Ο φυσικός κόσμος

ΠΩΣ ΚΑΤΑΝΟΟΥΜΕ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ;

Του Νίκου Τσούλια*

     Υπάρχει ο νοητικός κόσμος, ο κόσμος του πνεύματος, των ιδεών μας, της φαντασίας μας, των σκέψεών μας – και με αυτόν τον κόσμο προσπαθούμε να έρθουμε σε προσέγγιση με τον φυσικό κόσμο, να τον ερμηνεύσουμε, όσο πιο πιστά μπορούμε και διαπιστώνουμε με το πέρασμα του χρόνου, ότι πάντα ένα μόνο μέρος του κόσμου γνωρίζουμε, ότι πάντα κάτι καινούργιο βρίσκουμε ή (και συνήθως) τροποποιούμε τις προϋπάρχουσες προσλαμβάνουσες παραστάσεις μας μέσα στην ατελείωτη αυτή πορεία. Ναι, το ξέρουμε ότι ποτέ δεν θα σταματήσουμε σε μία τελική αλήθεια, σε ένα πεδίο που θα είναι το έσχατο πεδίο της γνώσης.

     Υπάρχει και ο μαθηματικός κόσμος, ο πιο βασικός επιστημονικός κόσμος, η βάση των επιστημών, που προσπαθεί να βρει νόμους στη φύση, να τους εκφράσει με τα δικά του σύμβολα, να ενοποιήσει τον φυσικό κόσμο και να γίνουν τα στοιχεία της φύσης πιο προσλήψιμα, πιο κατανοητά στη σκέψη μας. Είναι ο κόσμος γραμμένος με μαθηματικό τρόπο; Μπορούμε με αυτή την τεχνική να κατανοήσουμε καλύτερα την πραγματικότητα; Δίνει ο μαθηματικός κόσμος περισσότερες και πιο έγκυρες πληροφορίες από ό,τι συλλέγουν οι αισθήσεις μας;

Έργο του Moise Kisling

     Η αγωνία μας ξεκινάει από πολύ παλιά. Ο Ευκλείδης επιχείρησε με μεγάλη επιτυχία να μελετήσει το χώρο. Διαμόρφωσε τη γνωστή επώνυμη δική του Γεωμετρία. Τακτοποίησε τα πράγματα δημιουργώντας ένα κοινό, για όλους τους ανθρώπους, πεδίο αναφοράς για την αντικειμενική θεώρηση των πραγμάτων και για κάθε περίπτωση. Να κατακτηθεί το εγχείρημά τους με καθολική αποδοχή.

     Βασίστηκε σε κάποια αξιώματα, σε παραδοχές με τις οποίες συμφωνούμε όλοι, που δεν επιδέχονται αμφισβήτηση, όπως, για παράδειγμα, «από δύο σημεία περνάει μόνο μία ευθεία», και πάνω σε αυτά τα αξιώματα χτίζεται μία ολόκληρη συμπεριληπτική θεώρηση, ένας αποδεκτός κώδικας, μία ολόκληρη Γεωμετρία. Προστέθηκαν κι άλλες γεωμετρίες στη συνέχεια, αλλά η Ευκλείδεια γεωμετρία δεν έχασε ποτέ την αξία της.

     Ήταν και Πυθαγόρειοι, οι οποίοι, ανεξάρτητα από το μυστικισμό τους, ανήγαγαν τους αριθμούς ως το βασικό εργαλείο κατανόησης του κόσμου. «Τα πάντα είναι αριθμοί», τα πάντα μπορούν να ερμηνευτούν με τους αριθμούς ή με τις εξισώσεις ή με τους αλγόριθμους ή με τα φράκταλς. Έχουμε ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, το Πυθαγόρειο Θεώρημα, το οποίο μπορεί να μας φαίνεται σήμερα ως κάτι αυτονόητο, αλλά ήταν και είναι μια από τις πιο μεγάλες κατακτήσεις του ανθρώπου.

Έργο του Βαν Γκογκ

     Οι περισσότεροι λαοί το περιλαμβάνουν στις βασικές του θεσμικές γνώσεις της εκπαίδευσης. «Στο ορθογώνιο τρίγωνο, το τετράγωνο της υποτείνουσας ισούται με το άθροισμα των τετραγώνων των δύο κάθετων πλευρών». Και συνδέθηκαν οι αριθμοί με τη γεωμετρία. Αυτή η πρόβλεψη, πλέον, η θεωρητική γνώση, επιβεβαιώνεται σε κάθε περίπτωση. Αυτή είναι η μαθηματική τεχνική, να προβλέπουμε και να επιβεβαιώνεται πάντα η πρόβλεψη.

      Η φύση είναι γραμμένη με μαθηματικό τρόπο, οι έσχατες δομές, ο μικροσκοπικός κόσμος των πραγμάτων. Έγινε απλούστερος ο κόσμος της φύσης με την ανακάλυψη των ατόμων και των σωματιδίων. Τα άτομα και τα σωματίδια είναι οι βασικές δομές για κάθε μορφή ύλης και είναι ο συνδυασμός τους αυτός που βγάζει όλη αυτή την ποικιλομορφία, που βλέπουμε γύρω μας. Μπορούμε, πλέον, τέμνοντας όλα τα επίπεδα στα πεδία της κβαντομηχανικής και της ατομικής φυσικής, να κατανοήσουμε καλύτερα τη δομή του κόσμου, τον ίδιο τον κόσμο.

     Κι όμως η σκέψη μας είναι εκεί, στο άγνωστο, στα νέα ερωτήματα, στις δυσκολίες πρόσληψης όλο και πιο έγκυρης γνώσης, όλο και πιο καλής κατανόησης του κόσμου. Γιατί έτσι βιώνουμε την ομορφιά του, την ομορφιά της ζωής μας…

ΠΗΓΗ: anthologio.wordpress.com

-----------------------------------------------------------------

* Ο Νίκος Τσούλιας υπηρέτησε ως εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Διετέλεσε Πρόεδρος της ΟΛΜΕ από το 1996 έως το 2003.