“Α­νοίξ­τε τα μά­τια και σπά­στε την τη­λε­ό­ρα­ση”

Το νόημα του Πολυτεχνείου  σήμερα

του Γιώργου  Καραμπελιά* 

Ένα ε­ρώ­τη­μα που μου έ­χουν θέ­σει συ­χνά πολ­λοί ξέ­νοι φί­λοι –ι­διαί­τε­ρα στην πρώτη με­τα­πο­λι­τευ­τι­κή πε­ρί­ο­δο– εί­ναι το για­τί οι Έλ­λη­νες ε­ξα­κο­λου­θούν να α­πο­δί­δουν τό­σο με­γά­λη ση­μα­σί­α στην ε­πέ­τειο του Πο­λυ­τε­χνεί­ου και ε­πι­κε­ντρώ­νουν, ή του­λά­χι­στον ε­πι­κέ­ντρω­ναν μέ­χρι τα μέ­σα της δε­κα­ε­τί­ας του 1980, γύ­ρω α­πό αυ­τή την ε­πέ­τειο τη διά­θε­σή τους για κι­νη­το­ποί­η­ση και α­ντι­πα­ρά­θε­ση με την κυβέρνη­ση.

Και το ε­ρώ­τη­μά τους έ­μοια­ζε σχε­τι­κά εύ­λο­γο: για­τί δεν συμ­βαί­νει το ί­διο σε άλ­λες χώ­ρες. Για­τί δεν συμ­βαί­νει το ί­διο π.χ. στη Γαλ­λί­α με την 3η του Μά­η, την «ε­πέ­τειο» της έ­ναρ­ξης της φοι­τη­τι­κής εξέγερ­σης στη Γαλ­λί­α το 1968; Ή α­κό­μα και με την ε­πέ­τειο της α­πε­λευ­θέ­ρω­σης α­πό τους Γερ­μα­νούς στις πε­ρισ­σό­τε­ρες ευ­ρω­πα­ϊ­κές χώ­ρες;

Ποιο εί­ναι το νό­η­μα και η ι­διαι­τε­ρό­τη­τα αυ­τής της ε­πε­τεί­ου που εί­ναι ταυ­τό­χρο­να μια η­μιε­πί­ση­μη εθνική γιορ­τή και έ­να έ­ναυ­σμα κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων και διεκ­δι­κή­σε­ων;

 Η Ολοκλήρωση του Δημοκρατικού Κινήματος

Ας ε­πι­χει­ρή­σου­με να διευ­κρι­νί­σου­με αυ­τό το “αί­νιγ­μα”. Το Πο­λυ­τε­χνεί­ο του 1973 α­πο­τε­λού­σε στην κύ­ρια έκ­φρα­σή του την α­νώ­τε­ρη α­ντι­δι­κτα­το­ρι­κή εκ­δή­λω­ση  του ελ­λη­νι­κού λα­ού. Αυ­τή η πλευ­ρά του, η α­ντι­δι­κτα­το­ρι­κή, με τον έ­να ή άλ­λο τρό­πο, «δι­καιώ­θη­κε». Η Ελ­λά­δα, για πρώ­τη φο­ρά στη νεώτερη ιστο­ρί­α της, με­τα­βλή­θη­κε σε μια κοι­νο­βου­λευ­τι­κή δη­μο­κρα­τί­α. Ό­μως αυ­τή η «δι­καί­ω­ση» δεν ο­λο­κλη­ρώ­θη­κε α­πλώς με την πτώ­ση της δι­κτα­το­ρί­ας. Το κί­νη­μα του Νο­έμ­βρη του 1973 πνί­γη­κε στο αί­μα α­πό τη στρα­τιω­τι­κή δι­κτα­το­ρί­α και η πτώ­ση της, τον Ιού­λιο του 1974, υ­πήρ­ξε συ­νέ­πεια της τουρ­κι­κής  εισβο­λής και της ήτ­τας του ελ­λη­νι­σμού στην Κύ­προ. Παρ’ ό­λο λοι­πόν που η στρα­τιω­τι­κή δι­κτα­το­ρί­α κα­τέρ­ρευ­σε, το κί­νη­μα του Πο­λυ­τε­χνεί­ου συ­νε­χί­στη­κε για μια δε­κα­ε­τί­α του­λά­χι­στον, έ­ως ό­του παγιώσει τις δη­μο­κρα­τι­κές κα­τα­κτή­σεις.

