Πρωτοχρονιάτικη συνήθεια

Η τύχη

του Ιωάννου Κονδυλάκη*

Η τύχη είνε η μόνη θεότης ήτις επέζησεν εκ της αρχαίας θρησκείας. Την πιστεύομεν σήμερον όσον την επίστευον οι αρχαίοι και ίσως περισσότερον. Μόνον αυτή ανεδείχθη αθάνατος εκ των Ολυμπίων. Κατά μέγα μέρος εις αυτήν αποδίδομεν την διεύθυνσιν του κόσμου και των ανθρωπίνων πραγμάτων.
Απόδειξις αι λέξεις ευτυχία και δυστυχία, αίτινες αποτελούν τους δύο πόλους της ζωής. Είτε ευμενής, είτε δυσμενής μας είνε η ζωή, εις την τύχην το αποδίδομεν. Είμεθα ευτυχείς ή δυστυχείς, τυχεροί ή άτυχοι. Μεταξύ των δύο τούτων άκρων υπάρχει μέγα πλήθος μετρίων καταστάσεων. Αλλά και οι ευρισκόμενοι εις το μέσον τούτο δεν διαφεύγουν την εξάρτησιν από την θέλησιν και τας ιδιοτροπίας της τύχης.

Εις διάφορα συμβάντα της ζωής των βλέπουν τον μυστηριώδη δάκτυλον της τύχης. Όλα τα απρόοπτα, τα έξω του υπολογισμού συμβάντα της ζωής των ταποδίδουν εις την τύχην, ως ευτυχήματα ή δυστυχήματα.

Ώστε μετά τον Δημιουργόν η Τύχη κατέχει την μεγαλειτέραν θέσιν εις την ζωή μας. Και όσοι ακόμη εννοούν τον Θεόν ως διευθύνοντα και τας ελαχίστας λεπτομερείας της ζωής, ομιλούν περί ευτυχημάτων και δυστυχημάτων και λέγουν ότι έχουν ή ότι δεν έχουν τύχην.

Αλλ’ υπάρχει τίποτε το πραγματικόν εις αυτήν την λέξιν ή είνε μόνον λέξις, όπως είπεν ο Βρούτος περί της αρετής.

Πολλοί της ηρνήθησαν πάσαν υπόστασιν.

Η ηθική φιλοσοφία επαναλαμβάνει από πολλού ότι η τύχη εκάστου ευρίσκεται εις τα χέρια του και ότι από ημάς εξαρτάται να γίνωμεν ευτυχείς ή δυστυχείς.

Αλλ’ όσοι βαθύτερον εμελέτησαν τα φαινόμενα τα αποδιδόμενα εις την τύχην και αποβλέπουν μάλλον εις την αλήθειαν παρά εις τον συμφέρον των ηθών, ηναγκάσθησαν να αναγνωρίσουν ότι υπάρχουν τυχεροί και άτυχοι αλλά ότι ως δύναμις εξωτερική ωρισμένη δεν υπάρχει εκείνο το οποίον αποκαλούμεν Τύχην. Όπως οι άλλοι είπον ότι η τύχη εκάστου υπάρχει εις τα χέρια του, ούτοι λέγουν ότι η τύχη εντός ημών, όχι όμως όλων, αλλ’ ωρισμένων ατόμων. Οι τυχεροί δεν ευνοούνται υπό εξωτερικής τινος μυστηριώδους δυνάμεως, αλλ’ έχουν εντός αυτών την δύναμιν ήτις τους οδηγεί ασφαλώς και επιτυχώς εις την ζωήν.

Η ύπαρξις τυχερών και ατυχών ατόμων επιβάλλεται δια μυρίων γεγονότων τα οποία διακρίνουν ωρισμένους ανθρώπους ως τυχερούς και άλλους ως ατυχείς. Πώς άλλως να εξηγηθή ότι στρατιωτικός λαβών μέρος εις τριάκοντα πέντε μάχας και πολεμήσας καθ’ όλην του τη ζωήν δεν επληγώθη ποτέ, ενώ άλλος επληγώθη εις όλας τα μάχας εις τας οποίας έλαβε μέρος.

Αλλ’ έτι μάλλον ενδεικτικά είνε τα πολυάριθμα παραδείγματα ανθρώπων κατωτέρας νοημοσύνης, πολλάκις δε και μικροτέρας ενεργητικότητας, οίτινες επιτυγχάνουν εις όλας τας επιχειρήσεις των, ενώ άλλοι νοημονέστεροι και ενεργητικώτεροι αποτυγχάνουν.

Αλλά που τέλος πάντων υπάρχει αυτή η δύναμις αφού δεν υπάρχει εις την διάνοιαν και την ενέργειαν των ανθρώπων;

Εδράζει, μας λέγουν εις το υποσυνείδητον και δια τούτο δεν έχομεν την συνείδησιν του τρόπου καθ’ ον λειτουργεί. Είνε πρόβλεψις και διαίσθησις υποσυνείδητος. Το ορμέμφυτον προβλέπει και διαισθάνεται ως κινδύνουν και χωρίς να έχωμεν συνείδησιν της ενεργείας του, μας οδηγεί να τους αποφεύγωμεν ή μας διευθύνει ασφαλώς εις τας επιτυχίας. Αυτή η δύναμις εις άλλους είνε πολύ, εις άλλους ολίγον και εις άλλους ουδόλως ανεπτυγμένη. Ιδού η τύχη και ιδού διατί υπάρχουν τυχεροί και άτυχοι.

Αλλ’ οι άνθρωποι δεν θα παύσουν ποτέ να πιστεύουν εις μίαν εξωτερικήν δύναμιν μυστηριώδη, ήτις παρεμβαίνει εις την ζωήν των ανθρώπων, δια να ευνοή τους μεν και να καταδιώκη τους δε. Και αν παύσουν ποτέ να πιστεύουν εις ο,τιδήποτε υπερφυσικόν, θα εξακολουθούν να πιστεύουν εις την Τύχην, δια να της αποδίδουν όλα τα παρά τους ανθρωπίνους υπολογισμούς συμβαίνοντα. Μη δυνάμενοι ναποδώσουν εις τον Θεόν όσα θεωρούν άδικα και παράλογα, θα τα εξηγούν δια της επεμβάσεως της Τύχης. Ούτω δε θα έχουν και ένα υπεύθυνον κατά του οποίου να παραπονούνται δια τας απρονοησίας και τας ανοησίας των και από τον οποίον να περιμένουν όσα ημέλησαν να επιδιώξουν.

.....................................

* Ο Ιωάννης Κονδυλάκης (1861, Άνω Βιάννος -  1920, Ηράκλειο) ήταν  λογοτέχνης, διηγηματογράφος, δημοσιογράφος και χρονογράφος. Το  χρονογράφημα αυτό δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, την Πέμπτη 1 Ιανουαρίου 1915 και το υπογράφει ως "Διαβάτης".