Η τελική νίκη της άνοιξης

 Ο Μάιος των λουλουδιών

της Μαρίας Ρώτα*

Η άνοιξη φθάνει στο αποκορύφωμά της, η φύση ανθίζει και μαζί αρχίζουν οι προσδοκίες των ανθρώπων για ένα καλύτερο αύριο.

Η Πρωτομαγιά, προτού γίνει εργατική γιορτή και σύμβολο κοινωνικών αγώνων, γιορταζόταν γιατί συμβόλιζε την τελική νίκη της άνοιξης με καρποφορία και εφορία. Έφυγε ο χειμώνας με το κρύο, τις βροχές και τα χιόνια. Βέβαια η βροχές βοηθούσαν και βοηθούν πάντα την άνοιξη να φέρει την τελική της νίκη πάνω στο χειμώνα, αφού προσφέρει στον άνθρωπο τα πανέμορφα λουλούδια. Η Πρωτομαγιά είναι μια από τις λίγες γιορτές, χωρίς θρησκευτικό περιεχόμενο, που έχουν διατηρηθεί ως τις μέρες μας.

Στα παλαιότερα χρόνια οι βασικές εκδηλώσεις της Πρωτομαγιάς ήταν η έξοδος των ανθρώπων στην ύπαιθρο, στα χωράφια, στους κήπους, χορεύοντας και τραγουδώντας για να μαζέψουν λουλούδια να πλέξουν στεφάνια και μετά να τα κρεμάσουν έξω από την πόρτα του σπιτιού. Αυτό το έθιμο συνεχίζεται και στις μέρες μας. Και είναι ένα έθιμο που το συναντά κανείς σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Στη Σουηδία, για παράδειγμα, την Πρωτομαγιά οι χωρικοί μαζεύουν κλαδιά με πράσινα φύλλα να κρεμούν έξω από τα σπίτια τους και τραγουδούν άσματα που μιλούν για ευφορία και ευτυχία. Σε πολλά χωριά της Γερμανίας την 1η Μαΐου ένα κλαδί μεγάλο με πολλά φύλλα και στολισμένο με ταινίες, τοποθετείται στην κεντρική τους πλατεία και γύρω του στήνονται ξέφρενοι χοροί.

Εκλέγουν, ακόμα ένα όμορφο κορίτσι του χωριού τους και την ονομάζουν “Βασίλισσα του Μαΐου”

Πολλά τα έθιμα του Μάη στην Ελλάδα

Στις πιο πολλές περιοχές της χώρας μας τα έθιμα για την πρωτομαγιά ήταν πολλά, ίσως να είναι ακόμη. Τα παιδιά μοιάζουν με τα χελιδόνια, που χαίρονται τόσο πολύ όταν τα βλέπουν και τα ακούν.

Μήπως αυτά τα χελιδόνια φέρνουν την Άνοιξη; Είναι οι αγγελιοφόροι της Άνοιξης, της ωραίας εποχής. Στη βόρεια Ελλάδα, πολλά παιδιά, μόλις άκουγαν τα χελιδόνια χαιρόντουσαν πολύ γιατί αισθανόντουσαν ότι τα χελιδόνια τους φέρνουν την Άνοιξη με τον ωραίο καιρό και τα λουλούδια (βέβαια, η άνοιξη φέρνει τα χελιδόνια και τα λουλούδια). Τότε τα παιδιά έβαζαν στο κεφάλι τους στεφάνια με λουλούδια κι έτρεχαν γύρω τριγύρω από τα σπίτια και τραγουδούσαν: “Ο Μάιος μας έφθασε, εμπρός βήμα ταχύ, να τον προϋπαντήσουμε παιδιά, στην εξοχή.”

Ο χειμώνας είναι πια μακριά, αλλά ακόμα και τώρα, Μάη μήνα, οι άνθρωποι εξακολουθούν να τον κατευοδώνουν. Ας πάει στο καλό ο χειμώνας, τώρα είναι Μάης και χαρές και λουλούδια και μυρωδιές. Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι είναι, σχεδόν, το μοναδικό έθιμο που εξακολουθεί να μας συνδέει με την παραδοσιακή Πρωτομαγιά, μια γιορτή της άνοιξης και της φύσης με πανάρχαιες ρίζες, πλούσια σε εκδηλώσεις σε παλαιότερες εποχές. Στις μέρες μας η Πρωτομαγιά με το μάζεμα των λουλουδιών για το πρωτομαγιάτικο στεφάνι, ενισχύει, (όπως λένε οι επιστήμονες) τις σχέσεις του ανθρώπου με τη φύση, από την οποία πολλοί άνθρωποι έχουν απομακρυνθεί ζώντας στις μεγάλες πόλεις.

