ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ και ΚΟΙΝΩΝΙΑ (8)

Κατά ποίου ο λίθος αναθέματος;*

Οι διδακτικές ελλείψεις ως αίτιο της Αρχαιοπληξίας

του Σαράντου Καργάκου**

Κανείς λογικός άνθρωπος δεν πρέπει να επιχαίρει για την επιβεβαίωση κάποιων δυσοίωνων προβλέψεων του. Ειλικρινά θα ήθελα να έχω διαψευσθεί για αυτά που έγραψα προ 28ετίας για την μέλλουσα να πλήξει τη χώρα μας αλαλία (λόγω του εξοβελισμού των αρχαίων Ελληνικών και την ολοσχερή κατάργηση της διδασκαλίας των λογίων μορφών της ελληνικής γραμματείας) και ανιστορησία, μετά την εισαγωγή νέων -δήθεν- μεθόδων διδασκαλίας του μαθήματος της ιστορίας.

Με την απόλυτη κυριαρχία της λεγόμενης «άνευ γεγονότων ιστορίας», με την εξαφάνιση παντελώς της χρονολογίας, που αποτελεί τη σπονδυλική στήλη της ιστορίας, με την κυριαρχία της αερολογίας, που παρουσιαζόταν ως δήθεν φιλοσοφία της ιστορίας, με παραπομπές σε πηγές, που μόνο πηγές δεν ήσαν (ήσαν ημετερόφρονες νεόκοποι ιστορικοί), μ' έναν επιδερμικό προοδευτισμό που μύριζε κομματική κινάβρα (= μυρωδιά τράγου, "τραγίλα") σε ακτίνα 2 χλμ, με εγχειρίδια ιστορίας που ήσαν όντως «εγχειρίδια» και κατά της ελληνικής γλώσσας και γραφής και κατά της ιστορίας, με διδακτέα/ εξεταστέα ύλη κομμένη σε φέτες, αποσυνδεδεμένες από τον λοιπό ιστορικό κορμό. 

Mε όλα, λοιπόν, αυτά τα ανάποδα και τα στραβά, όπου τυφλοί δάσκαλοι (δάσκαλοι που πιστεύουν στο δόγμα ότι «σωστό είναι ό,τι γράφει το σχολικό») οδηγούσαν μονόφθαλμους (και μ' αυτό εννοώ τους μαθητές που πιστεύουν στο παιδαγωγικό όραμα «νυν υπέρ πάντων ο βαθμός»), φθάσαμε στο σημείο να βγουν από τα ελληνικά -τρόπος του λέγειν- σχολεία δυo γενιές ανελλήνιστων, ανιστόρητων και αγεωγράφητων μαθητών.

Είχα συχνά τότε σ' εκείνο το μακρινό παρελθόν προειδοποιήσει: «Βγάλαμε τα Αρχαία, θα βγάλουμε τα μάτια μας». (Αυτό ήταν τίτλος άρθρου μου το 1976). Κι έπεσαν πάνω μου μαύρα κοράκια με νύχια γαμψά (άλλοτε υμνητές της δικτατορίας) να βγάλουν τα δικά μου μάτια. Είχα ακόμη προειδοποιήσει -σχετικά με την ιστορία-, πως ό,τι πετάς από το παράθυρα, θα σού έλθει από τη ρημαγμένη στέγη. Την Ιστορία θα αντικαταστήσει η παραϊστορία. Και τούτη η παραϊστορία θα εξελιχθεί σε ιδεολογία μιας υστερικής πατριδολαγνείας. Άλλ' όπως λένε οι μαθητές, «στου κουφού την πόρτα, πάρε και την... πόρτα».

