Υπερχειλίζον...

Γιατί περισσεύει το συναίσθημα στο Facebook;

 Του Νίκου Τσούλια*

Το διαπιστώνεις από την πρώτη στιγμή που αρχίζεις να κατανοείς το άγνωστο πεδίο του Facebook. Παντού βλέπεις φράσεις, σχήματα, σύμβολα με συναισθηματικό περιεχόμενο. Γίνονται φιλίες εύκολα, ανταλλάσσονται ευχές και επιθυμίες πληθωρικές, πλεονάζουν οι φιλοφρονήσεις, το «λάϊκ» είναι ο ιστός που συνενώνει τη συλλογική αφήγηση και προκαλεί δικαίωση και ευχαρίστηση.

Όλο το επικοινωνιακό σύστημά του και ο σχετικός κώδικάς του κατατείνουν στην ώθηση να εκφραστείς πιο ελεύθερα από ό,τι στην καθημερινή σου ζωή και σου παρέχουν σχήματα και παραστάσεις – στην ουσία ένα ξεχωριστό αλφάβητο – για να δημιουργήσεις επαφές και γνωριμίες χωρίς τις χωροχρονικές δεσμεύσεις και τις κοινωνικές συμβάσεις του …άλλου κόσμου. Έτσι μπορείς να φλερτάρεις, για παράδειγμα, με 3 ή και 4 περιπτώσεις την ίδια στιγμή χωρίς κανέναν εξωτερικό περιορισμό.

Το καίριο ερώτημα τίθεται ως εξής, κατά τη γνώμη μου. Γιατί επικρατεί το συναίσθημα και πιο ειδικά το φλερτ, η χαρά και η καλή διάθεση στο ψηφιακό στερέωμα του Facebook; Η βασική ερμηνεία δεν μπορεί παρά να είναι απλή χωρίς εμβριθείς αναλύσεις και περισπούδαστα σχήματα. Υπάρχει έλλειμμα αγάπης στις σχέσεις των ανθρώπων. Και προφανώς βγαίνουν στις γειτονιές του Facebook για να δώσουν και να πάρουν αγάπη ή ψευδαίσθηση αγάπης – και η ψευδαίσθηση δεν είναι κατά ανάγκη κάτι απόλυτα κατακριτέο…

Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι το εξής. Υπάρχει ταυτόχρονα περίσσευμα συναισθήματος (με την έννοια ότι θέλουν να δώσουν αλλά δεν υπάρχει η δυνατότητα αλλού…) και έλλειμμα συναισθήματος (με την έννοια ότι δεν προσλαμβάνουν) στους ανθρώπους. Αυτό σημαίνει ότι οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων είναι ρηχές ή και ανύπαρκτες και επιζητείται ένα έστω εικονικό πεδίο για να αντικατασταθεί το παράλληλο – αλλά και αντιφατικό – στοιχείο του περισσεύματος και του ελλείμματος!

Κατηγορείται το Facebook για χίλια δυο ζητήματα: για την ευκολία δημιουργίας σχέσεων, για την απίσχναση της γνώσης, για το διάβασμα / μη διάβασμα, για τη διασπορά fake news κλπ. Και είναι πράγματι έτσι. Αλλά η πάσα αλήθεια είναι αυτή. Το Facebook βρήκε κενό χώρο στην ελλειμματική επικοινωνία των ανθρώπων, στην επίπλαστη παιδεία, στη μη συμμετοχή στο κοινωνικό γίγνεσθαι και προσφέρει μια τεχνολογική δυνατότητα μερικής υποκατάστασης αυτών χωρίς την απαίτηση κόπου και χρόνου. Ποιος νεοέλληνας θα ανοίξει ποτέ το φοβερό βιβλίο «Τα Πολιτικά» του Αριστοτέλη, για παράδειγμα, για να μελετήσει και να στοχαστεί και δεν θα επιδοθεί στην ευκολία του χαζέματος και της ανταλλαγής πληροφοριών με γνωστούς και αγνώστους κάνοντας φίλους που δεν θα έκανε ποτέ;

 Όσο εύκολη είναι η εισροή και η ανθοφορία στην έκφραση του συναισθήματος άλλο τόσο είναι εύκολη και η εκροή του και το μαράζωμά του. Γιατί πολύ απλά η σχέση αναπτύσσεται στην εικονική φαντασίωση που προσφέρει το Facebook και δεν συνάπτεται με την όλη πραγματικότητα. Λείπει ο άνθρωπος, το σώμα, το βλέμμα, το άγγιγμα, η αισθητική του προσώπου – ακόμα και η αυθεντική απεικόνισή του, αφού οι σχετικές φωτογραφίες του μάλλον είναι εξωραϊσμένες. Την ίδια στιγμή μπορεί να διαβρώνει και τις πραγματικές μη Facebook σχέσεις, γιατί πολύ απλά αυτές οι σχέσεις δοκιμάζονται στην καθημερινή τριβή και δοκιμασία, ενώ αυτές που ευδοκιμούν στο Facebook «απολαμβάνουν» κυρίως την αύρα του θετικού συναισθήματος…

Το Facebook είναι ένα εργαλείο και μόνο, το οποίο όμως με τη μαζική του χρήση καθίσταται και αυτοσκοπός ή άλλως είναι μια παραλλαγή του γνωστού σχήματος «το μήνυμα είναι το μέσο». Δίνει νέες άγνωστες δυνατότητες επικοινωνίας και δημιουργίας σχέσεων, οι οποίες δεν μπορούν να αναπτυχθούν έξω από το στερέωμά του και οι οποίες δεν πρέπει να υποκαθιστούν την πραγματικότητα της ζωής και την παραδοσιακή προ ψηφιακού κόσμου λειτουργία μας.

Αυτό καθ’ εαυτό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως καλό ή ως κακό – άλλωστε αυτό το διπολικό σχήμα της σκέψης είναι ανορθολογικό από κάθε άποψη -, γιατί πολύ απλά είναι ο άνθρωπος ως πνευματική οντότητα που θα του προσδώσει το περιεχόμενο, την ατομική λειτουργία του και το σκοπό του και κυρίως τη θέση που πρέπει να του αναλογεί στην προσωπική καθημερινότητα της ζωής μας. Δίνει νέες δυνατότητες αλλά  θέτει και νέους περιορισμούς. Μόνο μια κριτική και πλήρως αξιολογική θεώρηση είναι ικανή να του προσδώσει την ορθολογική χρήση του.

ΠΗΓΗ: anthologio.wordpress.com

----------------------------------------------------------------------

* Ο Νίκος Τσούλιας είναι εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Διετέλεσε Πρόεδρος της ΟΛΜΕ από το 1996 έως το 2003.