Εθνεγερσία 1821

Ο Φιλελληνισμός και ο Ευγένιος Ντελακρουά

της Μαρίας Ρώτα*

Ο Ελληνικός απελευθερωτικός αγώνας του 1821, από την αρχή του, και έγινε γνωστός και απέκτησε πολλούς οπαδούς και ζωηρές συμπάθειες στη Δυτική Ευρώπη ανάμεσα στους διανοούμενους, αλλά και στη νεολαία που ήταν πάντα ευαίσθητη στα μηνύματα των καιρών.

Πολύ σύντομα και η αστική τάξη πολλών Ευρωπαϊκών χωρών έδειξε ενδιαφέρον, θαυμασμό και συμπαράσταση, με οργανώσεις, ομιλίες και εισφορές (που έφτασαν ως τον φόρο του αίματος) στην Ελλάδα, στη χώρα που είχε προσφέρει το... “το φως του πολιτισμού” σ' ολόκληρο τον κόσμο. Αυτή η χώρα έπρεπε να αποκτήσει την ελευθερία της.

Η Ελλάς στα ερείπια
 του Μεσολογγίου

Τα αίτια αυτού του κινήματος, του “Φιλελληνισμού” όπως ονομάστηκε, που απλώθηκε πολύ γρήγορα σ' όλη την Ευρώπη, είναι πολλά. Το πρώτο, όμως και το πιο σημαντικό, είναι το ένδοξο παρελθόν και ο ιδιαίτερος και σπουδαίος αρχαίος πολιτισμός του ελληνικού λαού που ξεσηκώθηκε, θέλοντας να αποκτήσει την ελευθερία του. Ήταν πολλά τα βιβλία με τα σημαντικά κείμενα των περιηγητών που είχαν κατά καιρούς επισκεφθεί τον ελληνικό χώρο κατά τον 18ο αιώνα. Στόχος των επισκέψεων τόσων Ευρωπαίων ήταν ο σκοπός να επισκεφθούν και να γνωρίσουν τους μοναδικούς στον κόσμο αρχαιολογικούς χώρους. Με αυτές τις επισκέψεις και με όλα τα γραπτά κείμενα στα βιβλία των περιηγητών έγινε γνωστή στους Ευρωπαίους αυτή η θλιβερή κατάσταση της Ελλάδας, της κοιτίδας του πολιτισμού. Οι πληροφορίες για τη ζωή των Ελλήνων και ο θαυμασμός για τα ασύγκριτα τοπία και τα μνημεία της αρχαίας τέχνης, που συναντούσαν σε κάθε βήμα τους οι περιηγητές, λειτουργούσαν για την ευρωπαϊκή συνείδηση σαν συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο λαμπρό παρελθόν (το γεμάτο λαμπρή ιστορία και τέχνη) και στην κακή οικονομική, πολιτιστική και πολιτική κατάσταση της χώρας.

Ο γκιαούρης πολεμά τον πασά

Στη γνωριμία αυτή με την Ελλάδα του 18ου αιώνα βοήθησαν και οι εικόνες που συνόδευαν κατά κανόνα τα κείμενα των περιηγητών. Ιδιαίτερα στους Ευρωπαίους τους συγκινούσε η προσπάθεια των Ελλήνων όχι μόνο να αποκτήσουν την ελευθερία τους. Αλλά και να μπορούν ελεύθερα να πιστεύουν στη δική τους θρησκεία.

Στο κείμενο ενός περιηγητή αναφέρεται: “... ο αγώνας ενός χριστιανικού λαού προσπαθεί ν' αποτινάξει μια αλλόθρησκη τυραννία...” είναι μια φρασεολογία της εποχής. Η Ευρώπη είχε αρχίσει να ευνοεί την ελληνική υπόθεση και έπαιξε αποφασιστικό ρόλο στην εξάπλωση του Φιλελληνισμού. Η συμπαράσταση στον ελληνικό αγώνα ήταν σημαντική.

Έφιππος Έλληνας αγωνιστής

Είχαν περάσει περίπου 400 χρόνια από όταν οι Τούρκοι κατέκτησαν την Ελλάδα. Ξερίζωσαν τη ζωή και τον πολιτισμό τόσων Ελλήνων... ώσπου έφθασε ο χρόνος που οι δραστήριοι Έλληνες προσπάθησαν και αποφάσισαν να επανακτήσουν τη χώρα τους που τόσο θαυμάστηκε και αγαπήθηκε για τον πολιτισμό της από τόσες χώρες του κόσμου. Όσοι ταξίδεψαν και επισκέφθηκαν την Ελλάδα, δεν την θαύμασαν μόνο για τον πολιτισμό της, αλλά και για τη θάλασσα του Αιγαίου που την αγκάλιαζε και την αγκαλιάζει πάντα αυτή τη χώρα.