Αυ­τό το κί­νη­μα εκ­φρά­στη­κε τα ε­πό­με­να χρό­νια με ό­λες τις νε­ο­λαι­ί­στι­κες και ερ­γα­τι­κές κινητοποιήσεις που εί­χαν την 17η Νο­έμ­βρη ως το σύμ­βο­λό τους.

Γι’ αυ­τό και αυ­τή η ι­διαι­τε­ρό­τη­τα του ε­ορ­τα­σμού του Πο­λυ­τε­χνεί­ου, του­λά­χι­στον για την πρώ­τη μετα­πο­λι­τευ­τι­κή δε­κα­ε­τί­α. Α­πο­τε­λού­σε ταυ­τό­χρο­να μια η­μιε­πι­τρε­πό­με­νη, μέ­χρι το 1981, και καθιερω­μέ­νη στη συ­νέ­χεια, ε­ορ­τή της σπου­δά­ζου­σας νε­ο­λαί­ας και μια κι­νη­το­ποί­η­ση για τη διεύρυνση των δημοκρατικών δι­καιω­μά­των και ε­λευ­θε­ριών, που ο ελ­λη­νι­κός λα­ός κα­τέ­κτη­σε σταδια­κά με­τά την πτώση της δικτατορίας. Έ­τσι το Πο­λυ­τε­χνεί­ο, ό­λα τα με­τα­πο­λι­τευ­τι­κά χρό­νια, απο­τέ­λε­σε κυ­ριο­λε­κτι­κά «συ­νέ­χεια» του Πο­λυ­τε­χνεί­ου του 1973. Και γι’ αυ­τό στις συ­γκε­ντρώ­σεις της 17ης Νο­έμ­βρί­ου σε ό­λη την Ελ­λά­δα συ­γκε­ντρώ­νο­νταν ε­κα­το­ντά­δες χι­λιά­δες αν­θρώ­πων και ό­χι μό­νον νέ­οι.

Δεν πρέ­πει σή­με­ρα να ξε­χνά­με οι πα­λαιό­τε­ροι και να α­γνο­ούν οι νε­ώ­τε­ροι, πως το 1974 η αφαλιστική κά­λυ­ψη των ερ­γα­τών πε­ριο­ρι­ζό­ταν στις με­γά­λες πό­λεις, ε­νώ των α­γρο­τών ή­ταν ανύπαρκτη· δεν υπήρχαν σω­μα­τεί­α στους χώ­ρους ερ­γα­σί­ας· η α­στυ­νο­μί­α και τα πι­στο­ποι­η­τι­κά νομιμο­φρο­σύ­νης έ­κα­ναν θραύ­ση· πως ο δά­σκα­λος και ο κα­θη­γη­τής α­πο­τε­λού­σαν δι­κτά­το­ρες στα σχο­λειά, για να μη μι­λή­σου­με για τα Πα­νε­πι­στή­μια. Δεν πρέ­πει να ξε­χνά­με πως οι γυ­ναί­κες ή­ταν θεσμι­κά «κα­τώ­τε­ρες» α­πό τους ανδρες και οι νέ­οι έ­ως 21 χρο­νών δεν εί­χαν το δι­καί­ω­μα του εκλέγειν· ε­νώ ο στρα­τός λει­τουρ­γού­σε σαν κά­τερ­γο για τη νε­ο­λαί­α. Ό­λες οι αλ­λα­γές που ακολούθησαν πραγ­μα­το­ποι­ή­θη­καν με ε­πί­πο­νους α­γώ­νες και κι­νη­το­ποι­ή­σεις και το Πο­λυ­τε­χνεί­ο υπήρ­ξε για πολ­λά χρό­νια το σύμ­βο­λό τους.

