Πρωτομαγιά!

Καλώς ήλθε ο ανθισμένος Μάης

της Μαρίας Ρώτα*

Πρωτομαγιά! Μια από τις πιο όμορφες μέρες του χρόνου. Όμορφος, γελαστός, χαρούμενος έρχεται ο Μάης στην Ελλάδα. Εμείς οι Έλληνες, από τα πανάρχαια χρόνια, γιορτάζαμε στον Μάη τις χαρές των λουλουδιών, το ξαναγέννημα της φύσης, τις ομορφιές των βουνών, των λόφων, αλλά και του κάμπου, που κάθε άνοιξη ντύνονται στα πράσινα και στολίζονται από τα υπέροχα χρώματα των λουλουδιών.

 

Την αγάπη των Ελλήνων για τα λουλούδια, την συναντάμε και… την ακούμε συχνά στα λουλουδένια ονόματα που χαρίζουν οι οικογένειες στα κορίτσια τους. Έδιναν και δίνουν συχνά ονόματα όπως: Ροδούλα, Ανθή ή Ανθούλα, Κρινιώ, Βιολέτα, Γαρυφαλλιά, Τριανταφυλλία, Λεμονιά, Μυρσίνη και τόσα άλλα. Στις μέρες μας η αγάπη για τα λουλούδια δεν έχει χαθεί, παρά τις δύσκολες, τις πολύ δύσκολες στιγμές (οικονομικές, κοινωνικές κ.α.) που περνά η χώρα μας και πολλοί Έλληνες βέβαια. Η μέρα της Πρωτομαγιάς είναι διέξοδος από τα δύσκολα. Πολλοί θα φύγουν από τις πόλεις αναζητώντας μια ανάσα κοντά στη φύση, αυτή τη φύση που μαγεύει με τα’ αγριολούλουδα, τις κόκκινες παπαρούνες και τους τόσο πράσινους θάμνους, που φέτος είναι ωραιότεροι γιατί ήταν αρκετή η βροχή που μας «τίμησε» τον χειμώνα. Και βέβαια ένα από τα πιο όμορφα πρωτομαγιάτικα έθιμα είναι το στεφάνι του Μάη. Και φυσικά, από τα πολύ παλιά χρόνια μέχρι σήμερα εξακολουθεί να κρέμεται στις πόρτες ή στα μπαλκόνια των σπιτιών το μαγιάτικο στεφάνι. Σε μερικές περιοχές της χώρας μας έβαζαν πάνω στο στεφάνι ένα σκόρδο για τη βασκανία, ένα αγκάθι για τον εχθρό κι ένα στάχυ για την καλή χρονιά. Το στεφάνι (όπως γράφει ο Γ. Πολίτης) φέρνει στα σπίτια τη φύση που συμβολίζει για τους αγρότες και τους κατοίκους της υπαίθρου την καλή σοδειά και στους κατοίκους των πόλεων την δύναμη και την ευτυχία. Οι παλιές αγρότισσες γνωρίζοντας τον συμβολισμό που είχε το μαγιάτικο στεφάνι, έδεναν πάνω του δεματάκια με καρπούς, όπως, στάρι, κριθάρι, κλαδιά συκιάς, ροδιάς και άλλων φρούτων ή λαχανικών, ακόμα και φυλακτά για να φύγει το κακό μακριά.

Αυτό το έθιμο, το στεφάνι του Μάη και ιδιαίτερα τα κλαδιά που δένουν κάτω από το στεφάνι είναι ένα έθιμο που υπήρχε στην αρχαιότητα. Ήταν η «Ειρεσιώνη» των προγόνων μας. Η ομηρική λέξη ειρεσιώνη σήμαινε κλαδί ελιάς με καρπούς. Αυτός ο κλάδος της ελιάς γινόταν σαν μικρό στεφάνι και τα παιδιά, σε ορισμένες γιορτές, τα έδιναν για να κρεμαστούν στις πόρτες των σπιτιών με τραγουδιστές ευχές προς τους οικοδεσπότες να έχουν υγεία, καλή ζωή, πλούτο κ.α. Η Ειρεσιώνη, όπως αναφέρεται, ήταν σύμβολο της ζωής η οποία αναγεννάται από τον χειμερινό «θάνατο» της γης. Το επίκεντρο όλων αυτών των εκδηλώσεων και των εθίμων, τόσο στην αρχαιότητα όσο και σήμερα, βρίσκεται μέσα στο πρόσχαρο και γεμάτο αισιοδοξία ξύπνημα της ίδιας της φύσης που αποτινάζει τον βαρύ λήθαργο του χειμώνα και νομίζεις πως υψώνει ένα κεφάλι στεφανωμένο με τα πολύχρωμα αγριολούλουδα της γης. Το πρωινό του Μάη το περιγράφει ο Δ. Σολωμός σαν ένα πρωινό χαμόγελο και σαν ξύπνημα της ομορφιάς:

«Του Μαγιού ροδοφαίνεται η μέρα,

που ωραιότερη η φύση ξυπνάει»

Είναι τόσα πολλά τα τραγούδια και τόσοι οι στίχοι που έχουν γραφτεί γι’ αυτόν τον μήνα που αγαπήθηκε από τον άνθρωπο και ιδίως τον Έλληνα. Είναι η γιορτή της φύσης, η γιορτή της εξοχής και των λουλουδιών. Αυτό λέει και το παλιό τραγούδι:

«Ο Μάιος μας έρχεται, εμπρός βήμα ταχύ

να τον προϋπαντήσουμε παιδιά στην εξοχή!»

ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ

Η Πρωτομαγιά δεν είναι μόνο η γιορτή της φύσης και των λουλουδιών που είναι οι πρωταγωνιστές στα υπέροχα Μαγιάτικα στεφάνια, είναι και η γιορτή των εργατών. Η πρώτη Μαΐου είναι η ημέρα που ξεκίνησαν οι πρώτοι αγώνες των εργαζομένων σε βιομηχανίες οι οποίοι ζητούσαν πιο ανθρώπινες συνθήκες εργασίας ώστε να έχουν μια καλλίτερη ζωή. Ήταν πρώτη Μαΐου του 1886 αυτή η ημέρα θυμίζει, βασικά, την ιστορική εργατική κινητοποίηση και απεργία των εργατών στο Σικάγο. Τα αιτήματα των εργατών εκείνη την εποχή ήταν ανθρώπινα. Εργάζονταν 12 ώρες το εικοσιτετράωρο! Τα αιτήματά τους ήταν να καθιερωθεί 8ωρη εργασία, γιατί ήταν πολλοί εργάτες, ιδιαίτερα οι μεγαλύτεροι σε ηλικία που δεν άντεχαν το συνεχές 12ώρο. Παράλληλα ζήτησαν να αυξηθεί ο μισθός τους, να γίνει πιο ανθρώπινος γιατί όπως είχαν πει: «ήταν ημερομίσθια πείνας και τους είχαν οδηγήσει σε απόγνωση». Βέβαια, δεν ήταν μια καθημερινή απεργιακή εκδήλωση. Αντιμετωπίστηκε αρκετά δύσκολα. Ο αγώνας για τα αιτήματά τους συνεχίστηκε και νομίζω ότι τότε πέτυχαν και απέκτησαν καλλίτερους μισθούς και σωστά ωράρια εργασίας.

Τρία χρόνια αργότερα, από την πρώτη απεργία των εργατών στο Σικάγο, το 1889, έγινε το πρώτο Εργατικό Συνέδριο στο Παρίσι. Τότε αποφασίστηκε να καθιερωθεί η Πρωτομαγιά παγκόσμια ημέρα απεργίας. Έτσι τιμάται η επέτειος της πρώτης εργατικής απεργίας του Σικάγου. Από το 1930 η ημέρα αυτή άρχισε να εξελίσσεται σε γιορτή καθαρά εργατική με γιορταστικές εκδηλώσεις και για πολλά χρόνια με ειρηνικό τρόπο. Σήμερα πως είναι ο εορτασμός αυτής της επετείου; Δεν μπορώ να κρίνω εγώ τις αποφάσεις τόσων εργαζομένων ανθρώπων. Εκείνοι κρίνουν, εκείνοι αποφασίζουν. Εύχομαι αυτός ο Μάης να είναι ικανοποιητικός, ευχάριστος και να φέρει ευτυχία και εργατική ικανοποίηση σε όλες τις Ελληνικές οικογένειες.

Υ.Γ. Ειρεσιώνη (έριον): Κλάδος ελιάς στολισμένος με καρπούς. Ήταν το σύμβολο της ευφορίας στην αρχαιότητα. Αφιέρωμα στον Απόλλωνα και στην Αθηνά.

.....................................

* Η Μαρία Ρώτα είναι αρχαιολόγος και τακτική συνεργάτης της καθημερινής εφημερίδας των Κυκλάδων ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ που τυπώνεται στην Ερμούπολη της Σύρου, στην οποία δημοσιεύθηκε, στο φύλλο της 30ης  Απριλίου 2015, το ενδιαφέρον άρθρο της, που αναδημοσιεύουμε.