«Προτιμώ το ποδόσφαιρο από το θέατρο δίχως καμία αμφιβολία»

 Ο ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥ ΚΑΙ ΤΟ ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ 

Επιμέλεια: Ειρήνη Αϊβαλιώτου

«Έχοντας δοκιμάσει αμέτρητες εμπειρίες, μπορώ να πω με σιγουριά ότι όσα ξέρω σχετικά με την ανθρώπινη ηθική το οφείλω στο ποδόσφαιρο». Αλμπέρ Καμύ

Ο βραβευμένος με Νόμπελ Λογοτεχνίας μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και δοκιμιογράφος, εξυψώνει το ποδόσφαιρο σε μάθημα ζωής. Ο Γάλλος διανοούμενος είχε καλύψει τη θέση του τερματοφύλακα για τη “Racing Universitaire d’ Alger” (RUA). Στο εφηβικό. Μάλιστα, οι αναφορές των αγώνων τον θέλουν να αγωνίζεται με πάθος και γενναιότητα. Σταμάτησε λόγω ασθενείας, αλλά κατάφερε να “ακούσει” την καρδιά του αθλήματος.

Στη φωτογραφία με την ομάδα του (“Racing Universitaire d’ Alger”),
ο Καμύ καθιστός στο κέντρο κάτω με την τραγιάσκα

Σ’ όλο το έργο του, ο Καμύ φανερώνει το απωθημένο που είχε να γίνει ένας ποδοσφαιριστής. Οι φιλοσοφικοί στοχασμοί του ταυτίζονται με την ψυχολογία του τερματοφύλακα, αλλά και τη σαφέστατη απογοήτευση του ανενεργού παίκτη που είναι ανήμπορος να συμμετάσχει ενεργά στον αγώνα, όπως ακριβώς κι ο ίδιος. Αναγκάστηκε να σταματήσει το ποδόσφαιρο σε ηλικία 17 ετών μόλις. Αυτό του κόστισε, όπως φαίνεται από τα “Σημειωματάριά” του. “Πώς είναι οι Κυριακές ενός ποδοσφαιριστή που δεν μπορεί να παίξει”, γράφει. “Πλήττει τις Κυριακές από τότε που του απαγορεύτηκαν οι ποδοσφαιρικοί αγώνες. Σέρνεται στους δρόμους, κλωτσάει τα χαλίκια προσπαθώντας να τα στείλει κατευθείαν στους υπονόμους”. Χαρακτηριστικό είναι και το απόσπασμα από την «Πανούκλα», όπου o αγωνιστικός χώρος έχει μετατραπεί σε χώρο υποδοχής των αρρώστων και κάποιοι ποδοσφαιριστές βοηθούν τη δύσκολη κατάσταση, χωρίς να ξεχνούν τη δίψα τους να αγωνιστούν ξανά. Ο ίδιος ξεκίνησε να αγωνίζεται από παιδική ηλικία, ενώ σημασία έχει ο λόγος για τον οποίο διάλεξε τη θέση κάτω από τα γκολπόστ: Η αυστηρή γιαγιά του, που ήλεγχε τα παπούτσια του ύστερα από κάθε αγώνα και απαιτούσε να βρίσκονται σε άριστη κατάσταση, πράγμα από δύσκολο έως ακατόρθωτο, εκτός αν είσαι τερματοφύλακας, όπως έξυπνα σκέφτηκε ο νεαρός Αλμπέρ.

Τα αποφθέγματά του γύρω από το ποδόσφαιρο είναι χαρακτηριστικά και μνημονεύονται συχνά από ανθρώπους που θέλουν να αντικρούσουν όλους εκείνους που θεωρούν το άθλημα ως «βάρβαρο» ή «σπορ των ημιμαθών». Γνωστό είναι και το περιστατικό σύμφωνα με το οποίο στενός του φίλος τον ρώτησε τι θα προτιμούσε, το θέατρο ή το ποδόσφαιρο για να λάβει την αφοπλιστική απάντηση του συγγραφέα: «Ποδόσφαιρο, χωρίς ενδοιασμό». Είχε διδαχθεί από τα χρόνια του στο πανεπιστήμιο του Αλγερίου, όχι μόνο μελετώντας στις αίθουσες και τα βιβλία, αλλά και υπερασπιζόμενος την εστία της Racing Universitaire d’ Alger. Ένιωθε τον ηρωισμό του τερματοφύλακα και αντιλαμβανόταν συνάμα αξίες και κώδικες ηθικής μέσα από την άθληση. Έδωσε δείγματα ενός ανθρώπου που ζούσε και φιλοσοφούσε σε κάθε έκφανση της ζωής του.

Στις 6 Ιουνίου 1932 τελειώνει άδοξα στα 18 του μόλις χρόνια η σταδιοδρομία ενός σπουδαίου ταλέντου, όταν διαγνώστηκε με φυματίωση. Γεννημένος στην Αλγερία, ο Αλμπέρ Καμύ έπαιζε τερματοφύλακας στη σχολική ομάδα όταν τον εντόπισε ο μεγαλύτερος σύλλογος της Αλγερίας, η RUA (“Racing Universitaire d’ Alger”) και τον πήρε στις ακαδημίες της. Στα 17 του ήταν ήδη βασικός και είχαν αρχίσει να έρχονται να τον βλέπουν σκάουτς από τη Μασσαλία. Στα 18 του όμως η φυματίωση του κόβει την καριέρα, εμπεδώνοντας την πίστη του στο παράλογο που τον συνόδευε από την αρχή της ζωής του και του χάρισε ένα Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1957.

