ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ

ΜΕΡΑ ΓΙΟΡΤΗΣ ΚΑΙ ΑΓΩΝΑ

της Μαίρης Ρώτα*

Majus-Μάιος-Μάης

Λουλούδια ας διαλέξουμε 

και ρόδα και κρίνα 

κι ελάτε να πλέξουμε 

στεφάνια με κείνα 

στον Μάη που σήμερα γιορτάζει στη Γη.

Με λουλούδια της άνοιξης ας κάνουμε ευχή:

ας ηχήσει η καμπάνα της ειρήνης στη Γη...

[Μ. Μιγάδη]

Το όνομα του Μαΐου προέρχεται από το όνομα της Ρωμαϊκής θεότητας Maja (Μάγια), που με τη σειρά του προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη μαία, που σημαίνει τροφός μητέρα. Ως θεότητα η Μαία συμβόλιζε τη γονιμότητα της γης. Η Μαία ήταν η ομορφότερη από τις κόρες του Άτλαντα (τις Ατλαντίδες) και μητέρα του θεού Ερμή, στον οποίον κυρίως αφιερώθηκε αυτός ο μήνας, λέει ο Πλούταρχος. Μια άλλη πληροφορία λέει πως το όνομα Μάιος προέρχεται από τη λέξη Major που είναι ο συγκριτικός βαθμός του Magnus – Major – Maximus (μέγας – μείζων – μέγιστος), δηλαδή ο σπουδαίος, ο ένδοξος.

Στην αρχαία Ρώμη, κατά τη διάρκεια του Μαΐου ετελούντο ιερές γιορτές προς τιμήν της Dona Dea (Αγαθή θεά) της νύμφης Ηγερίας, αλλά και η μεγάλη γιορτή ήταν τα Floralia (Φλοράλια) που ο εορτασμός τους κρατούσε 4-5 ημέρες προς τιμήν της θεάς Flora που ήταν η θεά των λουλουδιών, της Άνοιξης, της ανθοφορίας. Η λέξη Flora μέχρι και σήμερα είναι όρος της βοτανικής και σημαίνει χλωρίδα. Από την λέξη Flora έχουμε το γαλλικό fleur και το αγγλικό flower που σημαίνει άνθος.

Η πανέμορφη Φλώρα, η θεά της Άνοιξης και ο Μάιος «φόρεσαν τα καλά τους» και στολίζουν τη φύση με πολύχρωμα και πανέμορφα λουλούδια.

Αυτός ο μήνας των λουλουδιών και της βλάστησης είναι φορτισμένος από προλήψεις και τ΄ όνομά του συνδέεται με μάγια και μαγεία.

Οι λαϊκές προλήψεις θεωρούν ότι αυτόν τον μήνα πρέπει να αποφεύγονται οι γάμοι και οι σοβαρές εργασίες. «Τον Μάη μήτε δέντρο να φυτέψεις μήτε παιδί να παντρέψεις» συμβουλεύει η παροιμία. «Στον καταραμένο τόπο, Μάη μήνα βρέχει» είναι άλλη γνωστή παροιμία. Είναι όμως κι ο μήνας της χαράς για τα παιδιά που τα παλιά χρόνια τραγουδούσαν:

Ο Μάιος μας έφτασε

εμπρός βήμα ταχύ

να τον προϋπαντήσουμε

παιδιά στην εξοχή.

Το πρωτομαγιάτικο στεφάνι 

Τα σπίτια της πόλης κάθε πρωτομαγιά στολίζουν με λουλουδένια στεφάνια τις πόρτες τους. Λουλούδια του ανθοπωλείου. Αντίθετα, βέβαια με τον κάτοικο της υπαίθρου που φτιάχνει το στεφάνι του, παραδοσιακό σύμβολο της ημέρας, με λογής άνθη και πρασινάδες του αγρού, χωρίς να παραλήψει να βάλει κι ένα σκόρδο για το βάσκανο μάτι ή ένα αγκάθι σαν αποτρεπτικό του κακού.

Η παράδοση λέει ότι η συνήθεια του μαγιάτικου στεφανιού δείχνει να έχει ξεκινήσει τον 17ο αιώνα. Στη Μονή Ιβήρων, σε κείμενο αναγράφεται: «…τον Μάιο μήνα βάνουσι χόρτα διάφορα και κρεμούσιν ως στέφανον εις τας πύλας των οίκων τους, ως δια υγείαν…». Στόχος και σκοπός, ως φαίνεται, των Μάηδων είναι να εξουδετερώνουν τη μαγεία.

Εργατική πρωτομαγιά 

Η Πρωτομαγιά είναι επίσης συνδεδεμένη και με το εργατικό κίνημα: την Πρωτομαγιά του 1886 έγιναν οι μεγάλες διαδηλώσεις στο Σικάγο με αίτημα τα τρία οχτάρια: οχτώ ώρες εργασία, οχτώ ώρες ψυχαγωγία και οχτώ ώρες ύπνος.

Το νόημα της εργατικής Πρωτομαγιάς και ο εορτασμός της έκαναν την εμφάνισή τους και στη χώρα μας λίγα μόλις χρόνια μετά τη διεθνή αποδοχή της (τέλος του 19ου αιώνα). Η απεργία όμως των καπνεργατών του 1936 στη Θεσσαλονίκη βάφτηκε με αίμα, που καταγράφτηκε στις εφημερίδες της επομένης με μια χαρακτηριστική φωτογραφία η οποία έδειχνε μια μάνα να οδύρεται πάνω από το σκοτωμένο παιδί της. Η φωτογραφία ενέπνευσε τον χαράκτη Τάσσο και τον σπουδαίο ποιητή Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον «Επιτάφιο»: 

«Μερα Μαγιού 

μου μίσεψες

μέρα Μαγιού 

σε χάνω

άνοιξη, γιε, 

που αγάπαγες

κι ανέβαινες απάνω…»

..........................................

* Η Μαίρη Ρώτα είναι αρχαιολόγος και τακτική συνεργάτης της καθημερινής εφημερίδας των Κυκλάδων ΚΟΙΝΗ ΓΝΩΜΗ που τυπώνεται στην Ερμούπολη της Σύρου, στην οποία δημοσιεύθηκε στο φύλλο της 30ης Απριλίου 2010 το ενδιαφέρον άρθρο της, που αναδημοσιεύουμε.