Τόνωση της σχολικής ταυτότητας

 Δώστε λίγο χρώμα στη μαθητική ζωή!

Του ΝΙΚΟΥ ΡΑΠΤΗ*

Στη σύγχρονη εποχή της δημοκρατίας και της επιστήμης, τα σχολεία έχουν σκοπό να αναδείξουν τα άτομα σε πολίτες και τους ανθρώπους σε προσωπικότητες. Σε αυτό το εγχείρημα, εμφιλοχωρεί μια ένταση: το σχολείο καλείται να ανασύρει το παιδί από την οικογένεια, την κοινωνική του ομάδα, την τοπικότητα και να το εξοπλίσει ώστε να σταδιοδρομήσει επιτυχώς στην κοινωνία, το έθνος και την οικουμενικότητα.

Για να το κάνει αυτό, το σχολείο χρειάζεται να αποδίδει στο παιδί μια νέα ταυτότητα, πάνω στην οποία θα πατήσει για να κάνει το άλμα προς τη χειραφέτηση. Αυτός είναι ο λόγος που τα σχολεία πρέπει να είναι κοινότητες. Και κάθε κοινότητα χρειάζεται δύο πράγματα: (α) έναν εξωτερικό χώρο, στον οποίο θα λογοδοτεί ή που θα τον ανταγωνίζεται∙ δεν υπάρχει «μέσα» χωρίς «έξω». (β) μια εσωτερική «νομοθεσία» ∙ χωρίς κανόνες, δεν υπάρχει κοινότητα.

Αυτός είναι ο λόγος που όλα τα σχολεία του κόσμου – και οπωσδήποτε τα καλά σχολεία – έχουν πλούσια «κοινοτική» ζωή: παρουσιάζουν γιορτές, παραστάσεις, οργανώνουν bazaar και αθλητικές ή πολιτιστικές εκδηλώσεις, έχουν σήματα, σύμβολα, σχολικά χρώματα, ύμνους, συνθήματα κ.ο.κ. Πολλά – ιδίως στον αγγλοσαξονικό κόσμο – εφαρμόζουν τη σχολική στολή, που σε αντίθεση με ό,τι λανθασμένα πιστεύεται δεν προωθεί την ομοιομορφία, αλλά ίσα-ίσα, την διαφοροποίηση από τον εξωσχολικό χώρο και άρα την ισχυροποίηση της μαθητικής ιδιότητας. Τέλος αναγνωρίζουν στους μαθητές τις ξεχωριστές τους κλίσεις και τα προσόντα: την καλή επίδοση στα μαθήματα, την αγάπη προς κάποιο διδακτικό αντικείμενο, την φιλαναγνωσία, τη δημοφιλία, την φιλανθρωπία, άλλες αρετές του χαρακτήρα, την σωματική ευεξία, την αθλητική επιδεξιότητα κ.ο.κ.

Τα ελληνικά σχολεία δεν υστερούν μόνο στις επιδόσεις. Υστερούν επίσης και στο κοινοτικό πνεύμα. Το ελληνικό σχολείο παριστάνει πως τα σχολεία δεν είναι παρά πανομοιότυπες μικρογραφίες ενός δήθεν μοναδικού, πανεθνικού σχολείου. Εξ ου και η αριθμητική ταυτοποίηση (4ο. 7ο, 16ο κ.ο.κ). Εξ ου τα πανομοιότυπα προγράμματα σπουδών και ο λεπτομερής επικαθορισμός των πάντων από το Υπουργείο Παιδείας κ.λπ. Μάλιστα, σύμφωνα με την ηγεμονική διάταξη του ελληνικού σχολείου (την συμμαχία κρατισμού-συνδικαλισμού), το ελληνικό σχολείο απαγορεύεται (!) να ανοίγει της θύρες του ή να εκδηλώνει την ύπαρξή του πέραν του «εργασιακού ωραρίου». Εξ ου και το απόγευμα (ή -πολύ περισσότερο- τα Σαββατοκύριακα) δεν γίνονται (ή γίνονται σπανίως και παράτυπα) εκδηλώσεις, ενημερώσεις γονέων, αθλητικές συναντήσεις, θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, bazaar, διαγωνισμοί κ.λπ. Με άλλα λόγια, το ελληνικό σχολείο υπάρχει λιγότερες από 180 ημέρες (και 1100 ώρες) τον χρόνο.

