Μύθοι και αλήθειες

ΙΟΓΕΝΕΙΣ ΛΟΙΜΩΞΕΙΣ του ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ

των Μαλισιοβα Νικολαου, Εξηνταρη ΜαριαΣ, Γκιουλα ΓεωργιαΣ, Μελιδου ΑγγελικηΣ*

Σε περιόδους έξαρσης των λοιμώξεων του αναπνευστικού εντείνεται το ενδιαφέρον σχετικά με τα αίτια, τη μετάδοση, την προφύλαξη και την αντιμετώπισή τους. Οι εξάρσεις αυτές είναι κατά κανόνα ιογενούς αιτιολογίας και η μυθοπλασία που τις ακολουθεί προκαλεί συχνά σύγχυση στον κόσμο.

Μύθοι	Αλήθειες
Η εποχική γρίπη είναι εντελώς ακίνδυνη και είναι επικίνδυνη μόνο για τους ηλικιωμένους.	Η εποχική γρίπη προκαλεί συχνά σοβαρές λοιμώξεις στο αναπνευστικό σε άτομα κάθε ηλικίας. Η μεγάλη ηλικία είναι βέβαια επιβαρυντικός παράγοντας, ωστόσο δεν είναι ο μόνος, ούτε και απαιτείται οπωσδήποτε κάποιος επιβαρυντικός παράγοντας για να είναι η γρίπη σοβαρό νόσημα για κάποιον.
Εάν περάσουμε ένα γριπώδες σύνδρομο, δεν μπορεί την ίδια περίοδο να προσβληθούμε ξανά από γρίπη.	Κάθε γριπώδες σύνδρομο δεν είναι κατ’ ανάγκη αληθής γρίπη, μολονότι παρουσιάζει την ίδια συμπτωματολογία. Δεδομένου ότι συνήθως ένας τύπος ή υπότυπος ιού γρίπης επικρατεί των άλλων κάθε χρόνο, δεν είναι πολύ πιθανό να προσβληθεί κάποιος από πραγματική γρίπη πάνω από μία φορά την ίδια περίοδο, μπορεί όμως κάλλιστα να νοσήσει από άλλους ιούς του αναπνευστικού.
Κάθε νέος τύπος γρίπης μπορεί να εξαπλωθεί μεταξύ των ανθρώπων και είναι εξίσου επικίνδυνος.	Φυσική δεξαμενή των ιών της γρίπης αποτελούν τα πτηνά και από αυτά ξεκινά η κυκλοφορία κάθε νέου τύπου ιού. Έτσι άμεσο κίνδυνο μετάδοσης διατρέχουν όσοι βρίσκονται σε στενή επαφή με πτηνά είτε λόγω επαγγέλματος είτε λόγω τρόπου ζωής. Ευρεία διάδοση μεταξύ των ανθρώπων συμβαίνει μόνον, όταν ένας νέος τύπος ιού γρίπης αποκτήσει τη δυνατότητα μετάδοσης από άνθρωπο σε άνθρωπο. Δεν είναι όλοι οι τύποι ιών γρίπης εξίσου επικίνδυνοι για τον άνθρωπο. Κάποιοι από αυτούς είναι περισσότερο παθογονικοί, γεγονός που αποδίδεται στη διαφορετική ικανότητα σύνδεσης και διείσδυσης του κάθε τύπου στα κύτταρα του προσβληθέντος (κύτταρα ανώτερου ή κατώτερου αναπνευστικού ή και άλλων συστημάτων).
Στα πλαίσια προφύλαξης από τη γρίπη είναι απαραίτητη η χρήση οινοπνεύματος και αντισηπτικών.	Οι ιοί της γρίπης περιβάλλονται από λιποειδικό περίβλημα, το οποίο τους καθιστά ευάλωτους σε κάθε λιποδιαλυτική ουσία. Ως εκ τούτου, το οινόπνευμα και τα αντισηπτικά αποτελούν βεβαίως μέσα προφύλαξης, αλλά το ίδιο μπορεί να επιτευχθεί π.χ. και από τους κοινούς σάπωνες.
Δεν υπάρχει θεραπεία για τη γρίπη.	Κυκλοφορούν εδώ και χρόνια συγκεκριμένα φάρμακα, τα οποία  είναι δραστικά ειδικά για τους ιούς γρίπης κάθε τύπου, αλλά μόνο γι’ αυτούς. Ειδική θεραπεία δεν υπάρχει για τις υπόλοιπες ιώσεις του αναπνευστικού εκτός της γρίπης.
Με τα πρώτα συμπτώματα γρίπης πρέπει να χορηγηθούν αντιβιοτικά.	Στη γρίπη ως αυτοτελή λοίμωξη δε δρουν τα κοινά αντιβιοτικά αλλά μόνο τα ειδικά αντιγριπικά φάρμακα. Τα αντιβιοτικά χρειάζονται μόνο σε περιπτώσεις όπου, εκτός από τον ιό της γρίπης, συμμετέχει στη λοίμωξη και κάποιο βακτήριο.
Μόνον ο πανδημικός ιός Α(Η1Ν1) προκαλεί βαρεία νόσηση και είναι επικίνδυνος, άρα αυτός μόνο χρειάζεται να ελέγχεται.	Ο Α(Η1Ν1)pdm φαίνεται πράγματι μέχρι σήμερα να προκαλεί σοβαρές λοιμώξεις σε μεγαλύτερο ποσοστό νοσούντων απ’ ό,τι άλλοι ιοί γρίπης. Ωστόσο, και άλλοι από τους συνήθεις ιούς γρίπης, πχ. Α(Η3Ν2) ή Β, μπορούν να προκαλέσουν σοβαρές κλινικές εκδηλώσεις και θανάτους, χωρίς να υπάρχει καμία δυνατότητα διάκρισής τους με βάση τα κλινικά στοιχεία. Γι’ αυτό το λόγο ο εργαστηριακός έλεγχος πρέπει να γίνεται για κάθε τύπο και υπότυπο ιού γρίπης και όχι μόνο για τον πανδημικό Α(Η1Ν1).
Το αντιγριπικό εμβόλιο μπορεί να προκαλέσει νόσο.	Το αντιγριπικό εμβόλιο γενικά είναι αβλαβές. Αποτελείται μόνον από θραύσματα ιών γρίπης, επομένως δεν μπορεί να προκαλέσει τη νόσο. Ενοχοποιείται βέβαια για το σύνδρομο Guillain-Barré, αυτό όμως είναι δυνατόν να προκληθεί και μετά τη χορήγηση άλλων, τελείως διαφορετικών εμβολίων, καθώς και μετά φυσική νόσηση από ποικίλους μικροοργανισμούς συμπεριλαμβανομένων και των ιών της γρίπης. Σαφές πρόβλημα υπάρχει μόνο για τους αλλεργικούς στα αυγά, διότι οι ιοί των εμβολίων κατά κανόνα καλλιεργούνται σε εμβρυοφόρα αυγά όρνιθας, άρα περιέχουν και ελάχιστη ποσότητα δυνητικά αλλεργιογόνων ουσιών. Αντιγριπικό εμβόλιο δεν πρέπει επίσης να γίνεται σε ήδη πάσχοντες από σ. Guillain-Barré, καθώς και από ορισμένα άλλα οξέα ή χρόνια εν εξάρσει νοσήματα του νευρικού συστήματος.
Δεν είναι απαραίτητος ο ετήσιος εμβολιασμός γιατί προστατευόμαστε από τον προηγούμενο.	Οι ιοί της γρίπης είναι διαφόρων τύπων και πολύ ευμετάβλητοι. Δεν είναι απόλυτα βέβαιο ποιος ή ποιοι απ’ αυτούς θα είναι σε κυκλοφορία την επόμενη χρονιά.. Έτσι γίνεται προσπάθεια κάθε χρόνο να συντίθεται ένα νέο εμβόλιο που να καλύπτει όσο είναι δυνατόν τις προβλεπόμενες ανάγκες της συγκεκριμένης χρονιάς. Εξάλλου η ανοσία που παρέχει το αντιγριπικό εμβόλιο διαρκεί λίγους μόνο μήνες. Κατά συνέπεια, κατά την έξαρση γρίπης κάθε επόμενη χρονιά ο πληθυσμός δεν προστατεύεται πλέον από τον εμβολιασμό της προηγούμενης.
Το αντιγριπικό εμβόλιο πρέπει να γίνεται σε δύο δόσεις.	Η διάρκεια της ανοσίας που καταλείπεται μετά τον αντιγριπικό εμβολιασμό κυμαίνεται συνήθως γύρω στους τέσσερις μήνες. Σε περιοχές όπου λόγω κλιματικών συνθηκών η εποχή της ετήσιας έξαρσης της γρίπης είναι μακρά, είναι αναγκαία και δεύτερη δόση εμβολίου, προκειμένου να προστατευθεί ο εμβολιαζόμενος για ολόκληρο το διάστημα. Στη χώρα μας οι ιοί της γρίπης κατά κανόνα κυκλοφορούν από τις αρχές Ιανουαρίου μέχρι τις αρχές Απριλίου, έτσι ώστε αρκεί μία μόνο δόση εμβολίου για να καλύψει πλήρως αυτή την περίοδο.
Η τρέχουσα αυξημένη εμφάνιση γρίπης οφείλεται στο γεγονός ότι ο ιός που κυκλοφορεί δεν περιλαμβάνεται στο φετινό εμβόλιο.	Ο ιός γρίπης που κυκλοφορεί μέχρι τώρα κατά την τρέχουσα περίοδο 2013-14 είναι ο πανδημικός Α(Η1Ν1). Περιλαμβάνεται στο αντιγριπικό εμβόλιο του 2013-14 και έχει αμελητέα γενετική απόκλιση από αυτόν του 2009. Επομένως οποιαδήποτε αυξομείωση στον αριθμό των κρουσμάτων γρίπης δε φαίνεται να οφείλεται σε αστοχία του εμβολίου.
Παρά τον εμβολιασμό, πολλοί άνθρωποι νοσούν από γρίπη και μάλιστα κατ’ επανάληψη.	Το αντιγριπικό εμβόλιο προφυλάσσει μόνο από του ιούς της γρίπης. Δεν είναι όμως όλες οι ιώσεις του αναπνευστικού “γρίπη”, έστω και αν έχουν παρόμοια συμπτωματολογία. Εξάλλου, ο εμβολιασμός ανοσοποιεί περίπου 60-90% των εμβολιασθέντων, ανάλογα με τη βιολογική ικανότητα κάθε οργανισμού. Έτσι, παρά τον εμβολιασμό, υπάρχει πάντα πιθανότητα να υποστεί κάποιος γρίπη, αλλά ακόμη μεγαλύτερη να υποστεί λοιμώξεις οφειλόμενες σε οποιονδήποτε άλλον ιό του αναπνευστικού.
Ο Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus (MERS-CoV) είναι ένας γνωστός από παλαιά ιός που δεν εμφάνιζε παθογόνο δράση στους ανθρώπους.	Η από πολλών ετών γνωστή οικογένεια των ιών Corona περιλαμβάνει ένα σημαντικό αριθμό ιών, οι οποίοι υφίστανται σχετικά εύκολα γενετικές αλλαγές, με αποτέλεσμα την εμφάνιση κατά καιρούς νέων κοροναϊών. Νέος κοροναϊός είναι για παράδειγμα, ο SARS-CoV που εμφανίστηκε στις χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας το 2002. Ένας νέος κοροναϊός είναι και ο MERS-CoV, ο οποίος εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2012 στην Αραβική χερσόνησο με σημαντική θνητότητα αλλά ευτυχώς περιορισμένο μέχρι σήμερα αριθμό κρουσμάτων.
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης μεταδίδουν αξιόπιστες πληροφορίες.	Όχι πάντα! Τα ΜΜΕ ενίοτε μεταδίδουν εντυπωσιακές αλλά ανακριβείς πληροφορίες, προφανώς λόγω πλημμελούς κατανόησης και αναπαραγωγής των στοιχείων που έχουν συλλεχθεί, με αποτέλεσμα τη δημιουργία πανικού στο κοινό.

*Οι Μαλισιόβας Νικόλαος, Εξηντάρη Μαρία, Γκιούλα Γεωργία, Μελίδου Αγγελική, είναι γιατροί στο Εργαστήριο Μικροβιολογίας Ιατρικού Τμήματος ΑΠΘ και μέλη του Εθνικού Κέντρου Αναφοράς Γρίπης Βορείου Ελλάδος.

Το άρθρο απότελεί αναδημοσίευση από το Ενημερωτικό δελτίο [Φεβρουάριος 2014] του ΚΕΕΛΠΝΟ (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων) του Υπουργείου Υγείας.