70 κεράκια για το DNA!

Η μεγαλύτερη επιστημονική ανακάλυψη του 20ού αι. «ενηλικιώθηκε»

Του Νίκου Τσούλια

Κανένας μας δεν φανταζόταν τις αλλαγές που θα έφερνε η ανακάλυψη του J. Watson και του Fr. Crick στο «Nature», στις 2 Απριλίου 1953, όταν πρότειναν το μοντέλο της «διπλής έλικας» για τη δομή του DNA, που άνοιξε νέους ορίζοντες στην κατανόηση της μοριακής βιολογίας και της γενετικής.

«Το DNA δεν είναι μόνο μία επιστημονική οντότητα. Προβάλλει ως ένα τεράστιο πολιτισμικό φαινόμενο, ως μία μεταφορά για την ανθρώπινη φύση μας. Βρίσκεται στις καθημερινές μας συζητήσεις, στην τέχνη» (Scientific American, Συζήτηση με τον James Watson, Γιορτάζοντας το ιωβηλαίο της γενετικής, Οκτώβριος 2003).

Σήμερα η γνώση της δομής του DNA δεν αποτελεί μόνο μία μεγάλη βιολογική κατάκτηση. Είναι μία μεγάλη κατάκτηση του σύγχρονου πολιτισμού, γιατί ανοίγει τα μεγάλα κεφάλαια της μηχανικής γενετικής, της βιοτεχνολογίας, της βιοπληροφορικής κλπ. Αλλάζει τα τοπία στην οικονομία, στην παραγωγή, στην κοινωνία, στον πολιτισμό, στην υγεία, στο περιβάλλον.

Ακόμα και στην καθημερινή μας γλώσσα η έκφραση «είναι στο DNA μου» παραπέμπει στο βαθύτερο πυρήνα του ίδιου του εαυτού μας, της κουλτούρας μας και της νοοτροπίας μας. Φυσικά έχουμε απομακρυνθεί από την παλαιότερη λογική ότι το μέλλον του ανθρώπου και το πεπρωμένο του είναι γραμμένο με χημικό τρόπο στη διπλή έλικα. Τώρα ξέρουμε ότι το γενετικό μας υπόβαθρο είναι αφετηρία. Υπάρχει η επιγενετική, η αλληλεπίδραση του DNA με όλα τα περιβάλλοντά του, από το κυτταρικό μέχρι το ευρύτερο φυσικό. Πολλά εξω-γενετικά στοιχεία μπορούν να επηρεάσουν την ίδια τη γενετική μας δομή.

Πόσο όμορφο είναι που ξέρουμε ότι το φαινόμενο της ζωής έχει τις ρίζες του ακριβώς σε αυτό το χημικό μακρομόριο, που έχει τη μοναδική δυνατότητα αυτοδιπλασιασμού – παρά το γεγονός ότι προηγήθηκε μια μορφή του αδελφού του, του RNA. Ήταν το DNA που τελικά, ως πιο σταθερό μόριο και ως δομή που μπορούσε να υπηρετήσει καλύτερα όλες τις λειτουργίες του κυττάρου, που «πήρε την ευθύνη» να ταξιδέψει όλους τους βιολογικούς οργανισμούς στο μακρύ μα και τόσο γοητευτικό ταξίδι της Εξέλιξης. Κατανοούμε τη βιολογική ενότητα. Μπορούμε να αναστήσουμε ακόμα και χαμένα είδη οργανισμών από απλά ίχνη του DNA.

Τώρα ο πολιτισμός του ανθρώπου βρίσκεται απέναντι σε μεγάλες και κρίσιμες αποφάσεις. Θα φανεί συνετός έτσι ώστε η βιολογική μας κληρονομιά να υπηρετεί τις βαθύτερες ανθρωπιστικές αξίες ή η εμπορευματοποίηση και η εργαλειοποίηση της μηχανικής γενετικής θα λειτουργήσει σε βάρος του ίδιου του ανθρώπου; Η μηχανική γενετική και η τεχνητή νοημοσύνη αποτελούν τις δύο βασικές αιχμές της επιστήμης. Κινούνται στην παραμεθόριο «γνωστού και αγνώστου» μετατοπίζοντας σε όλο και πιο καινοτομικά αλλά και πιο ριψοκίνδυνα πεδία την ανθρώπινη σκέψη. Και από κοντά οι DNA υπολογιστές ανοίγουν όλο και πιο νέους ορίζοντες…

Τώρα έχει καταδειχθεί η βαθιά ενότητα όχι μόνο του ανθρώπινου γένους αλλά και όλων των έμβιων οργανισμών. Έχουμε το ίδιο γενετικό αλφάβητο και κοινό γλωσσικό κώδικα. Όλοι οι οργανισμοί πάνω στον πλανήτη μας έχουμε κοινή αφετηρία! Με σεβασμό στη γενετική μας κληρονομιά, στο φυσικό μας περιβάλλον, στην βιοποικιλότητα, στον πλούτο της ζωής – που φιλοξενείται πάνω στο γαλάζιο πλανήτη – μπορούμε να είμαστε πιο αισιόδοξοι. Οι μεγάλες κατακτήσεις δεν προσφέρονται για αλαζονεία και έπαρση. Αντίθετα είναι βήμα μετριοπάθειας και σύνεσης.

Το DNA «ενηλικιώθηκε». Έγινε 70 χρόνων. Ταξιδέψαμε μαζί από τους μακρινούς προγόνους μας χωρίς να γνωριζόμαστε! Τώρα πορευόμαστε μαζί όλο και πιο στενά. Ανακαλύπτουμε όλο και περισσότερα μυστικά του. Μαθαίνουμε και συνειδητοποιούμε, όλο και πιο σοφά, το πιο όμορφο ταξίδι στο Σύμπαν, το ταξίδι της ζωής.

Το DNA πλέον δεν είναι μόνο συνοδός της επιστήμης αλλά και σύντροφος του ανθρώπου. Χρόνια σου πολλά αγαπημένο μας DNA!

ΠΗΓΗ: anthologio.wordpress.com

----------------------------------------------------------------------

* Ο Νίκος Τσούλιας ήταν εκπαιδευτικός στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Διετέλεσε Πρόεδρος της ΟΛΜΕ από το 1996 έως το 2003.