Μαθήματα ευθύνης, ελευθερίας και αλληλεγγύης στο σχολείο

 ΑΠΟ ΤΟ «ΟΧΙ» ΣΤΟ «ΝΑΙ»

 28Η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ & ΑΓΙΑ ΣΚΕΠΗ  

του Αρχιμανδρίτη  Δρ. Μιχαήλ Κανέλου*

Η 28η Οκτωβρίου είναι η ημέρα που η Ελλάδα απάντησε «ΟΧΙ» στο ιταλικό τελεσίγραφο (1940) και εισήλθε στον αγώνα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Από τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου, όταν ο πρέσβης Εμμανουέλε Γκράτσι παρέδωσε το τελεσίγραφο στον Ιωάννη Μεταξά, μέχρι την αντεπίθεση στα βουνά της Πίνδου, η στάση ενός έθνους συμπύκνωσε αξίες που μένουν παιδαγωγικά επίκαιρες: αξιοπρέπεια, ελευθερία, συλλογικότητα. 

Λιγότερο γνωστό αλλά εξίσου σημαντικό: στην Ελλάδα η ίδια ημέρα είναι και η εορτή της Αγίας Σκέπης της Θεοτόκου. Η Εκκλησία της Ελλάδος, αναγνωρίζοντας τη ζωντανή μνήμη των στρατιωτών για την προστασία της Παναγίας στις μάχες του 1940–41, μετέθεσε την εορτή από την 1η Οκτωβρίου στην 28η Οκτωβρίου (απόφαση 1952). Έτσι, η εθνική μνήμη και η εκκλησιαστική ευχαριστία συνεορτάζονται, προσφέροντας ένα διπλό παιδαγωγικό πλαίσιο: αντίσταση στο κακό και εμπιστοσύνη στο καλό. 

Τι σημαίνει σήμερα για την εκπαίδευση

Σημαίνει προσωπική ευθύνη και δημόσιο ήθος.

Το «ΟΧΙ» δεν ήταν ένα θυμικό σύνθημα, αλλά συνειδητή επιλογή με κόστος. Στο σχολείο μεταφράζεται σε κουλτούρα ακεραιότητας: «όχι» σε βία και εκφοβισμό, «όχι» στην αντιγραφή, «όχι» στην αδιαφορία για τον άλλο. Το «ναι» είναι εξίσου σημαντικό: «ναι» στο διάλογο, στη συνεργασία, στη φροντίδα του αδύναμου.    Συλλογικότητα & συμπερίληψη. Ο πόλεμος του ’40 δεν γράφτηκε μόνο από στρατιώτες· γράφτηκε από ολόκληρες κοινότητες, με εμβληματικό παράδειγμα τις Γυναίκες της Πίνδου που ανεφοδίαζαν το μέτωπο κουβαλώντας εφόδια και τραυματίες στα κακοτράχαλα μονοπάτια. Η αφήγησή τους βοηθά τους μαθητές να δουν τον πατριωτισμό ως καθημερινή προσφορά και όχι ως ρητορεία.  

Ελευθερία και ειρήνη μαζί. Η εθνική επέτειος δεν είναι εξύμνηση του πολέμου αλλά υπεράσπιση της ειρήνης με αξιοπρέπεια. Στην τάξη, αυτό μεταφράζεται σε δεξιότητες μη βίαιης επίλυσης συγκρούσεων, σεβασμό διαφορετικότητας και δημοκρατική συμμετοχή. Πίστη, ευγνωμοσύνη, ελπίδα. Η Αγία Σκέπη προσθέτει στη μνήμη του αγώνα την ευγνωμοσύνη και την προσευχή για όσους αγωνίζονται, για τους κεκοιμημένους, για την πατρίδα και για κάθε πατρίδα που δοκιμάζεται. Στο σχολικό περιβάλλον, αυτό γίνεται αφορμή για γλώσσα σεβασμού, ταπεινότητας και ευθύνης λόγου, ιδίως σε μια εποχή διαδικτυακής πόλωσης.  

Ζωντανή σχολική παράδοση. Οι σχολικές εκδηλώσεις (λογοτεχνικά κείμενα, χορωδία, αναγνώσεις μαρτυριών, απονομή αριστείων/επαίνων, συμμετοχή σε παρελάσεις) δεν είναι τυπικές τελετές αλλά μαθήματα ιστορικής γραμματείας και ενεργού πολιτειότητας. Σχετικές εγκύκλιοι του ΥΠΑΙΘ υπενθυμίζουν κάθε χρόνο τον παιδαγωγικό χαρακτήρα και τη διάρκεια των εκδηλώσεων, που οργανώνονται με απόφαση του Συλλόγου Διδασκόντων.  

Ένα μήνυμα προς τους μαθητές μας

Το «ΟΧΙ» του 1940 δεν ήταν η άρνηση του διαλόγου· ήταν η άρνηση της αδικίας. Κάθε φορά που υπε-ρασπίζεσαι τον/την συμμαθητή/τριά σου, που σέβεσαι τους κανόνες, που λες την αλήθεια, που επιλέγεις να συνεργαστείς, γράφεις τη δική σου μικρή σελίδα ιστορίας. Κι όπως η Αγία Σκέπη συμβολίζει την προστασία της Παναγίας, έτσι και το σχολείο καλείται να είναι ένας τόπος «σκέπης», ασφαλής, δίκαιος, ελπιδοφόρος για κάθε παιδί.

……………………

Ο Αρχιμανδρίτης Δρ. Μιχαήλ Κανέλος είναι προϊστάμενος  Ι.Ν. Αγίου Τρύφωνος Τερψιθέας και Εκπαιδευτικός στο 3ου Γυμνασίο Γλυφάδας.