Ποιος σκότωσε τον Όμηρο

Καληνύχτα Ελλάδα

της Μαρίας Ρώτα*

Έχουν περάσει περίπου 15 χρόνια από τότε που εμφανίστηκε στην Ελλάδα ένα σπουδαίο βιβλίο που είχε γραφτεί από δυο Αμερικανούς καθηγητές Κλασσικής Φιλολογίας, τους Victor – Davis Hanson και John Heath, με τον τίτλο «Ποιος σκότωσε τον Όμηρο». Μεταφράστηκε στα Ελληνικά από τον Οδυσσέα Χατζόπουλο, που δεν είναι πλέον στη ζωή.

Σ’ αυτό το βιβλίο γίνεται λόγος για τον θάνατο της κλασικής παιδείας και την ανάγκη αποκατάστασης της Ελληνικής σοφίας στον σύγχρονο κόσμο.

Πρόκειται για ένα βιβλίο που περιέγραφε την εξασθένηση των κλασσικών σπουδών στον πανεπιστημιακό χώρο και τη θανάτωση της σπουδαίας παιδεία που πολλές χώρες του δυτικού κόσμου είχαν θαυμάσει και πολλά σχολεία, αλλά και πανεπιστήμια επιθυμούσαν, έστω και σε μετάφραση, να γίνουν μαθήματα των μαθητών. Αυτή η παιδεία που αγάπησαν, θαύμασαν και εκτίμησαν πολλές χώρες του κόσμου εμπεριέχεται στα κείμενα που μας παρέδωσαν οι κλασικοί αρχαίοι Έλληνες και οι Ρωμαίοι συγγραφείς. Αυτά όλα τα κείμενα που έχουν γραφτεί στα αρχαία Ελληνικά και στα Λατινικά, τις δυο αυτές κλασσικές γλώσσες που δεν πέθαναν ποτέ, εξακολουθούν με ιδιαίτερη (ας πούμε εκτίμηση και θαυμασμό) μέχρι σήμερα να δίνουν το «νόημα» στον κοινωνικό, πολιτικό, πολιτιστικό και οικονομικό βίο του δυτικού κόσμου, στον οποίον ζούμε και δημιουργούμε.

Η φιλολογία, η φιλοσοφία, η τέχνη, η Ηθική και η Πολιτική, οι επιστήμες και όλες οι πνευματικές παραγωγές των αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων, όπως μας παραδόθηκαν, αποτελούν μέχρι σήμερα τη βάση του σύγχρονου Ευρωπαϊκού πνεύματος, του πολιτισμού και φυσικά την κατεύθυνση της σύγχρονης εκπαίδευσης.
Πολλά χρόνια πριν από τις περισσότερες χώρες του κόσμου διαβάζαμε και ακούγαμε ότι η Ελλάδα έχει δώσει τα «φώτα» της γνώσης και του πολιτισμού στον κόσμο.
Για πρώτη φορά όμως, διαπιστώνουμε ότι αυτός ο θαυμασμός για τη χώρα μας έχει αρχίσει να κλονίζεται.

Πόσοι θυμούνται ή έμαθαν στα παλαιότερα χρόνια ότι οι Έλληνες και στην αρχαιότητα και αργότερα ήταν οι δημιουργοί του πνεύματος, των τεχνών, της ποίησης, της μουσικής; Οι ποιητές, οι καλλιτέχνες, οι επιστήμονες, όλοι αυτοί οδήγησαν τη χώρα μας προς τα εμπρός και θαυμάστηκε. Έλληνες και ξένοι ειδικοί επιστήμονες μελέτησαν και είπαν ότι το Ελληνικό λεξιλόγιο θεωρείται το πιο πλούσιο στον κόσμο.
Μια Γαλλίδα φοιτήτρια που ερχόταν κάθε καλοκαίρι στην Ελλάδα, είχε στόχο και σκοπό να διδαχθεί Ελληνικά. Υπήρχαν και νομίζω υπάρχουν ακόμη, ειδικές σχολές στη χώρα μας που διδάσκουν Ελληνικά σε φοιτητές και όχι μόνον, που επιθυμούν να μιλούν τη γλώσσα μας και ιδιαίτερα να διαβάζουν Όμηρο, να γνωρίσουν κείμενα για τους αρχαίους Έλληνες (Σωκράτη, Αριστοφάνη, Ευριπίδη, Θουκυδίδη κ.α). Είναι απίστευτο πόσοι ξένοι καθηγηταί έχουν μελετήσει και θαυμάσει τα γραπτά κείμενα πολλών αρχαίων Ελλήνων, τα μετέφρασαν και τα παρουσίασαν στις χώρες τους.

