Φόνισσα

ΜΕΤΑΞΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΚΑΙ ΘΕΙΑΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

 του Ιάσονα Τριανταφυλλίδη*

Η κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος "Φόνισσα" του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, από τα κορυφαία δημιουργήματα του συγγραφέα και της Ελληνικής πεζογραφίας. Η ιστορία διαδραματίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα, στην Σκιάθο, με κεντρικό πρόσωπο μια ηλικιωμένη χήρα, τη Φραγκογιαννού. Έχοντας ζήσει βασανιστική  ζωή πιστεύει ότι η ζωή της γυναίκας είναι γεμάτη στεναχώριες, ιδιαίτερα αν είναι φτωχή. Παραλογίζεται, πιστεύοντας, ότι βοηθάει την κοινωνία σκοτώνοντας μικρά κορίτσια. Περισσότερα από τον Ιάσονα Τριανταφυλλίδη… 

Πριν 3 χρόνια περίπου γράφοντας κριτική για μια ταινία που αν θυμάστε λεγόταν «Ο άνθρωπος του θεού» και ήταν αφιερωμένη στη ζωή του Αγίου Νεκταρίου, έγραψα για την ερμηνεία του Άρη Σερβετάλη που δεν ξέρεις στο φινάλε αν πρέπει να χειροκροτήσεις ή να κάνεις τον σταυρό σου. Και θυμάμαι τότε είχε συζητηθεί πολύ.

Για να το παραλλάξω λίγο με την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, η οποία ερμηνεύει τη Χαδούλα Φραγκογιαννού στη «Φόνισσα», την κινηματογραφική μεταφορά του κορυφαίου έργου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη και της ελληνικής λογοτεχνίας, δεν ξέρω αν πρέπει να κερδίσει το Όσκαρ ή να πάει φυλακή! Γιατί τέτοια ερμηνεία μιας φόνισσας η οποία πνίγει μικρά βρέφη κοριτσάκια για να μην περάσουν τα βάσανα που πέρασε αυτή και οι άλλες γυναίκες γύρω της, ακριβώς επειδή ήταν γυναίκες, δεν είναι απλώς μια ερμηνεία, δεν είναι απλώς ηθοποιία.

Είναι κάτι τόσο έντονο που μπορεί ακόμα και να σε πείσει πως αυτή η γυναίκα έχει φτάσει μέχρι αυτήν, την χειρότερη από όλες τις αμαρτίες. Το παγωμένο πρόσωπο που είναι μακιγιαρισμένο, αλλά παρόλα αυτά σε πείθει για τη φρίκη που κουβαλά, η παγωμένη ματιά που έχει αποφασίσει να κάνει το απόλυτο κακό, η παγωμένη μάσκα σε ένα πρόσωπο που περπατά δίπλα σε δυο μικρά φέρετρα κοριτσιών που έχει πνίξει πριν και θυμίζει τον τελευταίο παγωμένο γκρο πλαν της Γκρέτα Γκάρμπο στη Βασίλισσα Χριστίνα και που δείχνει μια γυναίκα που κουβαλά τόσα πολλά και συγχρόνως έχει ένα άδειο μυαλό από τα πάντα, ο τρόπος που πιάνει το χέρι της νεκρής μητέρας της και κάνει πως χαϊδεύει το πρόσωπό της με αυτό γιατί αυτό της λείπει, η κραυγή – ρόγχος του φινάλε που είναι σαν κραυγή άγριου ζώου όταν σκοτώνει το φάντασμα της μάνας της πριν σκοτωθεί η ίδια, και τόσες άλλες στιγμές μικρές κα μεγάλες σε μια ταινία σαν αυτή που η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη δικαιώνει με την ύπαρξη και την ερμηνεία της.

Το πολύτιμο πετράδι σε ένα πανάκριβο κόσμημα

Δεν είναι η πρώτη φορά βέβαια που είναι σπουδαία η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη σε έναν ρόλο της στο σινεμά. Αρκετές φορές έχει δικαιώσει με την παρουσία της έργα ανάξια της – όπως π.χ. πρόσφατα την «Ευτυχία» . Όμως εδώ είναι το πολύτιμο πετράδι σε ένα πανάκριβο κόσμημα γιατί και η ταινία αντάξια είναι της Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη.

Η ταινία όπως και το μυθιστόρημα έχουν τον τίτλο «Φόνισσα» και βέβαια αν δεν εχεις το πρόσωπο να ερμηνεύσει αυτό τον ρόλο τότε τα έχεις κάνει θάλασσα. Εδώ είχαν την ηθοποιό για να παίξει την Φραγκογαιννού, δηλαδή τη φόνισσα, αλλά και η Εύα Νάθενα πολύ πετυχημένη και με υψηλή αισθητική σκηνογράφος και ενδυματολόγος τα τελευταία χρόνια στο ελληνικό θέατρο στο σκηνοθετικό της ντεμπούτο, ήξερε τι έκανε.

Δεν άφησε την αισθητική να της καπελώσει το δράμα, αλλά και δεν προσπάθησε να δικαιολογήσει με κανέναν τρόπο το δράμα και τους ήρωες του. Αυτό δεν το κάνει στο βιβλίο ούτε καν ο Παπαδιαμάντης μια και πνίγει στο φινάλε την ηρωίδα του «στα μισά του δρόμου μεταξύ ανθρώπινης και θείας δικαιοσύνης» αφήνοντάς τη χωρίς μετάνοια και χωρίς τιμωρία με θεωρητική κάλυψη στο μυαλό της για τα εγκλήματά της, αλλά χωρίς να επεμβαίνει ως δημιουργός της σε οποιαδήποτε κάθαρση, τιμωρία ή και απλή δικαιολογία των πράξεων.

Εξαιρετική ταινία υψηλής αισθητικής

Υψηλή αισθητική σε σκηνικά, κοστούμια, διαμόρφωση χώρων, που το κάνουν πραγματικά να θαυμάζεις τους χώρους αλλά και τα κοστούμια, αλλά και το μακιγιάζ αλλά και τα μαλλιά των ανθρώπων – για δείτε τη διαφορά από τη δήθεν σειράς εποχής που λέγεται «η Μάγισσα» – όλα μοιάζουν να έχουν φτιαχτεί για να «κουβαλήσουν» στην πλάτη τους το δράμα της Φραγκογιανούς και του χωριού της.

Το ίδιο και η φωτογραφία, το ίδιο και η μουσική του Δημήτρη Παπαδημητρίου που δεν εκτελείται από όργανα αλλά από ανθρώπινα στόματα και που θαρρείς πως είναι μουσική -όχι μουσική, αλλά συνέχεια της εικόνας ήχος-.

Να βάλουμε και όλους τους ηθοποιούς και τους κομπάρσους και όλους όσους παίζουν εξαιρετικά ακόμα και με ένα πέρασμα του σώματος τους ή του πρόσωπού τους από την κάμερα και απλώς να αναφέρουμε τιμητικά την Μαρία Πρωτόπαπα αν και κανονικά θα έπρεπε να πούμε όλους τους ηθοποιούς και για αυτό και τους βάζω εδώ, Όλγα Δαμάνη, Στάθης Σταμουλακάτος, Έλενα Τοπαλίδου, Πηνελόπη Τσιλίκα, Γεωργιάννα Νταλάρα, Χρήστος Στέργιογλου, Δημήτρης Ήμελλος, Χριστίνα Μαξούρη, Αγορίτσα Οικονόμου, Μιχάλης Οικονόμου, Βερόνικα Δαβάκη, Νίκη Παπανδρέου, Μάνια Παπαδημητρίου, Μαρία Σκουλά, Γιάννης Τσορτέκης, Γαλήνη Χατζηπασχάλη.

Βεβαίως Φόνισσα χωρίς φόνισσα δεν γίνεται για αυτό και ξεκίνησα και επέμεινα για την Καρυοφυλλιά Καραμπέτη και την παρουσία της, απλώς εδώ είναι η τέλεια ερμηνεία σε μια ταινία που αξίζει τον κόπο.

Εκατόν είκοσι χρόνια που γράφτηκε το βιβλίο η «Φόνισσα» και μετά από πολλές προσπάθειες να γίνει ταινία, θεατρικό, ακόμα και χορόδραμα σε αυτήν εδώ την μεταφορά στο σινεμά μας πείθει ότι ο Παπαδιαμάντης δεν ήταν καν εκατόν είκοσι χρόνια μπροστά από την εποχή του, αλλά διακόσια σαράντα. Έφτιαξε τον απόλυτο κακό ήρωα και τον φόρτωσε με μια εξαιρετική δικαιολογία τόσο βαριά που ξεπερνάει και τη λογοτεχνία και την ψυχιατρική και την κοινωνία την ίδια. Μην το χάσετε.

Πηγή: youfly.com

.................

*Ο Ιάσων Τριανταφυλλίδης, είναι δημοσιογράφος, αρθρογράφος, συγγραφέας και κριτικός κινηματογράφου και θεάτρου.