Επιλέγω ήρωα ή ηρωίδα του 1821 (3)

ΜΟΣΧΩ ΛΑΜΠΡΟΥ ΤΖΑΒΕΛΑ

Η ηρωική αντίσταση των γυναικών του Σουλίου.
Λιθογραφία των Regner Bettannier και Morton
 από ομώνυμο ζωγραφικό πίνακα του Alphonse
De Neuville, Παρίσι. Εθνικό Ιστορικό Μουσείο

Η Μόσχω γεννήθηκε στο Σούλι το 1760. Ήταν γυναίκα του αρχηγού των Σουλιωτών Λάμπρου Τζαβέλα και μητέρα τεσσάρων παιδιών. Όταν σκοτώθηκε ο άνδρας της η Μόσχω πήρε τη θέση του στη Δημογεροντία των Σουλιωτών και έλαβε μέρος με επιτυχία σε πολλές μάχες κατά των Τουρκαλβανών. Επέδειξε ψυχικό σθένος, δύναμη χαρακτήρα και φιλοπατρία, γι’ αυτό κι είχε μεγάλο κύρος στη σουλιώτικη πολιτεία.

Στις 20 Ιουλίου 1792 χάρη στη Μόσχω οι Σουλιώτες κέρδισαν την περίφημη μάχη της Κιάφας, συντρίβοντας κι εξοντώνοντας (αυτοί μια χούφτα άνθρωποι) τον πανίσχυρο στρατό του Αλή. Η επιχείρηση αυτή κόστισε στο στρατό του Αλή 2,000 περίπου νεκρούς (μερικοί τους υπολόγιζαν σε 3,000) και 207 αιχμαλώτους, ενώ οι Σουλιώτες είχαν 74 νεκρούς κι 97 τραυματίες. Η Μόσχω μετά την καταστροφή του Σουλίου ακολούθησε το δρόμο προς την Πάργα και από κει στα Επτάνησα.

Ludovico Lipparini, ο θάνατος του Τζαβέλα

Άνθρωποι που τη συνάντησαν στην Κέρκυρα την περιγράφουν σαν γυναίκα μάλλον μικρόσωμη, με όμορφο πρόσωπο, με μάτια απιθάτα και με μια φωνή που μπορούσε να την υψώσει, όταν ήθελε, με ένταση βροντής. Πέθανε το 1803. Ο ηρωισμός της έχει αποθανατιστεί στο δημοτικό τραγούδι και έχει επηρεάσει και τη φιλελληνική τέχνη.

Ξεκίνησα να αναζητώ πληροφορίες για την εργασία έχοντας στο μυαλό μου ότι το πρόσωπο που θα περιγράψω ήθελα να είναι γυναίκα. Ήθελα να αναδείξω ότι και οι γυναίκες αγωνίστηκαν ενεργά στην Επανάσταση και δεν πρόσφεραν τη βοήθειά τους μόνο από τα μετόπισθεν. Αυτό που με εντυπωσίασε στη Μόσχω Τζαβέλα ήταν η αυταπάρνησή της, το θάρρος της, η γενναιότητά της και η αγάπη της για την πατρίδα. Στη μάχη της Κιάφας, επειδή νόμισε ότι οι Σουλιώτες σκοτώθηκαν, παρότρυνε και ξεσήκωσε τριακόσιες γυναίκες να πέσουν στη μάχη με φοβερό σθένος εναντίων τριών χιλιάδων Τουρκαλβανών! Η φιλοπατρία της ήταν τόσο μεγάλη που, όταν ο Αλή Πασάς κρατούσε όμηρο τον γιό της Φώτο και απειλούσε ότι θα τον ψήσει ζωντανό, εκείνη του εμήνυσε να της στείλει κι εκείνης ένα μέρος από το σώμα του να το φάει, παρά να προδώσει την πατρίδα της. 

Ο θάνατος του Τζαβέλα

Τέλος, χαρακτηριστικό παράδειγμα του ήθους της είναι η ακόλουθη φράση προς το γιό της, όταν της εξομολογήθηκε πριν από μια μάχη με τους Τουρκάλβανούς ότι φοβόταν τον θάνατο και ότι ντρεπόταν γι αυτό: «Γι’ αυτό έχει αξία ο δικός μας πόλεμος. Ενώ φοβόμαστε τον θάνατο κι αγαπάμε τη ζωή, αγώνα κάνουμε… Όταν πολεμάς για κάτι τόσο μεγάλο, όπως είναι η λευτεριά, μη φοβάσαι το θάνατο». Μια φράση με διαχρονική αξία που δείχνει πόσο δικαιολογημένος είναι ο φόβος μπροστά στον θάνατο, αλλά και την αξία της ελευθερίας.

ΧΡΥΣΑ ΓΑΒΡΑ

Στο απόσπασμα από το σπονδυλωτό διήγημα «Οι πιτσιρίκοι» του Δημήτρη Ψαθά γνώρισαν οι μαθητές της Α’ τάξης, της καθηγήτριας Γεωργίας Αλειφέρη, μικρούς ήρωες που βοήθησαν με τον δικό τους τρόπο στον αγώνα κατά των Γερμανών κατακτητών. Είναι οι απόγονοι των σπουδαίων ηρώων και ηρωίδων της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Στη ζωή και τη δράση αυτών των ηρώων στάθηκαν και εξηγούν οι μαθητές γιατί τους επέλεξαν, με αφορμή την επέτειο 200 χρόνων από την έναρξη του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων.