Χρυσόστομος, Μητροπολίτης Σμύρνης

 ΑΥΤΟΝΟΜΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

του Δημήτρη Σταθακόπουλου (επιμέλεια)

Ο Χρυσόστομος Σμύρνης, λίγο πριν μαρτυρήσει,  στέλνει την παρακάτω επιστολή στον Ελ. Βενιζέλο - ιδιώτευε τότε - όπου ως Ιεράρχης αυτόπτης μάρτυρας,  αποδίδει τις ευθύνες σε όλους ( Βασιλιά/ Βασιλικούς - Ελ. Βενιζέλο/ Βενιζελικούς) κατά το μέτρο ευθύνης τους, για την Μικρασιατική καταστροφή, καταδεικνύοντας έτσι την βαθιά παθογένειά μας ως Έθνος.  

"Τη διχόνοια τη δολερή" ( Δ. Σολωμός ) , που μας οδηγεί διαχρονικά σε καταστροφές , μετά από σπουδαίες νίκες.

Οι εντός παρενθέσεων σημειώσεις, του επιμελητή.

Ἀγαπητέ φίλε καί ἀδελφέ κ. Ἐλευθέριε Βενιζέλε,

Ἐπέστη ἡ μεγάλη ὥρα τῆς μεγάλης ἐκ μέρους σας χειρονομίας. Ὁ Ἑλληνισμός τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τό Ἑλληνικόν Κράτος ἀλλά καί σύμπαν τό Ἑλληνικόν Ἔθνος καταβαίνει πλέον εἰς τόν Ἅδην ἀπό τοῦ ὁποίου καμμία πλέον δύναμις δέν θά δυνηθῆ νά τό ἀναβιβάση καί τό σώση.

Τῆς ἀφαντάστου ταύτης καταστροφῆς βεβαίως αἴτιοι εἶναι οἱ πολιτικοί καί προσωπικοί σας ἐχθροί, πλήν καί Ὑμεῖς φέρετε μέγιστον τῆς εὐθύνης βάρος δια δύο πράξεις Σας.

Πρῶτον διότι ἀποστείλατε εἰς Μ. Ἀσίαν ὡς Ὕπατον Ἁρμοστήν ἕνα παράφρονα καί ἐγωιστήν ( Αρ. Στεργιάδη) . Καί δεύτερον διότι πρωτοῦ ἀποπερατώσητε τό ἔργον σας καί θέσητε τήν κορωνίδα καί τό ἐπιστέγασμα ἐπί τοῦ ἀνεγερθέντος ἀφαντάστως ὡραίου καί μεγαλοπρεποῦς δημιουργήματός Σᾶς, της καταθέσεως τῶν θεμελίων τῆς περικλεεστάτης ποτέ Βυζαντινῆς μᾶς Αὐτοκρατορίας, εἴχατε τήν ἀτυχῆ καί ἔνοχον ἔμπνευσιν νά διατάξητε ἐκλογάς (1.11.1920 που έχασε)  κατ' αὐτάς ἀκριβῶς τάς παραμονάς τῆς εἰσόδου Σᾶς εἰς Κωνσταντινούπολιν καί τῆς καταλήψεως αὐτῆς ὑπό τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ πρός ἐκτέλεσιν - οἴμι -δια παντός καταστραφείσης Συνθήκης τῶν Σεβρῶν.

Ἀλλά γέγονεν ὁ γέγονεν. Ἀκόμη ὅμως ὑπάρχει καιρός ἄν ὄχι νά σωθῆ ἡ Συνθήκη τῶν Σεβρῶν, ἀλλά τοὐλάχιστον νά μή καταστραφῆ τελείως τό Ἑλληνικόν Ἔθνος δια τῆς ἀπωλείας ὄχι μόνον τῆς Μ. Ἀσίας ἀλλά καί τῆς Θράκης καί αὐτῆς ἴσως τῆς Μακεδονίας.

Καί ἐπειδή οἱ καιροί οὐ,οὗ μενετοί πλέον, ἔκρινα καθῆκον καί ἐμόν ἀπαραίτητον νά κυλίσω τόν πίθον μοῦ ἐν,ἕν μέσῳ τῆς γενικῆς κινήσεως τῆς παγκοίνου ἐδῶ συμφορᾶς μας καί πρῶτον μέν ἔγραψα μέ ἡμερομηνίαν 21 Αὐγούστου ( 1922) πρός τόν ἐπί τοῦ Ἑλληνικοῦ θρόνου εὑρισκόμενον Κωνσταντῖνον (αρνείται να τον αποκαλέσει Βασιλέα) νά προβῆ εἰς τάς μεγάλας ἀποφάσεις, ἐν αἷς πρωτίστην θεωρῶ τήν ἀνάληψιν τῆς πηδαλιουχίας τοῦ ἑλληνικοῦ σκάφους παρά τῆς πάγκοινον τήν εὐρωπαϊκήν ὑπόληψιν κεκτημένης Σῆς κορυφῆς.

Τήν παράδοσιν τῆς διοικήσεως τοῦ στρατοῦ εἰς τούς ἐκδιωχθέντας ἀξιωματικούς τῆς Ἀμύνης (αναφέρεται στο κίνημα της Εθνικής Άμυνας, Αυγ. 1916) , οἱ ὁποῖοι γνωρίζουν πώς ἀνασυντάσσεται καταστραμμένος στρατός καί ὁδηγεῖται εἰς τήν νίκην καί τήν ἄμεσον ἐντεῦθεν ἐκδίωξιν Στεργιάδου καί Χατζανέστη καί ἄλλα σχετικά.

Ἔκρινα δέ πρό παντός ἀπαραίτητον ἐκ τῶν φλογῶν τῆς καταστροφῆς ἐν αἷς ὀδυνάται ὁ Μικρασιατικός Ἑλληνισμός, καί ζήτημα εἶναι ἐάν ὅταν τό παρόν μου γράμμα ἀναγιγνώσκεται ὑπό τῆς Ὑμετέρας Ἐξοχότητος, ἄν ἡμεῖς πλέον ὑπάρχωμεν ἐν ζωῇ προοριζόμενοι - τίς οἵδε- κατ' ἀνεξερευνήτους βουλάς τῆς Θείας Προνοίας εἰς θυσίαν καί μαρτύριον ( προφητεύει τό μαρτύριό του ) ν' ἀπευθύνω τήν ὑστάτην ταύτην ἔκκλησιν πρός τήν φιλογενή καί μεγάλην ψυχήν Σας καί νά Σᾶς εἴπω μόνο δύο λέξεις.

Ἐάν δια νά σώσητε τήν Ἑλλάδα ἐκρίνατε καθῆκον σας νά προβῆτε εἰς τό ἐπαναστατικόν κίνημα τῆς Θεσσαλονίκης, μή διστάσητε τώρα νά προβῆτε εἰς ἑκατόν τοιαῦτα κινήματα, ἶνα σώσητε τώρα ὁλόκληρον τόν ἁπανταχοῦ καί ἰδία τόν μικρασιατικόν καί θρακικόν Ἑλληνισμόν, ὁ ὁποῖος τόσην θρησκευτικήν λατρείαν τρέφει πρός Ὑμᾶς.

Δέν εἶναι ἀνάγκη ὁ Ἑλληνισμός οὗτος καί αἱ χῶραι αὗται μετά τῆς Κωνσταντινουπόλεως νά ἑνωθῶσι μετά τῆς Ἑλλάδος, διότι τό ὄνειρον τοῦτο ἀπεμακρύνθη ἀφ' ἡμῶν τοὐλάχιστον δι' ἑκατόν ἔτη ἀλλά σπεύσατε καί ὑψώσατε πανταχοῦ τήν ἐπιβλητικήν φωνή Σας, αὗται αἱ χῶραι νά ἀποτελέσουν ἕνα αὐτόνομον ἀνατολικόν χριστιανικόν κράτος ἔστω ὑπό τήν κυριαρχίαν τοῦ Σουλτάνου μέ ὕπατον Ἁρμοστήν τήν σήν περινουστάτην κορυφήν.

Εἶναι ἡ μόνη καί ἐνδεδειγμένη λύσις, ἥτις θά θέση τέρμα εἰς τάς συμφοράς τῶν κατοίκων τῆς Ἀνατολῆς καί θά δώση τήν ἡσυχίαν καί εἰρήνην εἰς τήν Εὐρωπαϊκήν διπλωματία, διότι δι' ὅλους τότε θά ὑπάρχει τόπος καί τρόπος ἐκμεταλλεύσεως τῶν ἐκμεταλλευτῶν πηγῶν  τοῦ πλούτου της τόσον ὑπό τοῦ Θεοῦ εὐνοηθείσης, ἀλλά τόσον οἰκτρῶς κακοδαιμονούσης  πλουσίας καί εὐδαίμονος ταύτης χώρας.

Καί νῦν, φίλτατε ἀδελφέ, σέ μόνον θεωροῦμεν τόν ἀπό μηχανῆς Θεόν, Σέ βράχον, Σέ ἐλπίδα, Σέ σωτῆρα καί σέ Μεσσίαν μας. Περίζωσε τήν ρομφαίαν τοῦ λόγου Σοῦ κατευοδοῦ πρός ἡμᾶς καί κόψον τόν ἄλυτον δια τήν διπλωματίαν μέχρι σήμερον γόρδιον  δεσμόν τοῦ Ἀνατολικοῦ ζητήματος.

Πίπτων ἐπί τοῦ τραχήλου ὑμῶν, περιλούω ὑμᾶς δι' ἀπείρων φιλημάτων σεβασμοῦ καί ἀγάπης.

Ἐν Σμύρνῃ τῇ 25η Αὐγούστου 1922

Φίλος πρόθυμος καί ἰσάδελφος

† Ὁ Σμύρνης Χρυσόστομος