 Το “Δεύτερο” Πολυτεχνείο

Ό­μως το Πο­λυ­τε­χνεί­ο εί­χε και μια δεύ­τε­ρη ό­ψη. Α­πο­τε­λού­σε μια ε­ξέ­γερ­ση της ελ­λη­νι­κής νε­ο­λαί­ας, ε­νταγ­μέ­νη σε μια πα­γκό­σμια δυ­να­μι­κή, σε έ­να πα­γκό­σμιο κί­νη­μα, που, α­πό το Βιετ­νάμ και την Πολιτι­στι­κή Ε­πα­νά­στα­ση στην Κί­να έ­ως το Πα­ρί­σι και το Μπέρ­κλε­ϋ, ξε­σή­κω­σε ό­λο τον κό­σμο ή  τουλάχιστον τη νε­ο­λαί­α του. Έ­να παγκοσμιο­ κί­νη­μα που είχε θέσει ως στό­χο την α­να­τρο­πή του παγκό­σμιου ιμπε­ρια­λι­στι­κού κα­πι­τα­λι­στι­κού συ­στή­μα­τος της ταυ­τό­χρο­νης υ­περ­κα­τα­νά­λω­σης και της φτώχειας, της οι­κο­λο­γι­κής κα­τα­στρο­φής, της α­νι­σό­τη­τας α­νά­με­σα σε τρί­το κό­σμο και μη­τρο­πό­λεις, της πο­λι­τι­σμι­κής και ε­θνι­κής ι­σο­πέ­δω­σης, της μο­να­ξιάς και της αλ­λο­τρί­ω­σης των αν­θρώ­πων. Έ­να κίνη­μα που γέν­νη­σε μια δια­φο­ρε­τι­κή κουλ­τού­ρα, α­πό τη μου­σι­κή μέ­χρι την εν­δυ­μα­σί­α, α­πό τον τρόπο διασκέδασης μέ­χρι τα κοι­νό­βια δια­βί­ω­σης.

Έ­στω και ε­άν αυ­τή η πλευ­ρά του κι­νή­μα­τος του Πο­λυ­τε­χνεί­ου δεν μπό­ρε­σε να α­να­πτυ­χθεί ό­πως έγινε στον υ­πό­λοι­πο κό­σμο, υ­πήρ­χε πραγ­μα­τι­κά και εκ­δη­λώ­θη­κε τα ε­πό­με­να χρό­νια με την α­νά­πτυ­ξη των νε­ο­λαι­ί­στι­κων ε­πα­να­στα­τι­κών ορ­γα­νώ­σε­ων. Αυ­τές ή­ταν ε­κεί­νες που έ­δι­ναν κά­θε φο­ρά τη διαφορε­τι­κή –α­γω­νι­στι­κή και ε­πα­να­στα­τι­κή– διά­στα­ση και στις ε­πε­τεί­ους του Πο­λυ­τε­χνεί­ου. Το νόημα αυ­τής της δεύ­τε­ρης ό­ψης της ε­ξέ­γερ­σης του Πο­λυ­τε­χνεί­ου πα­ρέ­με­νε και πα­ρα­μέ­νει ανεκπλήρω­το.

Η ενσωμάτωση και ο αποπροσανατολισμός του κινήματος.

Βέ­βαια τα τε­λευ­ταί­α χρό­νια, ι­διαί­τε­ρα στη δε­κα­ε­τί­α του 1990, θα πα­ρα­τη­ρη­θεί μια υ­πο­χώ­ρη­ση των επαναστατικών κι­νη­μά­των σε ό­λο τον κό­σμο με την κυ­ριαρ­χί­α της “πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης” και την επιβολή της “Νέ­ας Τά­ξης” που έ­χει ε­πι­βάλ­ει η μο­να­δι­κή πα­γκό­σμια υ­περ­δύ­να­μη. Η α­πώ­λεια οραμάτων, η κα­τάρ­ρευ­ση του πα­λιού ε­πα­να­στα­τι­κού κι­νή­μα­τος, θα συμ­βα­δί­σουν με την εν­ωμάτωση των πα­λιών ε­πα­να­στα­τών: το σύμ­βο­λο της ε­πα­νά­στα­σης στην Α­με­ρι­κή, ο Έλ­ντρι­τζ Κλή­βερ των Μαύ­ρων Παν­θή­ρων, θα γί­νει υ­πο­στη­ρι­κτής του Ρή­γκαν, ο Κον Μπε­ντίτ θα υ­πο­στη­ρί­ζει την ει­σβο­λή των Α­με­ρι­κανών στο Ι­ράκ και οι Πρά­σι­νοι θα γί­νουν ε­ταί­ροι του κυ­βερ­νη­τι­κού συ­να­σπι­σμού σε πολλές χώρες της Ευρώπης.