Όπως έχει αναφέρει μια ειδική Λαογράφος, η Αικατερίνη Καμηλάκη, σε πολλές περιοχές της χώρας το στεφάνι κατασκευαζόταν με βέργα από ευλύγιστο και ανθεκτικό ξύλο κλήματος ή άλλο παρόμοιο και στολιζόταν με λουλούδια και κλαδάκια καρποφόρων δέντρων, όπως η αμυγδαλιά, η συκιά, η ροδιά. Το στόλιζαν και λίγο περισσότερο με στάχυα από σιτάρι και κριθάρι. Στον αγροτικό χώρο δεν θεωρούσαν απαραίτητο το πλέξιμο στεφανιών. Ήταν αρκετή η τοποθέτηση πάνω από την πόρτα του σπιτιού μια δέσμη από χλωρά κλαδιά ελιάς, συκιάς, νεραντζιάς, πορτοκαλιάς και μαζί τους διάφορα λουλούδια. Ανάμεσά τους φρόντιζαν να υπάρχουν, χωρίς να φαίνονται, τσουκνίδα και σκόρδο γιατί... αυτά τα δύο διώχνουν το κακό.

Τα έθιμα στην αρχαία Ελλάδα

Η σχέση των Ελλήνων με τα λουλούδια είναι πανάρχαια, όπως γνωρίζουμε από τη μυθολογία, όπου αναφέρονται πολλές ιστορίες για τα λουλούδια της χώρας μας. Ο Νάρκισσος, ήταν γιος του θεού Κηφισσού και μιας νύμφης των δασών, ήταν πανέμορφος. Όλες οι νύμφες των επιθυμούσαν, εκείνος όμως αγαπούσε μόνο τον εαυτό του. Μια μέρα που απολάμβανε τον εαυτό του χρησιμοποιώντας για καθρέφτη την πηγή του Ελικώνα (προς τον Κορινθιακό κόλπο), οι θεοί θύμωσαν και τον τιμώρησαν. Έπεσε στο νερό και πνίγηκε. Εκεί εμφανίζεται κάθε χρόνο ένα πανέμορφο λουλούδι ο νάρκισσος, (μοιάζει σαν τον κρόκο, με ωραίο χρώμα) και γέρνει πάνω από τα νερά των ποταμών. Όταν στην αρχαία Ελλάδα γιόρταζαν τα Ανθεστήρια “ανασταινόταν” ο σκοτωμένος θεός Ευάνθης, επίθετο του θεού Διονύσου, που από το χυμένο αίμα του φύτρωσε, σύμφωνα με το μύθο, η άμπελος! Το φυτό, που έχει ωραίο φύλλο. Οι κοπέλες στόλιζαν με αυτά τα φύλλα και με λίγα λουλούδια ωραία στεφάνια και τραγουδούσαν στον Διόνυσο ζητώντας του να αναστηθεί και να χαίρεται η φύση.

Ένα άλλο έθιμο αναφέρεται στον Άδωνη, ένα θεό εξαιρετικής ομορφιάς, που η λατρεία του ήλθε από τη Φοινίκη. Μητέρα του ήταν η Σμύρνα. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι πεθαίνει και ξαναγεννιέται την εποχή της άνοιξης. Ήταν ο αγαπημένος της θεάς Αφροδίτης, που όταν εκείνος πέθανε χτυπημένος από αγριογούρουνο, η θεά ζήτησε από τον Δία μια χάρη. Ο Άδωνης να περνά μόνο ένα μέρος του χρόνου στον Άδη, δηλαδή το φθινόπωρο και το χειμώνα. Την άνοιξη και το καλοκαίρι ανασταινόταν και προς τιμήν του γιόρταζαν τα “Αδώνεια” με μεγαλοπρεπείς τελετές, όπου και θρηνούσαν αρχικά τον θάνατό του και χαιρόντουσαν με ιδιαίτερες γιορτές την ανάστασή του στολίζοντας τους χώρους της γιορτής με λουλούδια, τραγούδια και χορούς.

Οι γιορτές συνεχίζονται από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

“Ο Μάιος μας έφτασε, εμπρός βήμα ταχύ,

να τον προϋπαντήσουμε παιδιά, στην εξοχή”.

Μέχρι σήμερα τα λουλούδια είναι απαραίτητα στις χαρές και τις λύπες μας και είναι συνδεδεμένα με τις πιο σημαντικές και ευχάριστες στιγμές της ζωής μας.

…………………………..

Η Μαρία Ρώτα είναι αρχαιολόγος και τακτική συνεργάτιδα της καθημερινής εφημερίδας των Κυκλάδων ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ που τυπώνεται στην Ερμούπολη της Σύρου, στην οποία δημοσιεύθηκε, στο φύλλο της 2ας Μαΐου 2019, το ενδιαφέρον άρθρο της, που αναδημοσιεύουμε.