Ποδόσφαιρο

 Πώς φτάσαμε στο σημερινό άθλημα

του Γιάννη Σιατούφη* 

Το ποδόσφαιρο, έτσι όπως παίζεται σήμερα, είναι εφεύρεση των Άγγλων. Πώς όμως έφτασε το άθλημα αυτό στο Βρετανικό νησί; 

Μάλλον το παιχνίδι αυτό το έφεραν οι Ρωμαίοι μετά την κατάκτηση της χώρας το 43 μ.Χ. Το παιχνίδι, που έπαιζαν οι Ρωμαίοι στρατιώτες, το έλεγαν harpastum και παιζόταν με μια μικρή μπάλα σε ένα ορθογώνιο γήπεδο που είχε μια μεσαία γραμμή και δύο τελικές. Σκοπός του παιχνιδιού ήταν να περάσεις την μπάλα από τη γραμμή του αντιπάλου περνώντας την από παίκτη σε παίκτη. Τα μαρκαρίσματα ήταν δυνατά και υπήρχαν θέσεις αμυντικών, επιθετικών και ενός παίκτη στο κέντρο, οργανωτή του παιχνιδιού, που λεγόταν medicurrens.

Η ομάδα Ρόγιαλ Εντζινίρς η οποία ήταν φιναλίστ
στο πρώτο τελικό του κυπέλλου Αγγλίας το 1872

Κάποιοι ισχυρίζονται ότι το ποδόσφαιρο έχει πιο παλιές ρίζες. Το 1929 ο Γ. Μπραντς Τζόνσον το αποκάλεσε ”κατάλοιπο της Μαγείας”, γιατί θεωρούσε ότι είναι κατάλοιπο μιας λαϊκής τελετουργίας λατρείας του θεού Ήλιου, που γινόταν για να τον ευχαριστήσουν για μια καλή συγκομιδή. Στη Σκοτία έπαιζαν μια πρωτόγονη μορφή του σημερινού ποδοσφαίρου. Η μία ομάδα πετύχαινε γκολ αν κατάφερνε να “θάψει” την μπάλα σε συγκεκριμένο σημείο, ενώ ο αντίπαλος αν κατάφερνε να την “πνίξει” βουτώντας την στο ποτάμι.

Aρχαίος Έλληνας  ισορροπεί
 μία μπάλα  με το πόδι του.

Αυτό το παιχνίδι προσπάθησαν να μιμηθούν οι Άγγλοι παίζοντάς το την περίοδο της Τυροφάγου. Ίσως γιατί έτσι ο κόσμος θα ξέδινε πριν ξεκινήσει η δύσκολη περίοδος της νηστείας της Σαρακοστής. Στην αρχή οι διαιτητές δεν ήταν απαραίτητοι. Η μπάλα που χρησιμοποιούνταν ήταν δερμάτινη, αλλά παραγεμισμένη, για να μπορεί να επιπλέει.

 Στο συγκεκριμένο άθλημα μπορούσε να πάρει μέρος κάθε κάτοικος ενορίας, περιφέρειας, χωριού, γειτονιάς. Ο αγώνας διεξαγόταν σε μια τεράστια έκταση, που μπορούσε να περιλαμβάνει και το ποτάμι του χωριού, για παράδειγμα. Τα τέρματα οριοθετούνταν απλά από μια πόρτα ή ένα δέντρο ή κάποιες πέτρες. Ο αγώνας διαρκούσε μέχρι και 8 ώρες και φανταστείτε ένα τσούρμο από εκατοντάδες ανθρώπους να κυνηγούν την μπάλα σπρώχνοντας ή κλωτσώντας ή ακόμη και χρησιμοποιώντας τα χέρια τους για να γίνουν κάτοχοι της μπάλας και να πετύχουν γκολ. Ήταν άθλημα ιδιαίτερα δημοφιλές στις τάξεις των εργατών και των υπηρετών. Ήταν όμως φοβερά βίαιο, μέχρι και νεκροί έχουν καταγραφεί, με αποτέλεσμα να αρχίσουν οι απαγορεύσεις και το ποδόσφαιρο κινδύνευσε άμεσα εξαφανιστεί.

Παραδοσιακοί ποδοσφαιριστές.
 Καθεδρικός ναός του Γκλάουσεστερ, γύρω στο 1340

Τότε ήταν που ήρθε η αναπάντεχη βοήθεια από τα παιδιά (αγόρια) των πλούσιων οικογενειών της Αγγλίας, που πήγαιναν σε ιδιωτικά σχολεία. Τα παιδιά της αριστοκρατικής και της αστικής τάξης, επειδή ήθελαν στον ελεύθερο χρόνο τους να παίζουν ένα παιχνίδι στο σχολείο τους, επινόησαν μια νέα μορφή ποδοσφαίρου, διαφοροποιημένο από το πρωτόγονο άθλημα που παιζόταν στον Μεσαίωνα. Τώρα περιόρισαν τον χώρο του παιχνιδιού, γιατί έπαιζαν στον μικρό χώρο του σχολείου τους, έβαλαν τερματοφύλακα, το λεγόμενο τσιράκι και περιόρισαν τον αριθμό των παικτών των αντίπαλων ομάδων. Όμως παρέμενε το ζήτημα ότι κάθε σχολείο έπαιζε με δικούς του κανόνες.