Στην ί­δια την Ελ­λά­δα, η «γε­νιά του Πο­λυ­τε­χνεί­ου» θα βρε­θεί στην ε­ξου­σί­α σε ό­λους τους το­μείς της ζω­ής της χώ­ρας. Υ­πουρ­γοί και με­γα­λο­δη­μο­σιο­γρά­φοι, ε­πι­χει­ρη­μα­τί­ες και δια­νο­ού­με­νοι θα εξαργυρώ­σουν α­κρι­βά (ή πο­λύ φτη­νά ί­σως;) τα ο­ρά­μα­τα της ε­πα­να­στα­τι­κής με­τα­τρο­πής.

Η αλ­λα­γή της πα­γκό­σμιας συ­γκυ­ρί­ας θα ο­δη­γή­σει σε α­πο­προ­σα­να­το­λι­σμό τα ε­πα­να­στα­τι­κά κινήματα. Την ε­πο­χή της πα­γκο­σμιο­ποί­η­σης και της εν­σω­μά­τω­σης των πα­λιών διεκ­δι­κή­σε­ων στο παγκό­σμιο κα­τε­στη­μέ­νο, η διεκ­δί­κη­ση π.χ. των δι­καιω­μά­των των μειο­νο­τή­των, στα χέ­ρια του Κλίντον και της Γερ­μα­νί­ας, γί­νε­ται ό­πλο για την α­πο­σύν­θε­ση της Γιου­γκο­σλα­βί­ας, η υ­πε­ρά­σπι­ση των αν­θρω­πί­νων δι­καιω­μά­των στο Ι­ράκ, πρό­σχη­μα για ε­πέμ­βα­ση  ώ­στε να ρέ­ει φτη­νό το πε­τρέ­λαιο που αρ­δεύ­ει τις οι­κο­νο­μί­ες της Δύ­σης και διο­γκώ­νει το φαι­νό­με­νο του θερ­μο­κη­πί­ου. Σή­με­ρα ο κα­πι­τα­λι­σμός διοι­κεί­ται α­πό την κε­ντρο­α­ρι­στε­ρά”, α­πό τους πα­λιούς “ε­ξη­ντα­ο­κτά­ρη­δες”, που με­τέ­βαλ­αν τα πα­λιά αι­τή­μα­τα των ε­πα­να­στα­τι­κών κι­νη­μά­των σε προ­σχή­μα­τα για τη συ­νέ­χι­ση της ι­μπε­ρια­λι­στι­κής πο­λι­τι­κής! Και το ί­διο συμ­βαί­νει και στη χώ­ρα μας.

Κα­τά συ­νέ­πεια το πα­λιό κί­νη­μα βρί­σκε­ται πα­γι­δευ­μέ­νο α­νά­με­σα στη Σκύλ­λα της εν­σω­μά­τω­σης και την Χά­ρυ­βδη της πε­ρι­θω­ριο­ποί­η­σης.