Θα ήμουν ο έσχατος που θα κατηγορούσα αυτούς που σήμερα, αφού δεν διδάσκονται τίποτα στο σχολείο για τον αρχαίο κόσμο (απεναντίας ακούνε ή διαβάζουν χλευασμούς), στράφηκαν προς μια παραμυθολογική ιστοριογραφία που κάνει τον ελληνικό κόσμο της αρχαιότητας αμερικανικό Superman. Οι Έλληνες δεν ήσαν γήινοι ήσαν εξωγήινοι! Όταν στους πρώτους αιώνες της χριστιανικής κυριαρχίας είχε αρχίσει ο σκληρός αγώνας εναντίον της αρχαίας θρησκείας και των «εθνικών», τότε στη συνείδηση του απλού λαού το γένος των Ελλήνων ταυτίστηκε με το γένος των γιγάντων. «Στον καιρό των Ελλήνων», λένε οι παραδόσεις που κατέγραψε ο Νικ. Πολίτης. Κι ο λαός φανταζόταν τους Έλληνες με γιγάντιο ανάστημα, πλάσματα υπερφυσικά που σήκωναν δυναμάρια κι έφτιαχναν κάστρα με πέτρες ασήκωτες κι από βαρούλκο.

Το ίδιο συνέβη στον παρόντα καιρό. Η αρχαιολατρία, που από πολλές πλευρές ήταν δικαιολογημένη, ήταν φυσικό να εξελιχθεί σε «ουφολογία», αφού το μάθημα της ιστορίας στα ελληνικά σχολεία και στα πανεπιστήμια κατάντησε αρλουμπολογία. Στα σχολεία μας, εν ονόματι των νέων δεξιοτήτων, επιβλήθηκε ένα σύστημα αδεξιοτήτων. Οι ανθρωπιστικές μαθήσεις θυσιάστηκαν στο βωμό της «στελεχοποίησης». Μαζί και η ιστορία. Ό,τι, όμως -παρά πάντα νόμον ορθής αγωγής- διώκεται και εις πυρ βάλλεται, μυθοποιείται. Κι επανέρχεται στη ζωή συχνά ως βρυκόλακας.

Αυτά που σήμερα προβάλλονται ως νέες μελέτες, ως νέες αναζητήσεις, ως νέες ανακαλύψεις περί αρχαίου κόσμου, καρποί μελέτης καλοπροαίρετων συχνά ερασιτεχνών, είναι μια νέα μυθολογία που έχει πνευματικό πατέρα τον Νταίνικεν. Το γεγονός ότι ο ευφυής αυτός Ελβετός ξενοδόχος έγινε με τα βιβλία του ζάπλουτος, κάνει πολλούς να πιστεύουν ότι, με τις περίεργες αφηγήσεις τους περί αρχαίων Ελλήνων, θα αποκτήσουν τα πλούτη των χρυσοφόρων Μήδων. Όλη η αμερικανική μυθολογία -κυρίως διά της τηλοψίας- μεταφέρεται έντεχνα στην Ελλάδα, για τη διαμόρφωση μιας νέας ιδεολογίας, με στόχο την αποκοπή των Ελλήνων από τη ζώσα παράδοση, από τις δυνάμεις εκείνες που τον γέμιζαν θέληση και καρτερία στα χρόνια της δουλείας, για να φθάσει ως τον αγώνα της παλιγγενεσίας. δεν παραγνωρίζω ότι αυτό είναι και μια αντίδραση προς ένα μισαλλόδοξο χριστιανικό πνεύμα, που υπάρχει ακόμη σε κάποιος κύκλους θρησκευόμενων, οι όποιοι βλέπουν την αρχαία σοφία, την αρχαία λογοτεχνία ως σκέτη αμαρτία. Ως καθηγητής είχα αντιμετωπίσει πολλά τέτοια περιστατικά, άλλοτε φαιδρά και άλλοτε τραγικά.

