Στη χώρα μας η πολιτική αυτή ασκείται επίσημα από το 2007 με την εφαρμογή των ΕΠΕΣ στα σμήνη ορνίθων αναπαραγωγής και σταδιακά τα έτη 2008, 2009 και 2010 με την εφαρμογή ανάλογων προγραμμάτων στις όρνιθες ωοπαραγωγής, ορνίθια κρεατοπαραγωγής και στις ινδόρνιθες.Στο πλαίσιο εφαρμογής των Προγραμμάτων Ελέγχου, οι υποχρεωτικοί εμβολιασμοί σμηνών ορνίθων ωοπαραγωγής κατά της S. Enteritidis (προαιρετικοί για S. Typhimurium) και οι προαιρετικοί αντίστοιχοι εμβολιασμοί των σμηνών ορνίθων αναπαραγωγής, κατέχουν εξέχοντα αλλά όχι αποκλειστικό ρόλο στην πρόληψη του νοσήματος. Για την πρόληψη και τον έλεγχο του νοσήματος στις πτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις απαιτούνται επιπλέον μέτρα, όπως η διενέργεια των καταρτισμένων Επισήμων ελέγχων (δειγματοληψιών) και αυτοελέγχων στις επιχειρήσεις, η ανάληψη σειράς μέτρων βιοασφάλειας και η επιβολή περιοριστικών μέτρων επιτήρησης και επιζωοτιολογικής διερεύνησης στις περιπτώσεις ανεύρεσης θετικών σμηνών, βάση των ισχυουσών Υπουργικών Αποφάσεων για τα ΕΠΕΣ. Μεταξύ των διαφόρων ειδών τροφίμων ζωικής προέλευσης, η Σαλμονέλλα ανιχνεύεται συχνότερα στα αυγά και στα προϊόντα αυγών. Σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA) για το 2013, η Σαλμονέλλα ανιχνεύτηκε συχνότερα σε (φρέσκο) κρέας πουλερικών (ορνιθίων κρεατοπαραγωγής και γαλοπουλών), λιγότερο συχνά σε χοίρειο και βόειο κρέας και σπανιότερα σε επιτραπέζια αυγά. Το γεγονός του υψηλού ποσοστού -ενδεικτικά για το 2013, 44,9%- ενοχοποίησης αυγών και προϊόντων αυγών για επιδημίες τροφιμογενών λοιμώξεων από Σαλμονέλλα στις χώρες της ΕΕ οφείλεται, σύμφωνα με σχετική γνωμοδοτική εισήγηση της EFSA, στο γεγονός ότι τα αυγά είναι ένα είδος τροφίμου που καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες, συχνά ωμό ή θερμικά επεξεργασμένο ελαφρώς. Η κατανάλωση από το σκύλο ωμού κρέατος (μέθοδος διατροφής B.A.R.F.) που έχει προηγουμένως καταψυχθεί, δεν ενέχει κίνδυνο μόλυνσης του ζώου με Σαλμονέλλα. Το ωμό κρέας που προορίζεται για τη διατροφή των σκύλων σύμφωνα με τις σύγχρονες τάσεις, ακόμη κι αν έχει καταψυχθεί, ενώ είναι ασφαλές ως προς τη μετάδοση παρασίτων (π.χ. κυστικέρκων), δεν αποκλείει τη μόλυνση του ζώου με παθογόνα βακτηρίδια, όπως η Σαλμονέλλα.

* Η Δρ. Αφροδίτη Π. Σμπιράκη, Κτηνίατρος, Προϊσταμένη του Κτηνιατρικού Εθνικού Εργαστηρίου Αναφοράς Σαλμονελλών

ΠΗΓΗ: Ενημερωτικό δελτίο [Δεκέμβριος 2015] του ΚΕΕΛΠΝΟ (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων) του Υπουργείου Υγείας.