1821-1922

Όταν συναντήθηκε ο θρίαμβος με τον όλεθρο!

Του Στέλιου Κούκου*

Τα μεσάνυκτα της 31ης Δεκεμβρίου του 2021, τελευταία ημέρα του έτους αφιερωμένου στην επέτειο της συμπλήρωσης 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, πραγματοποιήθηκε μια παράδοξη συνάντηση! Η ένδοξος επέτειος συναντήθηκε με μία από τις χειρότερες μας εθνικές συμφορές! Με μια εθνική τραγωδία! Τη μικρασιατική του 1922.

Τους χώριζαν εκατόν και ένα έτος και συναντήθηκαν αίφνης και για κλάσματα δευτερολέπτου! Εν ταυτώ, μαζί! Η δόξα, ο θρίαμβος, ο όλεθρος και η καταστροφή!

Κατά συνέπεια, ένα χρόνο μετά τη συμπλήρωση εκατόν ετών από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, το έθνος έμπαινε σε μια φοβερή περιδίνηση. Είχαν προηγηθεί οι βαλκανικοί πόλεμοι και η Ελλάδα κατάφερε να απελευθερώσει ολόκληρη τη Θεσσαλία, την Ήπειρο, την Μακεδονία, και την Θράκη!

Και έτσι η Ελλάδα των αγωνιστών του ’21, ή ακόμη και η Ελλάδα της Μελούνας, μεγάλωσε και κραταιώθηκε! Γι αυτό και η ευρύχωρη χώρα στα 1922 άνοιξε όπως μπορούσε τα ρημαγμένα σπλάχνα της, για να αγκαλιάσει τις καραβιές των «καραβοτσακισμένων» της εθνικής περιπέτειας και τραγωδίας στα χώματα της Ιωνίας! Στο όνομα μιας Μεγάλης Ιδέας που είχε, όμως, και… επίθετο! Εθνικός διχασμός! (Ο οποίος είναι πάντα συνώνυμος με την εθνική τραγωδία).

Χρήστος Μπόκορος,
Σκιά ελιάς-καντήλι

Βεβαίως, η υποδοχή, η περίθαλψη και η εγκατάσταση των ξεριζωμένων δεν ήταν και τόσο εύκολη υπόθεση, και ούτε χωρίς παρατράγουδα! Με την παρέλευση, όμως, άλλων εκατόν χρόνων και διά μέσου και άλλων εθνικών συμφορών, όπως η γερμανική, ιταλική και βουλγαρική κατοχή, ο εμφύλιος και οι δικτατορίες μοιάζει να τα έχει καταφέρει ο ελληνισμός! (Φυσικά το δράμα της Κύπρου παραμένει χωρίς καμιά δίκαιη ανθρώπινη προοπτική…).

Η Ελλάδα και οι γηγενείς έζησαν έναν ισχυρό ενοφθαλμισμό, μπόλιασμα από τους αποδιωγμένους κατοίκους της Ιωνίας. Από τον Πόντο μέχρι την Καππαδοκία. Ανθρώπους που έζησαν τον κατατρεγμένο και τον θάνατο στις φοβερές διώξεις και τα ολοκαυτώματα των Χριστιανών της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αρμένιοι, Έλληνες, Ασσύριοι!

Οι ξεριζωμένου ήταν φορείς μια πάρα πολύ μεγάλης συνεχούς παράδοσης και αρχοντιάς η οποία δεν άργησε να αρχίσει να αφήνει το στίγμα της σε όλους τους τομείς της ζωής του νεοελληνικού βίου και κράτους!

Πάντως, η σημερινή ημέρα δεν είναι για να θλιβόμαστε, αφού τέτοιες μέρες το έθνος στα 1821, μετά από περίπου 400 χρόνια σκλαβιάς, σήκωνε κεφάλι και άνοιγε νέο κεφάλαιο στη δική του λαμπρή του ιστορία! Όπως ψέλνει η Εκκλησία ανήμερα της 25ης Μαρτίου και του Ευαγγελισμού: «Σήμερον της σωτηρίας ημών το Κεφάλαιο…».

Ο ελληνισμός έπαιρνε για μια ακόμη φορά μια μαρτυρική ανηφοριά, έναν Γολγοθά, στα μονοπάτια -αρχικά του Μωριά- για να βρει «τα σκαλοπάτια που παν στη λευτεριά». Όπως θα έλεγε και ο νεώτερος ήρωας του ελληνισμού Ευαγόρας Παλληκαρίδης! Ο αγωνιστής της ΕΟΚΑ, που ζήλεψε τον ηρωισμό των προγόνων του και έτσι δεν δίστασε να ανέβει και αυτός τον Γολγοθά που πάει στην λευτεριά.