Και ερ­χό­μα­στε στα “γε­γο­νό­τα” που ση­μα­δεύ­ουν τα τε­λευ­ταί­α χρό­νια τον ε­ορ­τα­σμό της ε­πε­τεί­ου του Πο­λυ­τε­χνεί­ου, που πε­ρι­θω­ριο­ποιούν και α­πο­νευ­ρώ­νουν τη σύγ­χρο­νη αμ­φι­σβή­τη­ση. Η ε­πι­μο­νή  σε ξε­πε­ρα­σμέ­να α­πό την ά­πο­ψη της συ­γκυ­ρί­ας συν­θή­μα­τα ο­δη­γεί στην πε­ρι­θω­ριο­ποί­η­ση, στο ε­πα­να­λαμ­βα­νό­με­νο κά­ψι­μο του Πο­λυ­τε­χνεί­ου, στο κά­ψι­μο της ελ­λη­νι­κής ση­μαί­ας, σε ε­πι­θέ­σεις ε­νά­ντια σε ά­ψυ­χα α­ντι­κεί­με­να. Ό­λα αυ­τά για­τί, πλέ­ον, αυ­τό το “κί­νη­μα” δεν δια­θέ­τει στό­χους, ή μάλ­λον ε­πει­δή εί­ναι ι­στο­ρι­κά ξε­πε­ρα­σμέ­νο και δεν μπο­ρεί να α­να­προ­σαρ­μο­στεί με βά­ση τη ση­με­ρι­νή συ­γκυ­ρί­α.

Σή­με­ρα, ό­ταν το κε­φά­λαιο εί­ναι κο­σμο­πο­λι­τι­κό και ο κύ­ριος στό­χος του εί­ναι η ι­σο­πέ­δω­ση των ε­θνι­κών ι­διαι­τε­ρο­τή­των, το κά­ψι­μο της ελ­λη­νι­κής ση­μαί­ας α­πο­τε­λεί ε­νέρ­γεια  που συμ­βα­δί­ζει με τα σχέ­δια και τις ε­πι­διώ­ξεις του κε­φα­λαί­ου! Ό­ταν δί­πλα μας στο Κουρ­δι­στάν α­να­πτύσ­σε­ται η η­ρω­ι­κή πά­λη ε­νός λα­ού για την α­πε­λευ­θέ­ρω­σή του, η άρ­νη­ση υ­πο­στή­ρι­ξης αυ­τού του α­γώ­να, με το πρό­σχη­μα του α­ντιε­θνι­κι­σμού, α­πο­τε­λεί υ­πο­στή­ρι­ξη της Α­με­ρι­κής και του τουρ­κι­κού φα­σι­σμού. Ό­ταν δο­λο­φο­νεί­ται ο Ι­σα­άκ και ο Σο­λω­μός στην Κύ­προ και δεν με­τα­βάλ­λε­ται σε κε­ντρι­κό σύν­θη­μα της ε­πε­τεί­ου του Πο­λυ­τε­χνεί­ου, τό­τε ση­μαί­νει πως κά­τι σά­πιο και α­να­χρο­νι­στι­κό υ­πάρ­χει στη ση­με­ρι­νή “αμ­φι­σβή­τη­ση”. Γι’ αυ­τό και πε­ρι­θω­ριο­ποιεί­ται, για­τί εί­ναι έ­ξω α­πό πραγ­μα­τι­κά κι­νή­μα­τα και διεκ­δι­κή­σεις, εί­ναι αιχ­μά­λω­τη των συν­θη­μά­των του πα­ρελ­θό­ντος, που σή­με­ρα ό­χι μό­νο έ­χουν α­πο­νευ­ρω­θεί αλ­λά έ­χουν γί­νει ό­πλο στα χέ­ρια των α­ντι­πά­λων του κι­νή­μα­τος. Και αρ­κεί να ρί­ξου­με μια μα­τιά στα ση­με­ρι­νά κι­νή­μα­τα για να δού­με ποια εί­ναι η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα. Οι Πα­λαι­στί­νιοι, οι Κούρ­δοι, οι Ζα­πα­τί­στας, τα υ­παρ­κτά κι­νή­μα­τα της ε­πο­χής μας, τι άλ­λο διεκ­δι­κούν αν ό­χι την αυ­το­διά­θε­ση και την ε­λευ­θε­ρί­α. Και ό­μως η “ελ­λη­νι­κή αμ­φι­σβή­τη­ση” δεν α­γω­νί­ζε­ται για “την Κύ­προ  που οι ε­μπό­ροι την μι­σού­νε” (Διο­νύ­σης Σαβ­βό­που­λος), και ε­πει­δή δεν δια­θέ­τει στό­χο, τα βά­ζει με τα ντου­βά­ρια.