«Το παράλογο της ύπαρξης είχε τρεις επιπτώσεις στη ζωή μου: την επανάστασή μου, την ελευθερία μου και το πάθος μου».

Ο Καμύ έχασε τον πατέρα του πριν κλείσει ένα χρόνο ζωής. Ο Λουσιέν Καμύ πέθανε το 1914 στα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Από τότε ξεκινά η ζωή του Αλμπέρ ως “ξένος”. Μεγάλωσε ως “Πιέ Νουάρ” (μαυροπόδαρος, όπως μειωτικά χαρακτηρίζουν οι Γάλλοι όσους προέρχονται από τη Βόρεια Αφρική), με μια κουφή μητέρα και έναν κωφάλαλο αδερφό. Τότε ανέπτυξε το πάθος για το ποδόσφαιρο. Στις αλάνες του Αλγερίου με τους πρωταγωνιστές της ζωής και της στιγμής.

«Τα λίγα πράγματα που γνωρίζω για την ηθική, τα έμαθα σε ποδοσφαιρικά γήπεδα και θεατρικές σκηνές, αυτά είναι τα πραγματικά μου πανεπιστήμια».

Αυτό δήλωσε στο περιοδικό του RUA το 1950. Το ποδόσφαιρο για τον Καμύ είχε μια εσωτερική τάξη σε έναν παράλογο κόσμο. Αντίθετα με την υποκρισία των ελιτίστικων σπορ, το ποδόσφαιρο έβαζε τις βάσεις του στις αλάνες. Οι κανόνες του είναι απλοί και εύκολα κατανοητοί. Αυτή η απλότητα είναι που το κάνει μαζικό και δημοφιλές. Μακριά από πολιτικές που δημιουργούν πολύπλοκα συστήματα, όπου οι λέξεις χάνουν το νόημά τους και ξεχνιούνται γρήγορα, το ποδόσφαιρο είναι αφοπλιστικά πειθαρχημένο. Το γήπεδο είναι το ίδιο για όλους, η μπάλα κοινή και εκείνο που κάνει κάποιον να ξεχωρίσει είναι το ταλέντο και η σκληρή δουλειά. Η τάξη στο παράλογο.

«Το 1940 προσπάθησα να ξαναπαίξω ποδόσφαιρο στη Γαλλία. Πριν από το τέλος του πρώτου ημιχρόνου, η γλώσσα μου κρεμόταν όπως εκείνων των σκυλιών των Καμπίλ που βλέπεις στις 2 το μεσημέρι στο Τίζι Ούζου».

Ως τερματοφύλακας δε, δήλωνε πως «το ποδόσφαιρο μου έμαθε κάτι πολύ χρήσιμο στη ζωή. Ότι η μπάλα σπανίως πηγαίνει εκεί που την περιμένεις».

Το Τίζι Ούζου είναι ένα χωριό στην καρδιά της ερήμου. Από εκεί το 1953 το ζεύγος Ζιντάν ξεκίνησε για να πάει στη Μασσαλία ως Πιέ Νουάρ. Σαράντα πέντε χρόνια μετά, το παράλογο ολοκληρώθηκε με το παιδί αυτών των Καμπίλ να γίνεται ο εθνικός ήρωας και σπουδαιότερος αθλητής της Γαλλίας. Λάθος, δεν ολοκληρώθηκε τότε. Ο Καμύ έλεγε για το θάνατό του:

«Είχα μονάχα ευχηθεί ότι την ημέρα της εκτέλεσής μου θα υπήρχε ένα τεράστιο πλήθος θεατών και ότι θα με υποδέχονταν με κραυγές απέχθειας».

Τελικός Μουντιάλ 2006, με μια κουτουλιά ένας άλλος Γάλλο-Αλγερινός ολοκληρώνει την πράξη.

*** 

 

Ο Αλμπέρ Καμύ γεννήθηκε στις 7 Νοεμβρίου 1913 στο χωριό Μοντοβί της Αλγερίας και μεγάλωσε στο Αλγέρι. Το 1940 εγκαταστάθηκε οριστικά στη Γαλλία. Υπήρξε πεζογράφος, δραματουργός, δοκιμιογράφος και δημοσιογράφος. Το 1957 του απονεμήθηκε το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας «για το σημαντικό λογοτεχνικό έργο του, που με διορατική σοβαρότητα φωτίζει τα προβλήματα της ανθρώπινης συνείδησης του καιρού μας».

Στις 4 Ιανουαρίου 1960, στην κωμόπολη Βιλμπλεβέν (Ιόν, Βουργουνδία), ένα σπορ αυτοκίνητο, μάρκας Facel-Vega, καρφώθηκε με ιλιγγιώδη ταχύτητα σ’ έναν πλάτανο. Στη θέση του συνοδηγού καθόταν ο Αλμπέρ Καμύ που ανασύρθηκε νεκρός. «Δεν υπάρχει τίποτα πιο σκανδαλώδες από τον θάνατο ενός παιδιού και τίποτα πιο παράλογο από τον θάνατο σε τροχαίο δυστύχημα» είχε πει ο ίδιος σε ανύποπτο χρόνο. Τάφηκε στο αγαπημένο του Λουρμαρέν (Βοκλίζ), εκεί όπου ο ήλιος τού θύμιζε την Αλγερία. Στην ελληνική γλώσσα, ο κύριος όγκος των έργων του κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.

https://www.catisart.gr/