Χρήστος Μποκόρος, Εθνική Μνήμη ii

Βεβαίως, το απελευθερωτικό κίνημα του 1821, δεν ήταν το μόνο κίνημα μέσα σε όλα αυτά τα χρόνια της σκλαβιάς. Οι… γκιαούρηδες, οι άπιστοι δηλαδή στο σουλτάνο, είχαν στήσει πολλούς άλλους μικρότερους επαναστατικούς κινηματικούς μοχλούς για την αποτίναξη του τουρκικού ζυγού. Δυστυχώς, όμως, δεν είχαν αίσιο τέλος…

Αλλά και σε αυτούς τους πρώιμους, συνεχείς και διαρκείς επαναστατικούς ξεσηκωμούς, όσο και αν δεν είχαν αίσιο τέλος και έφεραν μαρτυρικό τέλος στους συμμετέχοντες και στον ευρύτερο περίγυρό τους αξίζουν τα λόγια του Κωνσταντίνου Καβάφη: «Και περισσότερη τιμή τους πρέπει», ακόμη και: «όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)/ πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,/ κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε».

Ναι! «Και περισσότερη τιμή τους πρέπει»!

Γιατί παρ’ όλες τις αντίξοες συνθήκες στις οποίες ζούσαν, επικρατούσε μέσα τους μια ψυχική ευφορία η οποία αρδευόταν, ποτιζόταν από την πίστη τους, αλλά και από το ελεύθερο φρόνιμά τους. Και ήταν αυτό, βγαλμένο από την ύπαρξη και συνέχειά τους ως Ελλήνων, που δεν τους άφηνε να ξαποστάσουν παρά μόνον για λίγο. Και ίσως και καθόλου! Και ήθελαν την λευτεριά τους εδώ και τώρα!

Χρήστος Μποκόρος, κεριά

Έτσι η ευφορία αυτή, κάτι σαν ελληνική τρέλα, μαζί με την αδούλωτη αντρειοσύνη που κουβαλούσε η ψυχή τους μέσα στην πιο μαύρη και οδυνηρή κατοχή έθετε την παλληκαριά τους, ίσως και την απόγνωση, σε επαναστατική κίνηση!

Και ορισμένες, μάλιστα, φορές με ετέρους και συμμάχους φανταστικούς! Τον Μόσκοβο, δηλαδή τους Ρώσους, τον Ναπολέοντα, ακόμη και τον πάπα!

Πάντως δεν το έβαζαν κάτω! Και, βεβαίως, κατάλαβαν ότι έπρεπε μόνοι τους να εξεγερθούν χωρίς να περιμένουν καμία εξωτερική συμπαράσταση. (Αυτό έλεγε και ο εμψυχωτής τους, ο μάρτυρας Ρήγας ο Βελενστινλής που είχαν τα τραγούδια του στο στόμα τους)!

Και, ίσως, αυτό να ήταν και ένα από τα το μεγαλύτερα μαθήματα της μακρόχρονης σκλαβιάς των Ελλήνων! Και πως τους χρειάζεται ένας καλά οργανωμένος παλλαϊκός ξεσηκωμός ο οποίος δεν έχει δυνατότητα πισωγυρίσματος! Του στυλ: «Ελευθερία ή θάνατος»!

Ένα σλόγκαν το οποίο θα ζήλευαν οι καλύτεροι του είδους διαφημιστές ή έστω οι εμψυχωτές, γιατί έτσι η επαναστατική τάση έμπαινε σε κίνηση, γινόταν κίνημα και δεν είχε πισωγύρισμα!

 Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης θέλει τους θρυλικούς και ωραίους Κλέφτες των ορέων να είναι η φρουρά του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου οι οποίοι συνέχισαν την αντίσταση εναντίον των Τούρκων και το σημαντικότερο ότι ποτέ δεν συνθηκολόγησαν!

Χρήστος Μποκόρος , Ελευθερία

Λέει ο Κολοκοτρώνης: «Μιαν φοράν όπου επήραμεν το Ναύπλιον ήρθε ο Άμιλτον [Γουίλιαμ Χάμιλτον αρχηγός του αγγλικού στόλου] να με ιδή και μου είπεν ότι πρέπει οι Έλληνες να ζητήσουν συμβιβασμόν [με τους Τούρκους] και η Αγγλία να μεσολαβήσει. Εγώ του αποκρίθηκα ότι αυτό δεν γίνεται ποτέ, ελευθερία ή θάνατος! Εμείς, καπετάν Άμιλτον, ποτέ συμβιβασμόν δεν εκάναμεν με τους Τούρκους. Άλλους έκοψε, άλλους εσκλάβωσε με το σπαθί, και άλλοι, καθώς εμείς, εζήσαμεν ελεύθεροι από γενεά εις γενεά. Ο βασιλεύς μας εσκοτώθη, καμμιά συνθήκη δεν έκαμε. Η φρουρά του είχε παντοτινόν πόλεμον με τους Τούρκους και δυο φρούρια ήταν ανυπόταχτα.