Φαινόμενα παραϊστορίας και παραμυθολογίας είχαμε και στο παρελθόν, αλλά τότε υπήρχαν άνθρωποι που ήξεραν γερά ελληνικά και ήξεραν να απαντούν αποστομωτικά. Σήμερα η αρχαιογνωσία θεωρείται σχεδόν αμαρτία. Κι ήταν φυσικό να συμβεί αυτό. Και από μια άποψη το θεωρώ έκφραση υγείας του λαού μας, που διψά να μάθει ό,τι επί τρεις δεκαετίες του έκρυβαν και του κρύβουν οι αρχαιομάσαγες που ελέγχουν την παιδεία μας. Όταν οι επίσημοι φιλόλογοι και ιστορικοί, αντί να παίξουν το ρόλο του Λεωνίδα, έπαιξαν το ρόλο του Εφιάλτη, ήταν φυσικό τη φύλαξη των Θερμοπυλών να την αναλάβουν ερασιτέχνες, οι περισσότεροι από ανυστεροβουλία, λίγοι αλλά ευφυέστεροι από υστεροβουλία, για να μετατρέψουν την αρχαιολατρία σε ιδεολογία ενός κενού πατριωτισμού, που στρέφεται κατά των υπαρκτών στηριγμάτων του παρόντος Ελληνισμού, ενός πατριωτισμού καμουφλαρισμένου με ένα «πασπάλισμα» ψευδο-παγανισμού. Έχει γεμίσει η χώρα μας από ελληνολάτρες χωρίς ουσιαστική ελληνική κατάρτιση, χωρίς γνώση «γερών Ελληνικών», χωρίς ενβίωση της συνέχειας που κάνει την αρχαιότητα να είναι παρούσα και στον παρόντα καιρό. Για παράδειγμα, το βαθύ μυστήριο του αρχαίου θεάτρου δεν βιώνεται με τις -συνήθως γελοίες- παραστάσεις που βλέπουμε κατά τη ραστώνη του καλοκαιριού στα αρχαία θέατρα, βιώνεται μέσα στο βαθύ μυστήριο της λειτουργίας που τελείται στους Χριστιανικούς ναούς.

Θα μου ήταν εύκολο να μιλήσω για την αυτάρκεια της αμάθειας, για επάνοδο, από άλλους δρόμους, στο χώρο της μαγείας και της μαγγανείας, για μουμιοποίηση της αρχαιότητος, για αποσύνδεση των αρχαίων από τον εαυτό τους και την συνταύτιση προς τους μυθικούς γερμανικούς ήρωες, το ένζυμο της βαγκνερικής ιδεολογίας του γερμανικού υπερανθρωπισμού, που εκφράστηκε πολιτικά με το κίνημα του χιτλερικού εθνικοσοσιαλισμού. Δεν αποκλείεται και εδώ, εν' ονόματι της προστασίας των αρχαίων, να εμφανισθεί ένα κίνημα «εθνικής σωτηρίας» με φασίζουσες τάσεις, που φυσικά θα πάρει διαστάσεις, όταν και στη λοιπή Ευρώπη εμφανισθούν ανάλογες τάσεις, λόγω του ισοπεδωτικού οδοστρωτηρικού σχεδιασμού τωνχαρτογιακάδων που κατοικοεδρεύουν στις Βρυξέλλες και οι οποίοι κάνουν «κλωτσοσκούφι» τις ευαισθησίες των λαών που δουλεύουν γι' αυτούς, ενώ αυτοί «δουλεύουν» τους λαούς.

Δεν μπορώ να είμαι κατήγορος όλων αυτών των αρχαιομανών, που σπεύδουν με το υστέρημα τους να αγοράσουν ένα βιβλίο περί αρχαιότητας, ό,τι κι αν λέει αυτό, για να μάθουν αυτά που δεν διδάχθηκαν στα σχολεία και στα πανεπιστήμια. δεν κατηγορώ ούτε και το πάθος μερικών, όταν αυτή τη στιγμή το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας ιστοριογραφίας που άφορα στην αρχαία Ελλάδα, έχει μεταβληθεί σε πρωκτολογία. Το μέγα πρόβλημα που απασχολεί τη πανεπιστημιακή ιστοριογραφία Ευρώπης και Αμερικής είναι το αν οι Αρχαίοι Έλληνες ήσαν... ομοφυλόφιλοι! Λες κι ήταν θέμα πρωκτού η εποποιία του Αλεξάνδρου, η νίκη στη Σαλαμίνα, η κατασκευή του Παρθενώνος και η θυσία των Θερμοπυλομάχων.

