Η φύση δεν είναι ταξική

 Περί ζώων και φυτών

του Κώστα Γεωργουσόπουλου* 

Σκέψεις για την υποκρισία πίσω από τις εκστρατείες χορτοφάγων και ζωόφλιων που ξεχνούν ότι η ζωή μας είναι γεμάτη από πολλά κατεργασμένα εργαλεία του πολιτισμού

Έζησα στη νεότητά μου σε αγροτική κοινωνία. Η οικογένεια της μητέρας μου είχε χωράφια, ελιές και οικιακά ζώα. Γουρούνια, κουνέλια, πάπιες, χήνες, μελίσσια, σκυλιά, γάτες, βόδια, αγελάδες, πρόβατα, κατσίκια, γαλοπούλες. Εννοώ πως όλα αυτά τα κατοικίδια, χωρίς να είναι του σπιτιού, ήταν της γειτονιάς και των όμορων αγρών. Συχνά βέβαια στο τραπέζι του σπιτιού τρώγονταν ζώα από το κυνήγι: λαγοί, αγριογούρουνα, σκαντζόχοιροι. Εφαγα σκαντζόχοιρο στιφάδο χωρίς να το γνωρίζω, παιδάκι, γιατί μου είπαν πως ήταν λαγός. Και ομολογώ πως ήταν νοστιμότατος, σαν λαγός. Οπως βλέπετε, τουλάχιστον ως νεαρός, πριν από πολλά πολλά χρόνια, δεν μετείχα και δεν γνώριζα πως θα υπήρχε εποχή των χορτοφάγων που νηστεύουν ακόμη και το γάλα ως ζωικό προϊόν.

Γνωρίζω βέβαια από την επιστήμη πως το είδος άνθρωπος εκ κατασκευής είναι χορτοφάγο. Οι ιάπωνες μελετητές μάλιστα απέδειξαν πως έχοντας ως λαός διατροφή το ρύζι έχουν μειωμένα κρούσματα καρκίνου του στομάχου, που οι βιολόγοι και οι ανθρωπολόγοι βεβαιώνουν πως εμφανίζεται κυρίως σε λαούς που καταναλώνουν κρέας υποχρεώνοντας το στομάχι τους να προσαρμοστεί (άρα να μεταποιήσει τις λειτουργίες του) σε άλλου είδους, μη φυσιολογική λειτουργία.

Η ιστορία όμως της εξέλιξης του ανθρώπινου είδους μάς διδάσκει πως οι συνθήκες μέσα στο φυσικό τοπίο όπου υποχρεώθηκε από την ανάγκη να ζήσει ο πρωτόγονος άνθρωπος τον οδήγησαν να γίνει κυνηγός και σαρκοβόρος. Κατά συνέπεια, τα όργανά του αναδόμησαν τις λειτουργίες του και προσαρμόστηκαν στις συνθήκες της νέας τροφής.

Πάλι οι Ιάπωνες μας πληροφορούν πως διαπιστώνουν σχεδόν μηδενικούς καρκίνους του παχέος εντέρου στην επικράτεια του ρυζιού και των συναφών τροφών.

Η εμπειρία μου από την αγροτική ζωή που οι συνθήκες της Κατοχής με υποχρέωσαν να αποκτήσω στο κτήμα της γιαγιάς μου εκ μητρός με βοήθησε αργότερα να κατανοήσω ευκολότερα, ως άνθρωπος της πόλης, τις συμπεριφορές των οικόσιτων ζώων, κυρίως των σκύλων και των γατών, που μεγάλωναν μαζί μας σε διαμερίσματα πολυκατοικιών. Οφείλω εδώ να πω ότι χρωστώ ευγνωμοσύνη σε μια σειρά ζώων που συμβίωσα μαζί τους, γιατί με δίδαξαν πολύ περισσότερα πράγματα από την κοινωνία που, όπως λέει ο Καβάφης, συχνά «συσχετίζει κουτά»! 

