Προσωπική μαρτυρία

Ποιον είχες δάσκαλο;

του Κώστα Γεωργουσόπουλου*

Παλιότερα η αγία τριάδα της ελληνικής επαρχίας κυρίως ήταν ο παπάς, ο δάσκαλος και ο γιατρός, αντίστοιχα για την ψυχή, τον νου και το σώμα. 

Όπως πιστεύω, όλοι οι Ελληνες θα είχαν την τύχη στη ζωή τους να αξιωθούν καταπληκτικούς δασκάλους και επίσης να αναθεματίσουν την ώρα που έπεσαν σε κακό δάσκαλο. Ξέρω, έτσι είναι η ζωή, αφού ζούμε σε μια κοινωνία όπου δεν κυκλοφορούν άγγελοι, είναι φυσικό και λογικό η συντυχία να είναι ποικίλη και οι ζαριές απροσδόκητες. Έχουμε πέσει σε κακούς και καλούς ταξιτζήδες, σε πρόθυμους και προσβλητικούς μαγαζάτορες, σε ανοιχτούς στην επικοινωνία συναδέλφους και σε γρουσούζηδες, σε εύθυμους συγγενείς και σε σκουντούφληδες και μίζερους.

Δεν θα εξετάσω τώρα εδώ αν αυτές οι ποικίλες ψυχοσυνθέσεις είναι εκ γενετής, αν δηλαδή είναι εγγεγραμμένες στο DNA των συνανθρώπων μας.

Οι ειδικοί επιστήμονες διχάζονται. Αλλοι θεωρούν ότι ο πυρήνας μιας ψυχοσύνθεσης είναι κληρονομικός και άλλοι και όπως λέει η ρουμπρίκα της στήλης ότι γεννιούνται άγραφο χαρτί, tabula rasa, και έρχεται το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγαλώνεις και εγγράφει τις εντυπώσεις που με τον καιρό γίνονται πάγιες. Αλλά ας αφήσουμε τις θεωρίες. Η ζωή και η συγκυρία της εποχής που μορφώθηκα με έστρεψαν στο δασκαλίκι, τη μέγιστη και ουσιαστικότερη προίκα μου. Ετσι, πενήντα χρόνια από την ημέρα που άνοιξε μια πόρτα και βρέθηκαν ανέτοιμος μπροστά σε μια ομάδα παιδιών (πρωτοδίδαξα σε πρώτες τάξεις Γυμνασίου σε μαθητές και μαθήτριες 13 και 14 ετών), έχω συναντηθεί με χίλιες όσες ανθρώπινες υπάρξεις, σχεδόν μια συμπερίληψη της ιστορίας της ανθρωπότητας.

Σε μια τάξη σχολείου συνυπάρχουν και πρέπει να συλλειτουργήσουν προέφηβοι και έφηβοι με διαφορετική ταξική προέλευση, διαφορετικό γλωσσικό επίπεδο, διαφορετική οικογενειακή κατάσταση, διαφορετικά όνειρα και τελείως διαφορετικές προοπτικές για το μέλλον, κυρίως το ερωτικό, συζυγικό και βεβαίως επαγγελματικό. Και πρέπει ο δάσκαλος να ισορροπήσει τα αντίθετα, τα αντίξοα, τα αντιφατικά, τα αναντίστοιχα.

Ο αείμνηστος πατέρας μου, δάσκαλος, κατά κοινή ομολογία σπάνιας ποιότητας, όταν ξεκίνησα το εκπαιδευτικό μου έργο η μόνη συμβουλή που μου έδωσε: «Ο δάσκαλος πρέπει να ξέρει, να ξέρει, να ξέρει». Στην αρχή νόμισα, ο αφελής, πως εννοούσε να ξέρει την ύλη που διδάσκει, να μην έχει κενά ούτε απορίες που μπορεί να προβάλουν οι μαθητές του.

