Δύο θρυλικοί Μακεδονομάχοι

Μελάς και Άγρας

Σε εκείνον τον αγώνα θυσιάστηκαν τότε πολλοί και εκλεκτοί αγωνιστές, μεταξύ των οποίων και ένδεκα θαρραλέα στελέχη του ελληνικού στρατού. Θρυλικός όμως έγινε ο θάνατος δύο κυρίως αξιωματικών: του υπολοχαγού Παύλου Μελά και του ανθυπολοχαγού Τέλου Άγαπηνού.

Ο πρώτος ήταν αρχηγός της Δυτικής Μακεδονίας, και ήταν πασίγνωστος με το ψευδώνυμο Μίκης Ζέζας. Ακόμη έως τώρα τραγούδιουνται στη Μακεδονία τα δημοτικά τραγούδια που τον εξυμνούν. Έπειτα από προδοσία των Βουλγάρων, ο Μίκης Ζέζας κυκλώθηκε στις 13 Οκτωβρίου του 1904 από Τούρκους στο χωριό Σιάτιστα, που βρίσκεται ανάμεσα στην Καστοριά και τη Φλώρινα. Έπειτα από ηρωική αντίσταση ο Παύλος Μελάς σκοτώθηκε, σι σύντροφοι του όμως κατόρθωσαν και πήραν μαζί τους το πτώμα του και το έθαψαν κρυφά.

Ο καπετάν Άγρας μεταφέρεται τραυματίας

Ο δεύτερος, ο Τέλος Άγαπηνός, υπήρξε επίσης θύμα προδοσίας. Ήταν γνωστός παντού με το ψευδώνυμο Καπετάν Άγρας. και ήταν αρχηγός στην περιοχή των Γιαννιτσών, όπου βρισκόταν και η μεγάλη ομώνυμη λίμνη των Γιαννιτσών που υπήρχε τότε εκεί. Τώρα η λίμνη εκείνη έχει αποξηρανθεί από το ελληνικό κράτος και έχει μεταμορφωθεί σε κάμπο πλουσιότατο.

Τότε την κυριαρχία της λίμνης τη διεκδικούσαν και οι δύο αντίπαλες παρατάξεις. Μέσα στα βαλτονέρια της γίνονταν συχνές «ναυμαχίες» με πρωτότυπη στρατηγική και με τις ιδιόρρυθμες «πλάβες», τις βάρκες δηλαδή της λίμνης που δεν είχαν καρίνα. Περιγραφές των θανάσιμων κινδύνων και των επικών αγώνων, που γίνονταν τα χρόνια εκείνα μέσα στους ύπουλους καλαμιώνες των λιμνών της Μακεδονίας, μπορεί να τις βρει ο αναγνώστης στο βιβλίο της Πηνελόπης Δέλτα «Τα Μυστικά του Βάλτου». Επεδίωξε όμως ο Καπετάν Άγρας να συνεννοηθεί απ’ ευθείας με τούς Κομιτατζήδες, με σκοπό να παύσουν τη διαμάχη μεταξύ τους και να στραφούν από κοινού εναντίον των Τούρκων. Οι αρχικομιτατζήδες  Ζλατάν και Χαζάψκυ του όρισαν τότε συνάντηση κοντά στη Νάουσα και εκεί ό Καπετάν Άγρας προσήλθε ανύποπτος, συνοδευμένος μόνο από έναν οπαδό. Έτσι έπεσε στην παγίδα του Ζλατάν, ο οποίος τον αιχμαλώτισε.

Ο καπετάν Άγρας και ο καπετάν Νικηφόρος
στη λίμνη των Γιαννιτσών

Οι Κομιτατζήδες παρέλαβαν τον Καπετάν Άγρα και δεμένο και ξυπόλητο, σαν τρόπαιο — ένα τρόπαιο προδοσίας —, τον περιφέρανε στα χωριά που είχαν στον έλεγχό τους και τον διαπόμπευαν, έως ότου τον απαγχόνισαν στις 7 Ιουνίου του 1907 στους κλώνους μιας καρυδιάς, έξω από το χωριό Τέχοβο. Στη μνήμη του μαρτυρικού θανάτου του αξιωματικού Αγαπηνού σήμερα το χωριό Τέχοβο λέγεται Καρυδιά, ενώ το γειτονικό χωριό Βλάντοβο, όπου και ετάφη, μετονομάσθηκε σε Άγρα.

Τέλος Αγαπηνός (Άγρας)

Αλλά οι Μακεδονομάχοι πήραν γρήγορη και εντυπωσιακή την εκδίκηση. Λίγες ημέρες αργότερα ο αρχικομιτατζής Ζλατάν βρισκόταν μέσα στο παζάρι της Νάουσας. τον πλησίασε τότε ο Μανιάτης χωροφύλακας Ανδροβιτσανέας, που έγινε αργότερα ανώτερος αξιωματικός της χωροφυλακής, ενώ τότε ανήκε στο απόσπασμα του καπετάν Άγρα και, μέσα στο πλήθος του κόσμου, άδειασε το περίστροφό του πάνω στο κεφάλι του Ζλατάν, που αμέσως σωριάστηκε νεκρός και αποχώρησε έπειτα ό εκδικητής χωροφύλακας, χωρίς καμιά βιασύνη και χωρίς κανείς να τολμήσει να του επιτεθεί, αν και ανάμεσα στον ελληνικό πληθυσμό υπήρχαν μαζί με τον Ζλατάν και πολλοί ένοπλοι κομιτατζήδες. Τόση ήταν η γενική κατάπληξη, που είχε προκληθεί από το αιφνίδιο γεγονός.

ΠΗΓΕΣ: 1ο Γυμνάσιο Τριανδρίας (Κείμενο), Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα Θεσσαλονίκης (φωτογραφίες)