Ετσι π.χ. κατανόησα σε βάθος μελετώντας τα ζώα γιατί αναφέρεται έγκυρα πως ο χοίρος διακρίνεται για υψηλής νοήσεως θηλαστικό και γιατί τα ποντίκια (αρουραίοι και άλλα) έχουν εγκέφαλο τόσο κοντά στον ανθρώπινο ώστε τα πειράματα που γίνονται στα εργαστήρια της φυσιολογίας παρέχουν πορίσματα πειστικά και έγκυρα για τη μελέτη της ανθρώπινης φυσιολογίας. Πολλά φάρμακα σήμερα για τον άνθρωπο δοκιμάστηκαν πρώτα σε ποντίκια.

Εξάλλου, πάντα απορούσα γιατί θεωρούμε εκλεκτή τροφή των γατών το ψάρι, ενώ οι περισσότερες ράτσες είναι ορεσίβιες και πεδινές και η γάτα που ξέρουμε απεχθάνεται το νερό και το κολύμπι!

Επίσης, γνωρίζουμε πως ο σκύλος δεν είναι δημιούργημα του... Θεού! Σκύλος δεν μπήκε μέσα στην κιβωτό του Νώε. Ο σκύλος είναι μπάσταρδο είδος που προέρχεται από αιμομιξία είτε λύκου είτε λύγκα. Και όμως αυτό το θηριώδες κύτταρο έχει δημιουργήσει περί τις 600 ράτσες! Όσο κανένα άλλο ζώο στον πλανήτη.

Επιπλέον, μία ακόμη διαπίστωση. Τα νόθα είδη είναι ανθεκτικότερα από τα γνήσια. Έτσι το μουλάρι (άλλος απών από την κιβωτό), παιδί αλόγου και γαϊδάρου, είναι ακούραστος εργάτης στις αγροτικές, ποιμενικές και εμπόλεμες περιοχές μεταφέροντας καρπούς, ξυλεία και οβίδες, παιδιά, γέροντες και αρρώστους. Εγραψα και άλλοτε εδώ πως ευλογώ την εποχή που μαθήτευσα στη φύση και μελέτησα τη ζωή ζώων και φυτών. Και το χρωστώ στην αείμνηστη θεία μου, σπουδαγμένη νηπιαγωγό στις νέες μεθόδους (Ντεκρολί κ.λπ.) στη Γερμανία, που έφερναν ξανά στο παιδαγωγικό σύστημα τις ιδέες του Ρουσό, όπως διατυπώνονται στο αριστούργημά του «Αιμίλιος ή Περί αγωγής των παιδιών».

Αν σήμερα καταλήγω να προσφεύγω στη ζωή των ζώων που τουλάχιστον μας συντροφεύουν και μας τρέφουν, είναι για να διαπιστώσω πως κι αυτά έχουν, όπως και ο άνθρωπος, διαφοροποιηθεί μέσα στο σύστημα που ονομάσαμε πολιτισμό. Θέλετε να υποβάλετε πιθανόν την ένσταση πως τα ευνουχίσαμε εξημερώνοντάς τα, τα απομακρύναμε από τον φυσικό τους περίγυρο; Δεκτή η ένσταση. Αλλά ζούμε σ' αυτήν τη συνθήκη πλέον. Στρεβλή; Αλλά πλέον αναγκαία και συχνά για τα ίδια τα ζώα μοναδικά αναγκαία.

Ομολογήστε πως σήμερα, αν βρεθούμε στο ύπαιθρο ή στα βουνά και διαπιστώσουμε ότι κυκλοφορούν σκυλιά σε άγριες αγέλες, μεταφέροντας αρρώστιες ή και λύσσα, θέλουμε να τα ξαναεντάξουμε στην κοινωνία μας, στους νόμους μας, στις συνήθειές μας, άρα να τα αποξενώσουμε από το φυσικό τους περιβάλλον, να τα «εκπολιτίσουμε».