Όταν, λοιπόν, ένας λαός αμύνεται για να σώσει ό,τι νομίζει πως τον έχει σώσει, είναι φυσικό να φθάνει ως την υπερβολή. Δεν αποκλείεται όμως και από την υπερβολή αυτή κάτι καλό να βγει: να ξαναγυρίσουμε στη μελέτη των αρχαίων από το πρωτότυπο (οι περισσότερες μεταφράσεις, ελληνικές και ξένες, είναι παραφράσεις) και να δούμε, όταν καταλαγιάσει ο σάλαγος, τα πράγματα πιο νηφάλια. Γνωρίζω ανθρώπους του λαού που αυτή τη στιγμή μελετούν με βοηθήματα τον Νόννο (πού δεν νομίζω ότι έχει διδαχθεί ποτέ σε πανεπιστήμιο), τα «Αργοναυτικά» του Ηλιοδώρου, τα «Θραύσματα» του Ηρακλείτου και των προσωκρατικών.

Αν, λοιπόν, πρέπει να ρίξουμε κάποιο λίθο αναθέματος, ας μην τον ρίξουμε στους «ουφολόγους», αλλά σε κείνους που έδιωξαν την ιστορία μας από τα σχολεία, σε κείνους που την σπιλώνουν μέσω της έντυπης και της ηλεκτρονικής δημοσιογραφίας, σε κείνους που επιμελώς αποκρύπτουν, συγκαλύπτουν και κυριολεκτικά θάβουν κάθε βιβλίο ιστορίας που δεν κινείται στη γραμμή της παγκοσμιοποιημένης υποτέλειας. Δεν θέλω ούτε να μιλώ προσωπικά. Ας μου συγχωρεθεί όμως τούτη τη φορά να μιλήσω για μια προσωπική μου περίπτωση: Στις 2 Δεκεμβρίου του 2004 κυκλοφορήθηκε ένα έργο μου, η τρίτομη «Ιστορία των Αρχαίων Αθηνών». Έργο γραμμένο με Θουκυδίδειο πνεύμα. Πόσο το είδατε να προβάλλεται στα κρατικά και στα υπερκρατικά κανάλια; Πόσο μίλησαν για το έργο αυτό οι «φίλοι» μου δημοσιογράφοι (κάποτε μαθητές μου) που ανταγωνίζονταν άλλοτε ποιος θα με «πρωτοβγάλει», τάχα για να μάθουν, αν ο Αλέξανδρος ήταν gay! Φυσικά, αν έγραφα κι εγώ ότι το μεγαλύτερο προσόν του Περικλή ήταν ο πρωκτός του, και ότι οι Τριακόσιοι των Θερμοπυλών ήσαν ομοφυλόφιλοι, θα γινόταν χαλασμός. Και τότε θα βαφτιζόμουν κι εγώ από τους «κεκράκτες» της χούντας... «προοδευτικός»!

Η πρόταση μου είναι απλή: να εφαρμοσθεί η αρχή του Ηρακλείτου με κάποια παραλλαγή, αφού η Έφεσος πια έχει γίνει τουρκική: «Άξιον Εφεσίοις ηβηδόν απάγξασθαι πάσι/ και τοις ανήβοις την πόλιν καταλιπείν/ οίτινες Ερμόδωρον άνδρα εωυτόν ονήιστον εξέβαλον» (= θα 'ξιζε όλοι οι Eφέσιοι, από την εφηβική ηλικία και πάνω, να πάνε για κρέμασμα και ν' αφήσουν την πόλη στα παιδιά. Διότι εξόρισαν τον Ερμόδωρο, τον πιο χρήσιμο απ' όλους). Ο δικός μας Eρμόδωρος ήταν τ' Αρχαία και η Ιστορία μας.

------------------------------------------

* Δημοσιεύθηκε  στο περιοδικό Άρδην, τ. 52, Ιανουάριος - Μάρτιος 2005, σ. 34-5

** Ο Σαράντος Καργάκος είναι ιστορικός, φιλόλογος και δοκιμιογράφος