Η μαθητική παρέλαση είναι μια εξαιρετικά δημοφιλής και σημαντική εκδήλωση της ελληνικής μαθητικής ζωής. Αυτό συμβαίνει ακριβώς διότι αποτελεί το τελευταίο προπύργιο της εκδήλωσης της ιδιαιτερότητας του κάθε σχολείου. Στις παρελάσεις δεν παρελαύνει χύδην ο μαθητικός πληθυσμός αλλά ανά σχολείο! Οι μαθητές εμφανίζονται ανά σχολική μονάδα, με ξεχωριστή ενδυμασία, με σχολικές κονκάρδες, συχνά με ξεχωριστά συνθήματα, διακριτικές πινακίδες κ.λπ. Γνωρίζουν και αποδέχονται πως θα κριθεί η εμφάνισή τους. Λογοδοτούν στους συμμαθητές τους των άλλων σχολείων αλλά και στην κοινωνία, τους θεατές της μαθητικής παρέλασης που κατακλύζουν τα πεζοδρόμια. Επίσης σε κάθε σχολικό άγημα τίθεται επικεφαλής μια ομάδα (και ένας μαθητής, ο σημαιοφόρος) που διακρίθηκε σε κάποιον τομέα (επί τω προκειμένω τη σχολική επίδοση), σύμφωνα με κάποια εσωτερική διαδικασία (τη βαθμολογία).

Η πρόσφατη κρατική παρέμβαση που επιβάλλει την κλήρωση ως τρόπο επιλογής για το άγημα της σημαίας, απλά τσαλαπατά μια από τις λιγοστές εκφάνσεις της αυτονομίας της σχολικής κοινότητας. Τα παιδιά μετατρέπονται λίγο περισσότερο σε έναν ομοιόμορφο χυλό, σε γκρίζο όχλο αντάξιο των καλύτερων δυστοπιών της τέχνης.

Πραγματική μεταρρύθμιση θα ήταν να επιτρέπεται στην κάθε σχολική κοινότητα να διαμορφώνει εν πολλοίς το τι και πώς θα διδάσκεται, από ποιους και πώς θα αξιολογείται, πώς και πότε θα εκφράζεται. Πέραν του πυρήνα του «εθνικού» διδακτικού αγαθού (που είναι θέμα πλατειάς πολιτικής και επιστημονικής συμφωνίας), αυτό και δέον είναι και εφικτό, εξάλλου γίνεται σε όλο τον κόσμο. Θα ήταν καλό το κάθε σχολείο να διακηρύσσει ρητά το παιδαγωγικό του στόχο και την ιδιαιτερότητά του και να προσελκύει γονείς και μαθητές που επιθυμούν να συμμετάσχουν σε αυτά: η επιτυχία των μουσικών γυμνασίων οφείλεται στο ότι είναι τα μόνα ελληνικά κρατικά σχολεία που επιτρέπεται να υιοθετούν αυτήν την προσέγγιση. Το ίδιο κάνουν και πολλά ιδιωτικά –που φροντίζουν την ταυτότητά τους ως κόρην οφθαλμού.

Η κυβερνητική προσέγγιση πηγαίνει στην εντελώς λάθος κατεύθυνση. Την ώρα που χρειαζόμαστε τόνωση της σχολικής ταυτότητας, αγωνίζεται για τον περαιτέρω εκμηδενισμό της. Επιπλέον, το σχολείο για μια ακόμα φορά χρησιμοποιείται ως πεδίο βολής για τις ιδεοληψίες και τις πολιτικές δογματικές του ενός και του άλλου (προσωρινού) κυβερνήτη. Προετοιμάζοντας βέβαια την εξίσου μονομερή και ισοπεδωτική αντεπίθεση εκείνου που αργά ή γρήγορα θα τον αντικαταστήσει. Ράβε-ξήλωνε. Φαύλος κύκλος, πάντα στις πλάτες των παιδιών μας.

ΠΗΓΗ: anthologio.wordpress.com

----------------------------------------------------------------------

*Ο Νίκος Ράπτης είναι εκπαιδευτικός