Πολύ γρήγορα, ευτυχώς, κατάλαβα ότι εννοούσε πως πρέπει να ξέρει, να γνωρίζει σε βάθος τον έφηβο μαθητή, τα όνειρά του, τις φοβίες του, την επιθετικότητά του, τις αδυναμίες του, τις ευχέρειες ή τις δυσχέρειες επικοινωνίας ώστε να μπορεί να αντιδρά σε συνεργασίες με διαφορετικούς συμμαθητές στις ίδιες προκλήσεις. Διότι σε μια συνθήκη που πρέπει να αντιδράσει μια ομάδα – εδώ εφήβων – πρέπει να έχει κοινό στόχο, να λειτουργήσει με κοινή μέθοδο, να αντιληφθεί τις ιδιαιτερότητες των μελών της (ταξικές, πνευματικές, συναισθηματικές, λειτουργικές, σωματικές).

Κάποτε ανέλαβα σε επαρχιακό γυμνάσιο να ανεβάσω αρχαίο δράμα. Ηταν εμπειρία άγνωστη όχι μόνο στα παιδιά, αλλά και στις γονείς, σε μια απομονωμένη επαρχιακή μικρή πόλη. Οταν το ανακοίνωσα και ζήτησα υποψηφιότητες για τον γυναικείο Χορό δήλωσαν ενδιαφέρον πενήντα κορίτσια. Ενας Χορός τραγωδίας του Σοφοκλή απαιτεί 15 μέλη χορού. Μπορούσα όμως να αρνηθώ την προθυμία νέων παιδιών να μυηθούν σε μια εμπειρία υψίστης παιδείας και πρωτόφαντης γνώσης γι’ αυτά;

Είπα λοιπόν πως αυτός ο συγκεκριμένος Χορός αποτελείται από 50 μέλη. Γιατί εξάλλου θα διαφωνούσε ο Σοφοκλής, θα είχε κι αυτός μεγαλύτερο Χορό σε αριθμό μελών αν ο πλούσιος Αθηναίος που χρηματοδοτούσε την παράσταση, ο χορηγός, μπορούσε να τον συντηρήσει.

Ομως ανάμεσα στις πενήντα μαθήτριες που προθυμοποιήθηκαν να μετάσχουν ήταν και δύο χαριτωμένα πλάσματα, αλλά με σύνδρομο Ντάουν! Μπορούσα να τα αποκλείσω; Στην παράσταση ήταν τα πιο εκφραστικά προσωπάκια!!!

Ο δάσκαλος συχνά στην τάξη αντιμετωπίζει πληθώρα προβλημάτων πέρα από τη μετάδοση και την εμπέδωσε μιας ύλης. Εκείνος ο μαθητής στα τελευταία θρανία που την ώρα που καλός μαθητής αναπτύσσει επιχειρήματα γελά, σχολιάζει και όχι σπάνια γιουχάρει είναι ένα πρόβλημα που πρέπει ο δάσκαλος να το λύσει. Κι εδώ η ύλη δεν βοηθά, ούτε ο μικρός βαθμός όταν ο εν λόγω μαθητής εξετάζεται και υστερεί.

Εδώ χρειάζεται έρευνα οικογενειακού, ταξικού περιβάλλοντος, οικονομικές συνθήκες πιθανόν τραγικές, ορφάνια, διαζύγια, θάνατοι αδελφών, αρρώστιες γονιών ή παππούδων, εχθρικοί γείτονες, χρέη.

Είσαι ποτέ βέβαιος πως ο μαθητής που ήρθε αμελέτητος δεν είχε διακοπή ηλεκτρικού την προηγούμενη μέρα από αδυναμία πληρωμής ή δεν είχε παραστεί σε ανελέητο καβγά γονέων ή είχε χτυπήσει τη θύρα χωροφύλακας ή δοσάς;

Παλιότερα η αγία τριάδα της ελληνικής επαρχίας κυρίως ήταν ο παπάς, ο δάσκαλος και ο γιατρός, αντίστοιχα για την ψυχή, τον νου και το σώμα.

Η πείρα με δίδαξε πίσω από τον υποδειγματικό ή τον ασυμμάζευτο μαθητή να αναζητώ, πάντα αλάθευτα, έναν δάσκαλο υπεύθυνο για τον μαθητή και τη συμπεριφορά του.

......................................

*Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος είναι φιλόλογος, αρθρογραφός, επιφυλλιδογράφος, θεατρικός κριτικός. Το κείμενο  Το  κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «ΤΑ ΝΕΑ»  στις 5 Απριλίου 2019