Με είπε ποια είναι η βασιλική φρουρά του, ποια είναι τα φρούρια;

Η φρουρά του βασιλέως μας είναι οι λεγόμενοι κλέφτες, τα φρούρια, η Μάνη και το Σούλι και τα βουνά. Έτσι δεν μου μίλησε πλέον…».

Τι να του πει;

Οπότε ο Κολοκοτρώνης έκανε αυτό που δεν έγινε κατά τον νικηφόρο αγώνα της ΕΟΚΑ!

Καμία συνθήκη! Ιδιαίτερα με την Αγγλία! Γιατί όπως φαίνεται είναι επιτήδειοι στις συνθήκες! Και ιδιαίτερα όταν υπάρχει και η Τουρκία στην μέση ή στην άκρη! Είναι ικανοί, ακόμη και να την εφεύρουν και να την εγκαταστήσουν ως παράγοντα όταν χρειάζεται να εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους! Όπως έγινε με τη συνθήκη της Ζυρίχης.

Χρήστος Μποκόρος , Ελληνική σημαία σε ξύλο

Αν και οι πραγματικές συνθήκες δεν υπογράφονται με μελάνι αλλά με αίμα! Δηλαδή με τη σφραγίδα των αγωνιστών…

Και πράγματι οι αγωνιστές του 21 σφράγισαν με το αίμα τους τον αγώνα τους! Αλλά και αυτοί δεν ήταν επηρμένοι!

Για την ελευθερία της Ελλάδας έβαλε την υπογραφή του ο Θεός, όπως είπε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης.

Άλλωστε οι περισσότεροι αγωνιστές ήταν αγράμματοι και γι’ αυτό οι ίδιοι έβαλαν την παλληκαριά τους! Δηλαδή το αίμα τους!

Και ο Θεός την υπογραφή του!

Για να ζούμε εμείς ελεύθεροι και χωρίς διχασμούς και άλλες τραγωδίες…

Όσο για την άδοξο έξοδο των Ελλήνων από την Μικρά Ασία θα έχουμε την ευκαιρία να την μελετήσουμε σε βάθος μέσα στην χρονιά αυτή! Και βεβαίως για την ένδοξο ανατολή των Μικρασιατών στον ελλαδικό χώρο!

(Ενώ έγραφα το κείμενο αυτό για τον ένδοξο ξεσηκωμό μας, μου έρχονταν συνεχώς στο μυαλό οι απέλπιδες προσπάθειες των Ουκρανών, νικητές κατά φρόνημα και κατά επαναστατική κίνηση για την προστασία της ισοπεδωμένης, πλέον, πατρίδας τους!

Χρήστος Μποκόρος, Κυπαρίσι, δέντρο μνήμης

Δεν μου διαφεύγουν, σίγουρα, και οι απελπιστικές αποτυχημένες προσπάθειες των νικηφόρων προελαυνόντων ρωσικών στρατευμάτων για ταχεία επίτευξη του σκοπού τους γκρεμίζοντας τα πάντα στο πέρασμά τους!

Πρόκειται για ένα δράμα που κανένας δεν γνωρίζει ούτε πού θα καταλήξει ούτε πώς θα αξιολογηθεί σε πραγματικά οφέλη! Και σε ένα δράμα περισσεύει μόνο η οδύνη! Δεν υπάρχει καμία κάθαρση!

Ο πόλεμος αυτός έχει χαρακτηριστεί και ως εμφύλιος, και σκέφτομαι πως πολλές φορές την λέξη εμφύλιος την συνοδεύουμε με την λέξη σπαραγμός!

Και πράγματι σπαράζει η καρδιά μας γι’ αυτήν την εμφύλια διαμάχη!

Και όπως και να έχει πρόκειται για ομοδόξους!

Και ομοδόξους μας! Κρίμα)!

ΠΗΓΗ: https://www.pemptousia.gr/

…………………………….

*Ο Στέλιος Κούκος (Κύπρος 1958) είναι συγγραφέας και δημοσιογράφος. Σπούδασε Δημόσιο Δίκαιο και Πολιτικές Επιστήμες της Νομικής στο ΑΠΘ.

Τα ζωγραφικά δημιουργήματα που κοσμούν το κείμενο είναι του εικαστικού Χρήστου Μποκόρου