Σή­με­ρα, η πραγ­μα­τι­κή αμ­φι­σβή­τη­ση εί­ναι η αμ­φι­σβή­τη­ση της Νέ­ας Τά­ξης. Εί­ναι η αμ­φι­σβή­τη­ση του κό­σμου των δια­συν­δε­δε­μέ­νων χρη­μα­τι­στη­ρί­ων, των γιά­πη­δων που δεν έ­χουν γλώσ­σα, τό­πο, λα­ό. Εί­ναι η αμ­φι­σβή­τη­ση ε­κεί­νων που με­τέ­βα­λαν τα πα­λιά συν­θή­μα­τα του Πο­λυ­τε­χνεί­ου σε ό­χη­μα α­νά­δει­ξης και κυ­ριαρ­χί­ας.

Μό­νο αν οι νέ­οι του σή­με­ρα, που α­σφυ­κτιούν μέσα σε έ­ναν κό­σμο α­νερ­γί­ας, κε­νού και ι­σο­πέ­δω­σης, που δεν δέ­χο­νται το κα­τε­στη­μέ­νο της “γε­νιάς του Πο­λυ­τε­χνεί­ου”, που θέ­λουν να αρ­νη­θούν τον ση­με­ρι­νό ά­θλιο κό­σμο της τη­λε­ό­ρα­σης και των α­νι­σο­τή­των, α­νοί­ξουν τα μά­τια στη ση­με­ρι­νή πραγ­μα­τι­κό­τη­τα, τό­τε ί­σως μπο­ρεί να ξα­να­πο­κτή­σει έ­να σύγ­χρο­νο νό­η­μα η ε­ξέ­γερ­ση του Πο­λυ­τε­χνεί­ου και να συν­δε­θεί με νέ­ες διεκ­δι­κή­σεις και α­γώ­νες. Τό­τε μό­νο θα αλ­λά­ξει η ση­με­ρι­νή κα­τά­στα­ση ό­που, το Πο­λυ­τε­χνεί­ο, το “ε­ορ­τά­ζουν” κυ­ρί­ως οι α­στυ­νο­μι­κοί που α­πο­κλεί­ουν τους δρό­μους της Α­θή­νας,

Το “68” στη Γαλ­λί­α φώ­να­ζαν έ­να σύν­θη­μα που τό­τε -σε ε­μάς τους Έλ­λη­νες- φαι­νό­ταν λί­γο εξ­τρε­μι­στι­κό: “Α­νοίξ­τε τα μά­τια και σπά­στε την τη­λε­ό­ρα­ση”. Πό­σο α­λη­θι­νό φα­ντά­ζει σή­με­ρα!΄

ΣΧΕΤΙΚΑ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ

ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΩΝ ΑΙΜΑΤΗΡΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ (ΘΑΡΡΑΛΕΟ ΡΕΠΟΡΤΑΖ ΕΠΟΧΗΣ)

Η εξέγερση των φοιτητών στο Πολυτεχνείο

O ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ-ΟΔΗΓΟΣ TOY TANK 

ΦΩΤΟΡΕΠΟΡΤΑΖ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ

Η ιστορία του αγωνιστή που κάηκε το 1993

ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΕΞΕΓΕΡΣΗΣ

ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΞΕΓΕΡΣΗ...

Η Εξέγερση του Πολυτεχνείου (Τα γεγονότα, οι νεκροί)

...............................................................

* Ο Γιώργος Καραμπελιάς (1946) είναι συγγραφέας και πολιτικός αναλυτής. Σπούδασε ψυχιατρική και Οικονομικά. Το άρθρο του στην πλήρη μορφή του δημοσιεύθηκε στο περιοδικό  Άρδην, στο τεύχος 17 που κυκλοφόρησε τον Ιανουάριο του 1998.