Η φύση δεν έχει καταφύγια ζώων, νοσοκομεία ζώων, κυνοκομεία, αντιλυσσικούς ορούς, αλοιφές για τις πληγές, σκόνες για τα τσιμπούρια, σταγόνες για τις αρρώστιες των ματιών. Η φύση δεν έχει κονσέρβες, καθαρό πάντα νερό και απάγκιο στα χιόνια, στη βροχή και ψεκασμό για τις μύγες.

Εντάξαμε τα οικόσιτα ζώα στις κοινωνίες μας, τα εκθέσαμε στις αρρώστιες μας, τα ταΐσαμε με τα φαγητά που παρασκευάσαμε ερήμην τους, αλλά και τα γιατροπορεύουμε δημιουργώντας κλινικές, άσυλα και προστασία των μωρών τους.

Βάλαμε τα καναρίνια σε κλουβιά, βάλαμε πέδη στους παπαγάλους για να μη φύγουν. Ταΐζουμε με έτοιμες τροφές τα χάμστερ στα κλουβάκια τους. Εκμεταλλευόμαστε τη φυσική έκκριση των μεταξοσκωλήκων για να υφάνουμε μεταξωτά φορέματα, και από τους χοίρους, εκτός από το κρέας, το λίπος, γδέρνοντάς τους επεξεργαζόμαστε το δέρμα τους φτιάχνοντας τσάντες, πορτοφόλια. Το μαλλί των προβάτων οδεύει προς τη βιομηχανία, αλλά συχνά και τα έμβρυα των κατσικιών πριν γεννηθούν γίνονται περγαμηνές για τα πανεπιστημιακά πτυχία και διδακτορικά! Το χαρτομάνι που μας κατακλύζει είχε κάποτε ζωή στο δάσος και τρεφόταν με διοξείδιο και έδινε στον κόσμο οξυγόνο.

Αλλά, φίλοι, αυτό ονομάζουμε πολιτισμό και θεωρώ υποκρισία τις εκστρατείες χορτοφάγων και ζωόφιλων που κυνηγάνε τα χασάπικα ή τις γούνες των γυναικών, όταν μας πλημμυρίζουν εκατομμύρια κατεργασμένα εργαλεία του πολιτισμού που δεν τρώγονται και δεν φοριούνται. Το χαρτί και το πετρέλαιο (βενζίνη) παππούδες έχουν δάση. Ξυπόλητοι δεν διαδηλώνουν οι προστάτες των ζώων, αλλά τα παπούτσια και τα πέδιλα έχουν γιαγιά που ζούσε κάποτε και ανάσαινε και τα ξυλοπάπουτσα πρόγονο είχαν κέδρο και έλατο.

Αν σήμερα φτάνω να καταγγείλω την υποκρισία, είναι διότι έγινε μόδα πολυτελείας. Και θα πειστώ όταν σε μια διαδήλωση προστασίας των ζώων δω ποιμένες, ψαράδες, τσαγκάρηδες, υφαντουργούς.

Εξάλλου, με ποιο δικαίωμα κι από πού αντλημένο αξιολογούμε και κλιμακώνουμε την προστασία των όντων της φύσης; Γιατί ένας αετός είναι προστατεύσιμο ζώο και δεν είναι μια ντοματιά, μια βερικοκιά ή ένας θάμνος;

Το πρόβλημα, φίλοι, ήταν όταν αφήσαμε τα τέσσερα πόδια και κάναμε τα δύο πόδια χέρια. Οταν σταθήκαμε απέναντι στη φύση, όταν φάγαμε τον απαγορευμένο καρπό και μάθαμε! Σαρκοβόροι, χορτοφάγοι είμαστε, λωτοφάγοι, επιλήσμονες της καταγωγής μας, ώστε φτιάξαμε δερματόδετα βιβλία και φάρμακα που «δολοφονούν» τις τσουκνίδες.

Η φύση δεν είναι ταξική και δεν αναγνωρίζει αγριόχορτα και καλλωπιστικά.

……………………………

*Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος είναι φιλόλογος, αρθρογραφός, επιφυλλιδογράφος, θεατρικός κριτικός.  Το  κείμενο δημοσιεύθηκε στην καθημερινή εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, στις 6 Οκτωβρίου 2018