Ευγένιος Ντελακρουά ο σπουδαίος ζωγράφος του 19ου αιώνα

Η σφαγή της Χίου (προσχέδιο)

Ο Ευγένιος Ντελακρουά γεννήθηκε στις 26 Απριλίου του 1798 στον Σαιν – Μώρις κοντά στο Παρίσι. Ήταν γιος ενός σημαντικού πολιτικού του Καρόλου Ντελακρουά και ανιψιός, από την πλευρά της μητέρας του, του Λουδοβίκου ΙΕ'. Σπούδασε στο Αυτοκρατορικό Λύκειο και διακρίθηκε στο σχέδιο. Ο Ντελακρουά έκανε θορυβώδη είσοδο στο προσκήνιο της παρισινής καλλιτεχνικής ζωής παρουσιάζοντας σπουδαία έργα του. Ο σημαντικός ζωγράφος ήταν μόλις 23 χρονών το 1821, όταν οι Έλληνες άρχισαν τον αγώνα τους για την ελευθερία της χώρας από τους Τούρκους. Αυτή η ελληνική υπόθεση τον κέρδισε από την πρώτη στιγμή και δεν έπαψε να τον απασχολεί ως το τέλος της ζωής του. 

Μάχη Έλληνα και πασά

Πρώτος και μεγάλος καρπός δημιουργίας του ήταν η “Σφαγή της Χίου” (1824), έργο που το δούλεψε πολλούς μήνες σ' ένα στούντιο που το νοίκιασε ειδικά για το σκοπό αυτό. Αυτός ο πίνακας παρουσιάστηκε τότε στην αίθουσα “Σαλόν” και χάρισε στον Ντελακρουά το Χρυσό Μετάλλιο! Ο πίνακας αυτός, επαναστατικός από άποψη ζωγραφικής, εξέφρασε την αγανάκτηση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης για την τουρκική θηριωδία στην ξεσηκωμένη Ελλάδα. Αυτός ο πίνακας άφησε εποχή. Ακολούθησαν, με ελληνικό θέμα, οι πίνακές του: “Η Ελλάδα στο Μεσολόγγι” 1826 – 1827. Η “Μονομαχία Γκιαούρ και Πασά” 1835. “Ο Μάρκος Μπότσαρης αιφνιδιάζει το στρατόπεδο των Τούρκων” και πολλοί άλλοι. Το ορμητικό, βίαιο ύφος του Ντελακρουά, το πάθος και η ζωγραφική του ταίριαζαν στην ανησυχία των Ευρωπαίων για τα όσα συνέβαιναν στην Ελλάδα. Η προσφορά του στον ελληνικό αγώνα απ' αυτή την άποψη στάθηκε ανυπολόγιστη. Μετά τον Μπάιρον οι Έλληνες απόκτησαν άλλον ένα μεγαλοφυή συνήγορο.

Ο Ντελακρουά δεν ήρθε στην Ελλάδα

Ο θάνατος του Μάρκου Μπότσαρη

Δεν έτυχε, δεν κατόρθωσε. Στρατεύτηκε στην ελληνική υπόθεση με το δικό του τον τρόπο. Ο Φιλελληνισμός γι' αυτόν λειτούργησε σαν κίνητρο καλλιτεχνικό. Διάβασε, άκουσε, έμαθε για την ιστορία και τον αρχαίο πολιτισμό της Ελλάδας, την αγάπησε και τη θαύμασε! Χρησιμοποιώντας για μοντέλα Γάλλους, τους έντυνε με ελληνικές φορεσιές που του προσέφερε ένας φίλος του από την Ελλάδα και παράλληλα τον ενημέρωνε και για την αρχαία, αλλά και για την νεότερη ιστορία της χώρας. Οι ειδήσεις που έφταναν ως την Ευρώπη, η φαντασία του ζωγράφου και η ευαισθησία του απέναντι στον Ελληνικό λαό και τον απελευθερωτικό του αγώνα, καθόρισαν την ατμόσφαιρα των έργων του σαν μια γνησιότητα της συγκίνησης. Όπως έγραψε ο Σαρλ Μπωντελαίρ: “... ο Ντελακρουά είχε το θάρρος να ερευνήση τον άνθρωπο πέρα από κάθε συμβατικότητα, για να μας δείξει την ευγένεια, αλλά και τις κακές πλευρές του, τη δόξα, αλλά και τα πάθη του...”

Όταν ο Ντελακρουά έφυγε από τη ζωή οι ειδικοί τον τοποθέτησαν στην “Μεγάλη οικογένεια των ζωγράφων της Αναγέννησης!” Και αυτό γιατί είχε προτίμηση στην ιστορική ζωγραφική, που οι Ακαδημαϊκοί την θεωρούν ευγενές είδος.

............................................

* Η Μαρία Ρώτα είναι αρχαιολόγος και τακτική συνεργάτης της καθημερινής εφημερίδας των Κυκλάδων ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ που τυπώνεται στην Ερμούπολη της Σύρου, στην οποία δημοσιεύθηκε, στο φύλλο της 22ας  Μαρτίου 2018, το ενδιαφέρον άρθρο της, που αναδημοσιεύουμε.

ΠΙΝΑΚΕΣ ΕΜΠΝΕΥΣΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ 

Η σφαγή της Χίου

Έλληνες ιππείς αναπαύονται στο δάσος

Αυτοπροσωπογραφία με πράσινο γιλέκο

Η Άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους