Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΓΟΝΙΟΥ

Οικογενειακές σχέσεις και βία

Της Άννας Χαραλαμπίδου*

 

Η εφηβεία είναι μια πολύ σημαντική φάση στη ζωή των ανθρώπων. Σηματοδοτεί το πέρασμά μας από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή. Είναι μια αλλαγή και όπως κάθε αλλαγή στη ζωή συνοδεύεται από ανάμικτα συναισθήματα.
Λύπη αλλά και χαρά για ότι αφήνουμε πίσω μας, αυτό που καλά γνωρίζουμε. Αγωνία και άγχος για το άγνωστο αλλά και προσμονή και ενδιαφέρον για καινούργιες εμπειρίες. Η προσαρμογή σε νέες εξελικτικές μεταβάσεις μας δίνει τη δυνατότητα να αποκτούμε δεξιότητες σημαντικές για τη ζωή μας, να βάζουμε νέους στόχους, να ξεπερνάμε τους φόβους μας, να δημιουργούμε νέες σχέσεις, να μαθαίνουμε, να δημιουργούμε, να εξελισσόμαστε.

 

Χαρακτηριστικά της εφηβείας (περιληπτικά)

•   Οι έφηβοι βιώνουν θυελλώδη συναισθήματα και έχουν πολλές συναισθηματικές μεταπτώσεις

Θυμό

Ενοχή

Απάθεια

Ανία (βαριέμαι)

Φόβο

άγχος

•    μετατοπίζουν την προσοχή τους από την οικογένεια στους φίλους
•   αναζητούν ταυτότητα (ποιος είμαι)
•   νόημα ζωής
•   επιθυμία να ανήκουν κάπου ( η αίσθηση ότι είναι αποδεκτοί από το περιβάλλον τους/ βασική ανάγκη του ανθρώπου)
•   Τάση για ανεξαρτησία
•   Αμφισβήτηση των αξιών των γονιών
•   Συγκρούσεις με την οικογένεια

Ψυχολογικές ανάγκες

Οι έφηβοι όπως και όλοι οι άνθρωποι εκτός από τις σωματικές τους  ανάγκες, έχουν και ψυχολογικές όπως:

•   να ακούγονται. Να γίνονται αποδεκτές οι απόψεις τους  και οι θέσεις τους
•   να ανήκουν σε μια ομάδα και να είναι  αποδεκτοί
•   να έχουν την ελευθερία να παίρνουν αποφάσεις για θέματα που τους αφορούν
•   να επικοινωνούν
•   να ζουν μέσα σε  ένα περιβάλλον ήρεμο και ασφαλές, ανοιχτό στα λάθη, για να μπορούν να εξελίσσονται.

 

Αγάπη και οριοθέτηση

Οι έφηβοι χρειάζονται αγάπη και όρια. Κάθε οικογένεια έχει τις ιδιαιτερότητες της, τις αρχές και τις αξίες της. Τα όρια χρειάζεται να εφαρμόζονται με σταθερότητα από τους γονείς αλλά να είναι και ευέλικτοι να τα αλλάξουν με κοινή συμφωνία και όταν οι συνθήκες το απαιτούν.

Αρχές επικοινωνίας.

Χρειάζεται να γνωρίζουμε ότι:

• Επικοινωνία υπάρχει μόνο μέσα σε ισότιμες σχέσεις, όπου καλλιεργείται ο σεβασμός.
• Είναι σημαντικό να αποκτήσουμε δεξιότητες ενεργητικής ακρόασης
• Να κατανοούμε τα συναισθήματά του
• Να πιάσουμε το μήνυμα που κρύβεται πίσω από αυτά που μας λέει ο Έφηβος – να το καθρεφτίσουμε όχι να το ερμηνεύσουμε

 π.χ. «τσακώθηκα πάλι με τη φιλόλογο. Με έχει βάλει στο μάτι. Δεν ξαναπάω σχολείο»

οι αντιδράσεις του γονιού (ή των γονιών) θα μπορούσε να πάρει τις εξής μορφές:

• Πάλι τα ίδια. Τι έκανες πάλι;
• Χωρίς το σχολείο είσαι ένα τίποτα
• Πάλι εκνευρισμένος ήρθες;
• Εμ, βέβαια, είσαι ικανός να τελειώσεις και τίποτα!
• Νιώθω, αισθάνομαι ότι πέρασες μια πολύ δύσκολη μέρα στο σχολείο. Θα ήθελες να κουβεντιάσουμε γι’ αυτό;

(ξεκινώντας με τον τρόπο αυτό ανοίγετε δρόμο στην επικοινωνία)

 

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ ΜΠΡΟΣΤΑ ΣΕ ΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ

Η Εφηβεία είναι περίοδος αλλαγής όχι μόνο για τους εφήβους αλλά και για τους γονείς.

Υπάρχουν κάποια πολύ σημαντικά πράγματα που χρειάζεται  να γνωρίζουν οι γονείς:

* Ο καθένας μπορεί να μετρήσει τους σπόρους μέσα σε ένα μήλο. Κανείς δεν μπορεί να μετρήσει τα μήλα μέσα σε ένα σπόρο. Έτσι, λοιπόν, κάθε παιδί μπορεί να έχει πολλές και άγνωστες, στους γονείς ,δυνατότητες. Οι γονείς χρειάζεται να είναι δίπλα στα παιδιά τους με τρόπους που θα βοηθήσουν τα ίδια να ξεδιπλώσουν αυτές τις δυνατότητες.