Αγωνιστικό σύστημα ομάδας ποδοσφαίρου,
 στις αρχές της δεκαετίας του 1870

Για αυτό το 1863 έγιναν 6 συναντήσεις για τον καθορισμό ενιαίων κανόνων ποδοσφαίρου. Η πρώτη συνάντηση έγινε στις 26 Οκτωβρίου στο Λονδίνο, στην ταβέρνα των Ελευθεροτεκτόνων! Εκεί είχαμε διάσπαση. Η φατρία που υποστήριζε τις κλωτσιές στα πόδια και τη χρήση των χεριών αποχώρησε και έφτιαξε την Ομοσπονδία Ράγκμπι. Οι υπόλοιποι ίδρυσαν την Αγγλική Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία, η οποία καθόρισε τους πρώτους 14 κανόνες του ποδοσφαίρου. Μεταξύ άλλων απαγορευόταν η χρήση των χεριών, οι κλωτσιές στα πόδια, καθορίστηκαν οι διαστάσεις των γηπέδων και των τερμάτων και καθιερώθηκε το οφσάιντ. Σύμφωνα με τον κανόνα, στην πρώτη του μορφή, σε θέση οφσάιντ ήταν ο παίκτης που βρισκόταν πιο κοντά στη γραμμή του τέρματος του αντιπάλου από ότι η μπάλα. Όμως πολύ γρήγορα, μόλις το 1867, άλλαξε ο κανονισμός και ένας παίκτης, για να μην είναι οφσάιντ, έπρεπε να καλύπτεται από τουλάχιστον 3 αμυντικούς, μαζί με τον τερματοφύλακα. Αργότερα, το 1925, το όριο έγινε 2 αντίπαλοι, μαζί με τον τερματοφύλακα.

Κεντρικοί αμυντικοί που εκμεταλλεύονται
 τον κανόνα του οφσάιντ των «τριών αμυντικών».
 Ο κανόνας τροποποιήθηκε σε δύο αμυντικούς το 1925

 Το 1873 άρχισε να τιμωρείται με ελεύθερο χτύπημα, δηλαδή φάουλ, το πιάσιμο της μπάλας με τα χέρια όπως και άλλες παραβάσεις. Στην αρχή οι ομάδες έπαιζαν με 4 αμυντικούς, μαζί με τον τερματοφύλακα, και με 7 επιθετικούς. Καθώς περνούσαν τα χρόνια το σύστημα παιχνιδιού των ομάδων βελτιώθηκε μειώνοντας τον αριθμό των επιθετικών και ενισχύοντας το κέντρο. Σταδιακά εγκαταλείφθηκε το σύστημα με τις συνεχείς ντρίπλες και άρχισε το παιχνίδι να γίνεται πιο ομαδικό με πολλές πάσες και εκμετάλλευση του κενού χώρου.

 Η μπάλα που θα χρησιμοποιηθεί σε κάθε αγώνα ήταν ένα σημαντικό πρόβλημα. Για παράδειγμα στον τελικό του Παγκοσμίου κυπέλλου του 1930 μεταξύ Αργεντινής και Ουρουγουάης δεν μπορούσαν να αποφασίσουν με ποια μπάλα θα έπαιζαν τον αγώνα. Τελικά αποφασίστηκε στο πρώτο ημίχρονο να παίξουν με την μπάλα της Αργεντινής, με αποτέλεσμα να προηγηθεί με 2-1 και στο 2ο ημίχρονο με την μπάλα της Ουρουγουάης, η οποία κέρδισε με 4-2 και πήρε το τρόπαιο! Τελικά, για να αποφεύγονται οι διαμάχες, ορίστηκε από τη δεκαετία του 1960 η μπάλα του αγώνα από τον διαιτητή. Η μπάλα έχει τελειοποιηθεί τα τελευταία χρόνια με τη προσθήκη εσωτερικά της φόδρας, ανάμεσα στη σαμπρέλα και το εξωτερικό περίβλημα και άλλαξε έτσι η αίσθηση, όταν την ακουμπάς και η “συμπεριφορά” της, όταν την κλωτσάς.

Το 4-2-4 της Βραζιλίας. Τελικός παγκοσμίου
κυπέλλου εναντίον της Σουηδίας, 1958.

 Το 1904 ιδρύθηκε η Παγκόσμια Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου (FIFA) από το Βέλγιο, την Ολλανδία, τη Γαλλία, τη Δανία, την Ισπανία, τη Σουηδία και την Ελβετία. Πριν την κίνηση, αυτή αντιπροσωπεία των χωρών αυτών πρότειναν στην Αγγλία να αναλάβει ηγετικό ρόλο στη νέα Ομοσπονδία. Οι Εγγλέζοι όμως, που είχαν ήδη από το 1863 τη δική τους Ομοσπονδία, έβλεπαν με κακό μάτι την κίνηση αυτή και δε δέχτηκαν να συμμετάσχουν. Τελικά τον επόμενο χρόνο προσχώρησαν στη FIFA, αλλά το 1919 αποχώρησαν μέχρι το 1946. Αυτή η αποξένωση από το παγκόσμιο ποδόσφαιρο είχε ως συνέπεια οι Άγγλοι να μην παρακολουθήσουν την εξέλιξη του αθλήματος και να μείνουν πίσω για τις επόμενες δεκαετίες.

Αυτή ήταν με λίγα λόγια η εξέλιξη του ποδοσφαίρου και η μετατροπή του πρωτόγονου βικτωριανού αθλήματος στο δημοφιλέστερο ομαδικό άθλημα της εποχής μας.

ΠΗΓΗ: ΕΡΑΝΙΣΤΗΣ

* Ο Γιάννης Σιατούφης είναι ιστορικός, τακτικός  συνεργάτης και αρθρογράφος της ιστοσελίδας ΕΡΑΝΙΣΤΗΣ