Μύθοι και αλήθειες

                 Δάγκειος πυρετός

του Αθανάσιου Τσακρή (Athanassios Tsakris)*

Ο Δάγκειος πυρετός είναι ένα από τα σημαντικότερα ιογενή νοσήματα που μεταδίδονται με το τσίμπημα μολυσμένων κουνουπιών του γένους Aedes, κυρίως Ae. aegypti (σπάνια Ae. Albopictus), τα οποία εντοπίζονται σε αστικό περιβάλλον με κύριο υποδόχο τον άνθρωπο.

Στην Ελλάδα, μετά την επιδημία του 1927- 28 στην Αθήνα (η τελευταία μεγάλη επιδημία Δάγκειου στην Ευρώπη, με >1.000 θανάτους. Η πιθανή είσοδος του ιού στην Ελλάδα μπορεί να συμβεί μέσω ταξιδιωτών και μεταναστών από ενδημικές χώρες που νοσούν και βρίσκονται στη φάση της ιαιμίας, καθώς μέσω εισόδου μολυσμένων κουνουπιών με μεταφορικά μέσα ή προϊόντα εμπορίου.

Ο Δάγκειος πυρετός αποτελεί τη δεύτερη πιο συχνή αιτία νοσηλείας, μετά την ελονοσία, σε επιστρέφοντες ταξιδιώτες, στην Ευρώπη.

  ΜΥΘΟΙ                                   ΑΛΗΘΕΙΕΣ

Ο Δάγκειος πυρετός και η λοίμωξη από ιό chikungunya είναι απλές αυτοπεριοριζόμενες λοιμώξεις.	Το 2013 στις χώρες της ΝΑ Ασίας καταγράφηκαν πάνω από 60 θάνατοι, σε περισσότερα από 29000 κρούσματα Δάγκειου πυρετού. Συνήθως τα συμπτώματα είναι ήπια και η λοίμωξη διαδράμει υποκλινικά. Όμως υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις με σοβαρότερες εκδηλώσεις. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν πυρετό, εξάψεις στο πρόσωπο, ερυθρότητα στο δέρμα και γενικευμένο άλγος (μύες και αρθρώσεις) μαζί με κεφαλαλγία. Συχνά είναι επίσης η απώλεια της όρεξης, η ναυτία, οι έμετοι, το κοιλιακό άλγος και οι διάρροιες. Λιγότεροι ασθενείς θα εμφανίσουν αιμορραγίες, π.χ. από τα ούλα, παράταση της εμμήνου ρύσεως και σπανιότερα αιμορραγίες από το γαστρεντερικό και το στοματικό βλεννογόνο. Βεβαίως, είναι πολύ σπάνια η εμφάνιση γενικευμένων αιμορραγιών, η δύσπνοια, η ηπατική ανεπάρκεια και η υπόταση, συμπτώματα που συνάδουν με σοβαρή λοίμωξη από τον ιό του Δάγκειου πυρετού, που χωρίς ιατρική φροντίδα θα οδηγήσουν στο θάνατο. Η λοίμωξη από ιό chikungunya είναι μια αυτοπεριοριζόμενη νόσος, αν και συχνά συγχέεται με λοίμωξη από τον ιό του Δάγκειου πυρετού, καθώς τα συμπτώματα είναι περίπου τα ίδια. Οι περισσότερες επιδημίες συμβαίνουν στην Αφρική και την Ασία, με τις τελευταίες το 2005-2006 στα νησιά του Μαυρικίου στον Ινδικό Ωκεανό και την Ινδία το 2006, ενώ το 2007 αναφέρθηκαν 197 κρούσματα σε ένα χωρίο στην Ιταλία. Η πιο πρόσφατη επιδημία καταγράφηκε το 2013 στα νησιά Καραϊβικής.
Ο ιός του Δάγκειου πυρετού όπως και ο ιός chikungunya δεν μεταδίδονται μόνο με τα κουνούπια.	Οι δύο ιοί μεταδίδονται στον άνθρωπο μόνο με νύγμα κουνουπιού και μάλιστα ο φορέας είναι τα κουνούπια του γένους Aedes με κυριότερα τα Aedes aegypti και Aedes albopictus. Οι ιοί δε μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο, σε σπανιότατες περιπτώσεις μόνο, μπορεί η μητέρα να το μεταδώσει στο νεογέννητο παιδί της. Θεωρητικώς, μετάδοση μπορεί να υπάρξει μέσω μετάγγισης αίματος.
Είμαι προστατευμένος διότι ζώ σε διαμέρισμα σε ψηλό κτήριο όπου είναι αδύνατον να φτάσουν κουνούπια με τα οποία μεταδίδεται ο ιός του Δάγκειου πυρετού και ο ιός chikungunya.	Κουνούπια έχουν βρεθεί στο εσωτερικό ακόμα και ουρανοξυστών. Είναι πλέον γνωστό ότι το μεγάλο ύψος από την επιφάνεια του εδάφους, όπου συνήθως διαβιούν τα κουνούπια, δεν είναι αποτελεσματικός τρόπος πρόληψης. Εξάλλου, έχει βρεθεί ότι τα κουνούπια μετακινούνται σε ψηλά κτήρια μένοντας εγκλωβισμένα πολλές φορές στους ανελκυστήρες τους. Επιπλέον, εάν βρουν στάσιμο νερό, μπορούν να αναπαραχθούν οπουδήποτε, ακόμη και σε μπαλκόνια μέσα στις γλάστρες.
Ο Δάγκειος πυρετός και ο ιός chikungunya απαντώνται μόνο στα τροπικά κλίματα	Πριν από το 1970 είχαν εμφανιστεί σοβαρές επιδημίες μόνο σε εννέα χώρες παγκοσμίως. Στις μέρες μας περισσότερες από 100 χώρες έχουν περιστατικά με λοίμωξη από τον ιό του Δάγκειου πυρετού, στην Αφρική, την Αμερική, την Ανατολική Μεσόγειο, τη Νοτιοανατολική Ασία και τις περιοχές του Δυτικού Ειρηνικού. Τα υψηλότερα ποσοστά προσβολής παρατηρούνται στην Αμερική, τη Νοτιοανατολική Ασία και τον Ειρηνικό. Εξαιτίας της αύξησης των ανθρώπων που μετακινείται αεροπορικώς, πολλές λοιμώξεις, όχι μόνο ο Δάγκειος πυρετός και ο ιός chikungunya, έχουν εμφανιστεί σε νέες περιοχές. Ο Π.Ο.Υ. έχει προειδοποιήσει για τον κίνδυνο πανδημίας από το Δάγκειο πυρετό εδώ και 10 χρόνια. Ο κίνδυνος είναι αυξημένος, ιδιαίτερα στη Ευρώπη, ενώ το 2010 παρατηρήθηκε αύξηση των κρουσμάτων Δάγκειου σε Γαλλία και Κροατία και chikungunya στην Ιταλία το 2013.
Οι υπαίθριοι αεροψεκασμοί με εντομοκτόνα είναι αποτελεσματικοί για την εξάλειψη του κουνουπιού Aedes.	Οι ψεκασμοί με εντομοκτόνα ασφαλώς και βοηθούν στη μείωση των πληθυσμών των κουνουπιών Aedes. Όμως δεν είναι η πλέον αποτελεσματική μέθοδος προστασίας, αφενός γιατί δεν σκοτώνονται τα αυγά και οι προνύμφες των κουνουπιών και αφετέρου δεν μπορεί να εφαρμοστεί σε αστικές περιοχές. Υπάρχουν πέντε απλοί κανόνες προστασίας: Αλλαγή του νερού σε βάζα και υδροδοχεία κάθε δεύτερη μέρα. Απόρριψη του νερού που συγκεντρώνεται σε δοχεία απορροής γλαστρών κάθε δεύτερη μέρα. Άδειασμα όλων των δοχείων που μπορεί να παραμείνει στάσιμο γλυκό νερό. Κάλυψη με καπάκια όλων των πιθανών σωληνώσεων που μπορεί να γεμίζουν με στάσιμο βρόχινο νερό. Καθάρισμα των υδρορροών και εφαρμογή εντομοκτόνων στις οριζόντιες ανοικτές υδρορροές κάθε μήνα για τους καλοκαιρινούς μήνες. Τα μέτρα ατομικής προστασίας περιλαμβάνουν: Χρήση μακριών παντελονιών και ρούχων με μακριά μανίκια. Χρήση εντομοαπωθητικών κρεμών όταν χρειάζεται να παραμείνουμε εκτός σπιτιού για μεγάλο χρονικό διάστημα. Εξοπλισμός των σπιτιών με συστήματα σίτας και αποφυγή ανοίγματος των θυρών για μεγάλα χρονικά διαστήματα ακόμα και την ημέρα. Ενθάρρυνση της χρήσης κλιματιστικών. Χρήση εντομοκτόνων εντός του σπιτιού για την απομάκρυνση των κουνουπιών.
Εάν ο αριθμός των αιμοπεταλίων είναι χαμηλός αυτό είναι ένδειξη λοίμωξης από τον ιό του Δάγκειου πυρετού ή chikungunya.	Ο πυρετός και ο χαμηλός αριθμός αιμοπεταλίων δεν είναι παθογνωμονικά για Δάγκειο πυρετό ή chikungunya. Τα ίδια αυτά συμπτώματα παρουσιάζονται σε λοιμώξεις από ιό κίτρινου πυρετού, HIV, ιούς ηπατίτιδας B και C, καθώς και σε παρασιτικές (ελονοσία) ή βακτηριακές λοιμώξεις (λεπτόσπειρα). Ορισμένες μη λοιμώδεις νόσοι μπορεί να εμφανίζουν παρόμοιες εκδηλώσεις (ιδιοπαθής θρομβοκυτταροπενική πορφύρα, ερυθηματώδης λύκος ή λευχαιμίες). Οι σοβαρές μορφές Δάγκειου χαρακτηρίζονται από επιπλοκές όπως οι αιμορραγίες. Μπορεί να συνυπάρχουν: Έντονο κοιλιακό άλγος Έντονοι έμετοι Δύσπνοια ή κοιλιακός τεινεσμός Αιμορραγίες από τους βλεννογόνους Λήθαργος ή ανησυχία Η ιατρική εξέταση μπορεί να αποκαλύψει: Διόγκωση ήπατος (>2εκ.) Πλευριτικό υγρό Ασκίτη Αύξηση του αιματοκρίτη με ταχεία μείωση των αιμοπεταλίων Αύξηση των ηπατικών ενζύμων Παράταση των χρόνων πήξης του αίματος. Η πτώση του αριθμού των αιμοπεταλίων ως μοναδικό στοιχείο, δεν επιβεβαιώνει τη σοβαρή λοίμωξη, αλλά είναι ενδεικτικό ήπιας λοίμωξης.
Προηγούμενη προσβολή από τον ιό του Δάγκειου πυρετού καταλείπει μόνιμη ανοσία.	Δεν είναι απολύτως σωστό. Ο ιός του Δάγκειο πυρετού διακρίνεται σε τέσσερις τύπους DEN1, 2, 3, και 4. Κάθε τύπος καταλείπει μόνιμη ανοσία μόνο για τον τύπο του και όχι για όλους τους τύπους. Ασφαλώς και διαπιστώνεται κάποιας μορφής προστασία έναντι και των υπολοίπων τύπων, αλλά δεν φτάνει στο 100%. Για αυτό το σκοπό γίνονται προσπάθειες να παραχθεί εμβόλιο που να παρέχει 100% ανοσία από όλους τους τύπους του ιού του Δάγκειου πυρετού.
Η χρήση αντιπυρετικών επιβάλλεται για την αντιμετώπιση του πυρετού.	Προσοχή χρειάζεται για τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, όπως ή ασπιρίνη, το μεφεναμικό οξύ ή άλλα στεροειδή, καθώς επιτείνουν τις αιμορραγίες.
Είναι απαραίτητη η λήψη αντιβιοτικών.	Καθώς πρόκειται για ιογενή λοίμωξη, η χρήση αντιβιοτικών δεν προσφέρει καμία απολύτως προστασία και δεν έχει ένδειξη. Επιπλέον, δεν υπάρχουν στη διάθεσή μας αντιιικά φάρμακα που να έχουν αποτελεσματικότητα έναντι του ιού του Δάγκειου.

* Ο  Αθανάσιος Τσακρής (Athanassios Tsakris) είναι MD, PhD, FRCPath, Professor of Microbiology, Director, Department of Microbiology, Medical School, University of Athens

ΠΗΓΗ: Ενημερωτικό δελτίο [Μάιος 2015] του ΚΕΕΛΠΝΟ (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων) του Υπουργείου Υγείας.