* Τα παιδιά μαθαίνουν από αυτό που είμαστε και όχι από αυτό που λέμε. Αν βλέπουν ότι αλλάζουμε, βελτιωνόμαστε, αντλούμε χαρά και ικανοποίηση από τη ζωή μας, θέλουν να μας μοιάσουν.

* Τα παιδιά είναι δικά μας ταυτόχρονα όμως δεν μας ανήκουν. Είναι δώρα της ζωής για τα οποία χρειάζεται να είμαστε ευγνώμονες , να τα τιμούμε και να τα σεβόμαστε σαν ανθρώπινα όντα. ΕΜΕΙΣ είμαστε για τα παιδιά μας παραδείγματα προς μίμηση ή προς αποφυγή

* Είναι πολύ σημαντικό να τα ενθαρρύνουμε. Να τους δίνουμε την αίσθηση ότι αξίζουν και ότι μπορούν να βάλουν στόχους και να τα καταφέρουν.

Ενθαρρύνουμε τη φαντασία, τον πειραματισμό, το άνοιγμα των οριζόντων. Καλό είναι να δίνουμε ερεθίσματα στα παιδιά από την παιδική ηλικία.

* Τα θεωρούμε πολύτιμα μέλη της οικογένειας, τα ενθαρρύνουμε να βοηθάνε  στο σπίτι, εκτιμούμε τη συνεισφορά τους, τους δίνουμε υπευθυνότητες.

* Δημιουργούμε ένα περιβάλλον φιλικό προς τα λάθη. Αξιοποιούμε τα λάθη και τις αποτυχίες γιατί μέσα από τις αμέτρητες εμπειρίες επιτυχιών και αποτυχιών στη ζωή μας, χτίζουμε την αυτοεκτίμηση και την υπευθυνότητα. Οι επιτυχίες και οι αποτυχίες μας συνδέονται άμεσα με το τι πιστεύει κανείς βαθιά μέσα του ότι είναι πραγματικά. («τι έμαθες»; «τι σκέφτεσαι να κάνεις, να αλλάξεις»;)  Οι πράξεις μας έχουν συνέπειες θετικές και αρνητικές. Από τις αρνητικές συνέπειες της συμπεριφοράς μας, μπορούμε να μάθουμε τι και γιατί μας συνέβη, να βρούμε εναλλακτικές λύσεις και να πάρουμε αποφάσεις.

* Δίνουμε χώρο στην έκφραση των δύσκολων συναισθημάτων, όπως ο φόβος, ο θυμός, η θλίψη, για τα οποία θεωρούμε υπεύθυνους τους άλλους. Έτσι χάνουμε την ευκαιρία για πολύ σημαντικά μαθήματα ζωής που σχετίζονται με την αντίληψη ότι ο καθένας μας είναι υπεύθυνος για το τι αισθάνεται, τι επιθυμεί και πώς αντιμετωπίσει τις προκλήσεις και τα γεγονότα της ζωής.

* Τα βοηθάμε να επιλέγουν να κάνουν πράγματα που αγαπούν, έτσι μαθαίνουν να εργάζονται με χαρά και να είναι δημιουργικά

* Τα μαθαίνουμε να απολαμβάνουν το ταξίδι της ζωής, την ομορφιά της φύσης, να απελευθερώνονται από το άγχος του τι πρόκειται να συμβεί, την αβεβαιότητα. Ο Χάιζεμπεργκ λέει ότι « αν το σύμπαν είναι αβέβαιο, τότε τα πάντα είναι δυνατά»

*  Χρειάζονται αξίες και κυρίως νόημα ζωής.

• Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε υπόψη μας ότι δεν μπορούμε να δώσουμε κάτι που δεν έχουμε. Ό,τι θέλουμε να κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας, χρειάζεται να το διαθέτουμε πρώτα εμείς στον εσωτερικό εξοπλισμό μας.
• Ο τρόπος με τον οποίο βλέπουμε και χαρακτηρίζουμε τα παιδιά μας, είναι ο ίδιος με τον οποίο τα παιδιά βλέπουν τον εαυτό τους. Αν είμαστε απαξιωτικοί  τα υποτιμούμε, τα ειρωνευόμαστε, τα ταπεινώνουμε ή και χειροδικούμε, ανοίγουμε το δρόμο στην χαμηλή αυτοετίμηση «μήτηρ πάσης κακίας»

 Θα ολοκληρώσουμε με ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Χαλίλ Γκιμπράν «ο κήπος του Προφήτη»

«Μπορείτε να τους δώσετε την αγάπη σας (στα παιδιά σας), όχι όμως και τις ιδέες σας, γιατί αυτά έχουν τις δικές τους ιδέες. Μπορείτε να στεγάσετε το σώμα τους, όχι όμως και τη ψυχή τους, γιατί η ψυχή τους κατοικεί στο σπίτι του αύριο, που εσείς δεν μπορείτε να επισκεφτείτε, ούτε στα όνειρά σας.»

* Η Άννα Χαραλαμπίδου είναι Εκπαιδευτικός-Ψυχολόγος και Υπεύθυνη του Συμβουλευτικού Σταθμού Νέων της Διεύθυνσης Δ/θμιας Εκπ/σης Δ’ Αθήνας.