Πολλά βιβλία έχουν γραφτεί στα παλαιότερα χρόνια από Ευρωπαίους Καθηγητές με θέμα πάντοτε: την ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας ή την ιστορία της Αρχαίας Ελλάδας. Στα χρόνια 1950 – 1960 παρουσιάστηκαν βιβλία με τη δική μας ιστορία και τον δικό μας πολιτισμό στη Γαλλία του Α. Croiset, στην Αγγλία F.B Jevons, τον W. Tillyar του C. M. Bowra και άλλα στην Ιταλία, στην Γερμανία και σε άλλες χώρες.
Οι συγγραφείς αυτοί, όπως μας έγινε γνωστό αργότερα και στο Πανεπιστήμιο, απευθύνονταν στους φοιτητές των χωρών τους, αλλά και στους σπουδαστές όλου του κόσμου. «Είναι τέτοια η σημασία της αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας, που πέρασε σ κάθε χώρα, στη συνείδηση όλου του κόσμου, κι έγινε παγκόσμια. Και σ’ αυτή την κλασσική παράδοση τρέχει πάντα ο άνθρωπος, σα σε δροσερή πηγή…» είχε γράψει το 1949 ο C.M. Bowra, καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, του οποίου το βιβλίο «ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ» μεταφράστηκε από την Γυμνασιάρχη Ευ. Μωραϊτή – Βασσου, Γυμνάσιο Θηλέων. Μας είχε πει (στις μαθήτριες της 8ης τάξης). Σκύψετε με αγάπη στο βιβλιαράκι αυτό. Σας δίδει στοιχεία, σας ανοίγει το δρόμο, για να γνωρίσετε ένα κόσμο γιομάτο ζωή και δροσιά, με αρμονία απλότητα και ομορφιά. Δείτε το ακτινοβόλο φως αυτού του κόσμου που είναι πάντα Ελληνικό».
Ποτέ δεν θα ξεχάσω, αν και είμαι σε μεγάλη ηλικία, τους Καθηγητές και τις Καθηγήτριες που ήταν τόσο κοντά μας τότε στ Γυμνάσιο και στο Πανεπιστήμιο.

Η παιδεία του «Μεγάλου Ύπνου»

Την μόρφωση και τη γνώση που εμείς αποκτήσαμε τότε θα την αποκτήσουν και τα νέα παιδιά σήμερα;;;
Με ρώτησε πριν λίγο καιρό ένας μαθητής κρατώντας ένα κυκλαδικό ειδώλιο. «Κυρία αυτό τι είναι; Ειδώλιο ή Εδώλιο;» Φρόντισα να του εξηγήσω όσο πιο απλά μπορούσα ότι το ειδώλιο είναι ένα μικρό αγαλματίδιο, ενώ το εδώλιο είναι….κάθισμα, σκαμνί. Ευχαριστώ, μου είπε. Γιατί άραγε σήμερα οι ειδικοί της παιδεία επιδιώκουν τον θάνατο των κλασσικών σπουδών στην Ελλάδα; Οραματίζονται μια απλή εύκολη παιδεία χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις, πληροφορίες και ενημέρωση και ιδιαίτερα χωρίς την ιστορία μιας χώρας, της τόσο σπουδαίας, που όλος ο κόσμος γνωρίζει; Άρα, «σκοτώνουμε» τον Όμηρο, τον Κικέρωνα, τον Θουκυδίδη κ.α. δεν διδάσκονται πια τα Ελληνόπουλα την αρχαία ιστορία της χώρας μας. Απλά θα τα μαθαίνουν μαζί με την Ελληνική γλώσσα τα παιδιά των άλλων χωρών, που όπως πολλοί γνωρίζουμε γοητεύονται από το λεξιλόγιο, την ετυμολογία και την κουλτούρα της χώρας μας.

Είπε ένας νέος Ισπανός: «Όταν ακούω ελληνική μουσική ανατριχιάζω, σαν να ακούω Φλαμένκο. Ίσως σε μια άλλη ζωή να ήμουν Έλληνας κι εγώ…λατρεύω την Ελλάδα και την μοναδική ιστορία της».
Είχε πει ο Κικέρωνας (Λατίνος ρήτορας): «Δεν υπάρχει μεγαλύτερο δώρο που μπορούμε να δώσουμε στη δημοκρατία από το να διδάσκουμε και να καθοδηγούμε τη νεολαία, και ιδίως με την ιστορία και τη σοφία της αρχαίας Ελλάδας».
...........................................

*Η Μαρία Ρώτα  είναι αρχαιολόγος και τακτική συνεργάτης της καθημερινής εφημερίδας των Κυκλάδων ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ που τυπώνεται στην Ερμούπολη της Σύρου, στην οποία δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 27ης Σεπτεμβρίου 2018 το ενδιαφέρον άρθρο της, που αναδημοσιεύουμε.