Η εργασία

Πηγή πλούτου, αξιοπρέπειας και τιμιότητας

 του Ησίοδου*

Την κακομοιριά τη βρίσκει κανείς με το σωρό και πολύ εύκολα• ίσιος είναι ο δρόμος που πάει σ' αυτή κ' η ίδια πολύ κοντά στον άνθρωπο βρίσκεται. Αλλά μπροστά στην αξία τ' ανθρώπου οι αθάνατοι θεοί έχουνε βάλει τον ιδρώτα. Μακρύς κι' ορθός ανήφορος και τραχύς είναι στην αρχή ο δρόμος που οδηγάει σ' αυτή. Μα όταν φθάσης στην άκρη του, εύκολη τότε φαίνεται, όσο και νάναι πολύ δύσκολη.

Ο τέλειος άνθρωπος είν' αυτός που μόνος του πάντα, όταν το σκεφτή, θα καταλάβη ποιο, από την αρχή ως το τέλος, θάναι το καλύτερο. Καλός είναι ακόμα κι' εκείνος που πείθεται σ' αυτόν που θα του πη το σωστό. Μ' αυτός που μήτε ο ίδιος καταλαβαίνει, μήτε, ακούγοντας άλλον να του λέη, μπορεί να το βάλη στο νου του, αυτός είν' ολότελα τιποτένιος άνθρωπος. Όμως εσύ, έχε πάντα στο νου σου την προτροπή μου: να εργάζεσαι Πέρση, άνθρωπε από σόι, για να σ' αποστρέφεται η πείνα και η σεβαστή να σ' αγαπάη η Δήμητρα η ομορφοστέφανη και τον σιτοβολώνα σου να στον γεμίζη στάρι.

Η πείνα είναι παντοτινός τ' αδούλη[2] ανθρώπου σύντροφος. Μα κι' οι θεοί και οι άνθρωποι μισούνε αυτόν που ζη χωρίς δουλειά, κι' έχει τα ίδια τα ένστικτα με τους κηφήνες, που δίχως καν κεντρί, τεμπέληδες άνεργοι, τρώγοντας χαραμίζουνε των μελισσών το μόχτο. Εσύ ν' αγαπάς την τίμια τη δουλειά και να την κάνης, κι' έτσι να πλημμυρά τ' αμπάρια σου το στάρι σου στην εποχή του. Είν' από τη δουλειά μόνο που βρίσκονται οι άνθρωποι με πλούτη και πολλά κοπάδια. Δεν είναι καμμιά ντροπή η δουλειά• η αναδουλειά είναι ντροπή. Αν εργάζεσαι, γρήγορα θα σε ζηλέψη που θα πλουταίνης ο άνεργος: ο πλούτος συντροφεύεται κι' από την αξία κι' από την τιμή. Όπου κι' αν σ' έχει βαλμένον η τύχη σου, το συμφέρο σου είναι να δουλεύης, και γυρίζοντας την όρεξη της αλαφρόμυαλης ψυχής σου από το έχει του άλλου στη δουλειά, να κυττάς με ποιο τρόπο να εξασφαλίσης το ψωμί σου, απαράλλαχτα όπως εγώ σε συμβουλεύω. Υπάρχει μια κακή ντροπή π' ακολουθάει το φτωχό• πάει η ντροπή με την κακομοιριά, και πάει το θάρρος με τον πλούτο.

Τα πλούτη δεν πρέπει να τα φέρνη η αρπαγή• εκείνα που δίνει ο θεός είναι πολύ συμφερώτερα. Μπορεί κανείς με του χεριού τη βία μεγάλο ν' αποχτήση πλούτο• μπορεί και με τη γλώσσα να τα ληστέψη, και τέτοια πολλά γίνονται, όταν το δόλωμα του κέρδους ξεγελάση το μυαλό τ' ανθρώπου, κι' αφήση πίσω η αδιαντροπιά κάθε συναίσθηση του δίκηου. Μα εύκολα τότε οι θεοί τού παίρνουνε κάθε υπόληψη κι' εκμηδενίζουνε το σπίτι του ανθρώπου αυτού: κι έτσι για λίγο μόνο καιρό τον ακολουθάει ο πλούτος. [...]

Μη γυρεύεις κέρδη κακά κερδισμένα• τα κακά κερδισμένα είναι το ίδιο με τις ζημιές. Αυτόν που σ' αγαπάει να τον αγαπάς, και να πηγαίνης σ' αυτόν πώρχεται σε σε• να δίνης σ' αυτόν που σου δίνει και να μη δίνης σ' αυτόν που δε σου δίνει• σ' αυτόν που δίνει πρόθυμα, πρόθυμα κανείς δίνει, μα σ' αυτόν που δεν δίνει κανένας δεν δίνει. Ο άνθρωπος μάλιστα που τ' αρέσει να δώση, και πολύ τ' αρέσει, χαίρεται δίνοντας αυτός κι' αναγαλλιάζει με το δώσιμο η ψυχή του. Μ' αυτός που με το έτσι θέλω αρπάζει κάτι παραβλέποντας το νόμιμο, όσο μικρό κι' αν είναι εκείνο π' άρπαξε, παγώνει την καρδιά του. Αλλ' αν ακόμα στο μικρό μικρό προσθέτης, και συχνά το κάνης, γρήγορα το μικρό θα σου γενή μεγάλο. Κι' όποιος προσθέτει σ' εκείνο που έχει, φυλάγεται από την φλογάτη πείνα. Καμμιά φροντίδα δεν δίνει στον άνθρωπο αυτό που βρίσκεται μέσα στο σπίτι του: πολύ καλλίτερο νάναι μέσα στο σπίτι, γιατί ό,τι δεν εμπήκε από την πόρτα θάρρειε το ζημία μόνο• είναι μεγάλο καλό νάχης κοντά σου το πράγμα και ν' απλώνης να παίρνης, μα σ' αρρωσταίνει έτσι η ψυχή να το ζητάς και να μη τώχης: κι' εγώ, να το σκεφτής αυτό, σου λέω.

………………………………

2 αδούλης: τεμπέλης

...............................

 

Ο Ησίοδος (8ος – 7ος αι.), αρχαίος Έλληνας επικός ποιητής, πατέρας της διδακτικής ποίησης. Το κείμενο είναι αποσπάσματα (στίχοι 286 - 326 & 352 – 367) του έργου του  «Έργα και Ημέραι», σε μετάφραση του Παναγή Λεκατσά