ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ (3)

Σχολείο και εργασία*

Του Σαράντου Καργάκου**

Κάποιοι αναγνώστες που τιμούν τη γραφή μου, εύλογα διατυπώνουν την απορία, γιατί εμμένω στη θεωρία ότι η παιδεία είναι πρωτίστως μια ηθική λειτουργία. Ένα ανθρωποπλαστικό ιδανικό. Και εις πείσμα των καιρών, άσκηση αρετής και με την αρχαία και με τη χριστιανική σημασία. Οι καιροί απαιτούν, μου γράφει ένας αναγνώστης, μια παιδεία με την όποια ένα παιδί θα μπορεί να βρίσκει δουλειά.

Δεν το αποκλείω• το επικροτώ. Αλλού διαφωνώ. Με την παιδεία -όταν φυσικά είναι παιδεία- δεν βρίσκεις δουλειά• δημιουργείς δουλειά. Παιδεία δεν είναι να πάρεις ένα χαρτί και μετά να κτυπάς όποια πόρτα βρεις -και πρώτα του βουλευτή- για να βολευτείς. Όποιος θέλει κάπου να χωθεί υπάρχουν και τα ...νεκροταφεία! Και θεωρώ το βόλεμα κάτι ή κάπως σαν «νεκρίλα». Τελείωσα ένα σχολείο-παράγκα. Είμαστε ένας μεγάλος αριθμός μαθητών με καθηγητές - λείψανα των μεγάλων πολέμων. Η Κατοχή και η μετέπειτα σκληρή περίοδος μας είχε σκληραγωγήσει αφάνταστα. Δουλεύαμε και σπουδάζαμε. Τελειώνοντας το σχολείο κανείς συμμαθητής μου δεν ήθελε να γίνει δημόσιος υπάλληλος. Όσοι δεν είχαν έφεση για σπουδές, άνοιξαν δικές τους δουλειές. Ο γράφων δεν είχε πρόβλημα εργασίας. Από ηλικίας 12 ετών είχε βγει στη βιοπάλη. Κι ώσπου να τελειώσει το πανεπιστήμιο είχε ασκήσει επιτυχώς τρία επιτηδεύματα και είχε ήδη συγκεντρώσει πάνω από 600 ένσημα.

Το σχολείο άρχισε να χάνει την παιδαγωγική του αποστολή από τη στιγμή όπου η χειρωνακτική εργασία άρχισε να θεωρείται υποτιμητική και η δουλειά γραφείου εξυψωτική. Μάταια αρθρογραφούσα ή έγραφα στα βιβλία μου ότι δεν υπάρχει τίτλος πιο τιμητικός από αυτόν του «μάστορα» (από το λατινικό magister, απ' όπου το μάγιστρος, το μαΐστορας, το μαέστρος και το γαλλικό μαίτρ). Μάταια σημείωνα ότι η λέξη χειρώναξ (χείρ = χέρι + ἄναξ = βασιλιάς) δεν πρέπει να θεωρείται προσβλητική. Είναι δηλωτική μιας αριστοκρατικής ιδιότητας: του ανθρώπου που χάρη στα χέρια του γίνεται βασιλιάς.

Ήταν ψεύδος ασύστολο ότι στην Ελλάδα υπήρχε ανεργία• υπήρχε απλώς αεργία. Η ανεργία ήταν επιλε¬κτική. Κι όταν άρχισε ο κατακλυσμός των ξένων, που αρχικά δούλευαν για ένα κομμάτι ψωμί, η αεργία στον αγροτικό και εργατικό τομέα, έγινε νόσος ενδημική. Τα περίεργα αριστερά μας κόμματα και οι περίεργοι συν¬δικαλιστές μάς ομιλούν για ελληνική «εργατιά» και «αγροτιά» που πένεται, την ώρα που οι περισσότεροι και πενέστεροι αγρότες και εργάτες είναι ξένοι.

Τα κόμματα πρώτα και ακολούθως τα ΜΜΕ αλλά και κάποιοι κακής ποιότητας εκπαιδευτικοί δημιούργησαν την αντίληψη ότι το επαγγελματικό πρόβλημα λύνεται με ένα «χαρτί». Έτσι γέμισε η Ελλάδα σχολές. Τα παρεχόμενα πτυχία δεν είχαν, τα περισσότερα, αντίκρυσμα σε εργασία. Δημιουργήθηκαν σχολές από το τίποτα, για να προσφέρουν ένα τίποτα, εκτός από κάποιους βαρύγδουπους τίτλους που κανείς δεν κατανοεί τι σημαίνουν. Δεκάδες άνθρωποι κάθε χρόνο που ανακοινώνονται οι «επιτυχόντες» μ' ερωτούν: «Κι απ' τις σχολές αυτές τι βγαίνουν;». Λακωνικώς απαντώ: «Θεσιθήρες». Παιδιά που θα ζητούν θέση όχι για να εργάζονται αλλά για να ...κάθονται. Διότι το μόνο επαρκώς διδασκόμενο μάθημα στις περισσότερες σχολές είναι το ...καθισιό.

Και πάλι θα μιλήσω ωμά: η υπάρχουσα παιδεία κάνει τα περισσότερα παιδιά να μην είναι ικανά για τίποτε. Δυσαρεστούνται κάποιοι τρόφιμοι του εν αμαρτίαις γηράσαντος υπουργείου Υπνοπαιδείας, επειδή ονομάζω την τέτοια παιδεία τιποτένια! Ποιος φανταζόταν το 1976 ότι θα είχαμε ως βάση την μονάδα; Όταν το έγραψα αυτό, πολλοί με είπανε τρελό. Τα βιβλία μου «Αλαλία, ήτοι το σύγχρονο γλωσσικό μας πανόραμα» (1986), «Αλεξία, γλωσσικό δράμα με πολλές πράξεις», καθώς και πλήθος προγενέστερα (από το 1976, όπου έγραψα το άρθρο «Βγάλαμε τ' Αρχαία, θα βγάλουμε τα μάτια μας») αλλά και μεταγενέστερα, υβρίστηκαν καπηλικώτατα από τους σπουδαιοθεσίτες, που, όταν εγώ δεν είχα διαβατήριο, αυτοί έκαναν ραγδαίες καριέρες στο εξωτερικό με αμερικανικές υποτροφίες.

Δεν τους κακολογώ, τους κατανοώ. Γι' αυτό συνιστώ στους φίλους μου: «Μη βρίζετε αυτούς που με βρίζουν• οι κατ' άνεμον πτύοντες τα εαυτών πρόσωπα πτύουσι».

-------------------------------------------------------------------

* Δημοσιεύθηκε  στην εφημερίδα Εστία την 1η  Οκτωβρίου 2010

** Ο Σαράντος Καργάκος είναι ιστορικός, φιλόλογος και δοκιμιογράφος