Πέμπτη 12 Οκτωβρίου 1944

Η ΑΘΗΝΑ ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΚΑΙ Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ «ΗΛΕΚΤΡΙΚΗΣ»

του Βασίλη Λάμπογλου* 

 

Στις 12 Οκτωβρίου(σαν προχθές) 1944, κατέβαινε η γερμανική σημαία από την Ακρόπολη.

 Η γαλανόλευκη κυμάτιζε στους δρόμους και στα σπίτια. 

Η Αθήνα ανάσαινε ελεύθερη. 

Ο λαός πανηγύριζε την απελευθέρωση.

Οι Γερμανοί  υποχωρούσαν (;)επιτέλους από τον τόπο μας. 

Είχαν βάλει όμως σ’ εφαρμογή το σχέδιο καταστροφής υποδομών. 

Υποχωρούσαν και ανατίναζαν.

Από το πρωί της 12ης Οκτωβρίου ο Πειραιάς, συνταράσσεται  από τις απανωτές εκρήξεις των ανατινάξεων των κτηρίων του Τελωνείου, του Λιμεναρχείου, των εγκαταστάσεων του ΟΛΠ κ.ά., ενώ οι μαχητές του ΕΛΑΣ έδιναν σκληρές μάχες με τους αποχωρούντες Γερμανούς.

Τη νύχτα της Παρασκευής προς 13 Οκτωβρίου, το τμήμα ανατινάξεων του Μηχανικού των Ες-Ες, ανατίναξε τις εγκαταστάσεις της Shell στο Πέραμα.

Χωρίς χρονοτριβή κατευθύνθηκε προς το Κερατσίνι, για να καταστρέψει το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής, το οποίο τροφοδοτούσε με ρεύμα ολόκληρο το λεκανοπέδιο.

 Στη συνέχεια θα προχωρούσε και σε άλλες καταστροφές.

Οι Γερμανοί αποχωρώντας είχαν την εντολή να καταστρέψουν όλες τις μεγάλες – και όχι μόνο- βιομηχανικές μονάδες σε όλο το μήκος της βιομηχανικής ζώνης, καθώς και τις λιμενικές εγκαταστάσεις .

Οι συνέπειες από την καταστροφή του εργοστασίου της Ηλεκτρικής θα ήταν ανυπολόγιστες. 

Η Αθήνα και ο Πειραιάς δεν θα είχαν ρεύμα, τα εργοστάσια δεν θα δούλευαν, ο ηλεκτρικός σιδηρόδρομος και τα τραμ θα ακινητοποιούνταν και το λιμάνι θα υπολειτουργούσε.

Αμέσως εκδηλώθηκε γενική κινητοποίηση των κατοίκων-υπό τιs εντολές του 6ου Ανεξάρτητου Τμήματοs του ΕΛΑΣ, με στρατιωτικό διοικητή τον Σωτήρη Κύβελο και καπετάνιο τον Νίκανδρο Κεπέση, μαζί με ομάδα ένοπλων εργαζόμενων της Ηλεκτρικής -οι οποίοι έστησαν πρόχειρα οδοφράγματα αποκλείοντας την περιοχή, ενώ το 2ο τάγμα του ΕΛΑΣ της Κοκκινιάς τοποθετήθηκε στο νεκροταφείο, προκειμένου να εμποδίσει πιθανές μετακινήσεις άλλων γερμανικών δυνάμεων.

Στις 6.45 εμφανίστηκε το γερμανικό απόσπασμα που είχε ανατινάξει τη Shell και το οποίο είχε λάβει τη διαταγή να καταστρέψει τα εργοστάσια του Αγίου Γεωργίου και του Νέου Φαλήρου, όπως ομολόγησε αργότερα ο επικεφαλής Γερμανός Χανς Λίντερμαν που συνελήφθη αιχμάλωτος. 

Το απόσπασμα ανήκε στο ειδικό επί των ανατινάξεων τμήμα του Μηχανικού των Es Es . 

Αποτελείτο από 56 άνδρες βαριά οπλισμένους με αυτόματα και τέσσερα μηχανοκίνητα πολυβόλα. 

Επέβαιναν σε δύο αυτοκίνητα που τα ακολουθούσαν τρία φορτηγά με πυρομαχικά, ενώ της φάλαγγας προηγούνταν μοτοσικλετιστές. 

Καθώς έφτασαν στο γεφυράκι, το οποίο ήταν εν μέρει καλυμμένο, έχασαν την οπτική τους επαφή με το εργοστάσιο και ζήτησαν πληροφορίες από έναν περαστικό ηλικιωμένο άνδρα. 

Εκείνος τους έδειξε προς την περιοχή της Ευγένειας, όπου βέβαια βρίσκονταν οι ακροβολισμένοι ελασίτες του 3ου Λόχου. 

Οι Γερμανοί ξεκίνησαν, όμως γρήγορα αντίκρισαν την τεράστια καμινάδα της «Ηλεκτρικής». 

Αντιλαμβανόμενοι την απάτη, γύρισαν πίσω προς τη σωστή κατεύθυνση, συνάντησαν εκ νέου τον γέροντα και τον εκτέλεσαν.

Μόλις η πομπή φάνηκε από μακριά, ο δωδεκάχρονος Ευάγγελος Τσοβαρδέλης είδε τους μοτοσικλετιστές και έσπευσε να ειδοποιήσει τον ΕΛΑΣ. 

Το σχέδιο της Διοίκησης, το οποίο είχε επεξεργαστεί ο Νίκανδρος Κεπέσης, βασιζόταν σε μια αντιμετώπιση αν εκ του συστάδην, αφήνοντας τους Γερμανούς να πλησιάσουν όσο γινόταν περισσότερο, επιτρέποντάς τους ακόμη και να παραβιάσουν την πύλη ή να αναρριχηθούν στο μαντρότοιχο, καθώς μια μάχη εκ παρατάξεως δεν ήταν εφικτή, λόγω του ελαφρού τους οπλισμού και της έλλειψης σχετικής στρατιωτικής εμπειρίας.

Πράγματι, μόλις οι Γερμανοί πλησίασαν την πύλη του εργοστασίου, ο σκοπευτής Χρήστος Φερούσης πυροβόλησε μέσα από το εργοστάσιο τον οδηγό του πρώτου οχήματος, υποχρεώνοντας τη φάλαγγα να ακινητοποιηθεί κοντά στο γεφυράκι. 

Αμέσως μια χειροβομβίδα ανατίναξε ένα από τα γερμανικά οχήματα. 

Αιφνιδιασμένοι οι Γερμανοί δέχτηκαν καταιγιστικά πυρά από μια απόσταση περίπου εξήντα – εκατό μέτρων, που προερχόταν από όλες τις κατευθύνσεις. Πανικόβλητοι προσπάθησαν ενστικτωδώς να καλυφθούν κάτω από τα οχήματα και να αμυνθούν με παρατεταμένες βολές κατά ριπάς. 

Όμως παρέμεναν ουσιαστικά εγκλωβισμένοι στον κλοιό που είχαν σχηματίσει οι λόχοι του ΕΛΑΣ και η ομάδα του Καλαποθάκου, η οποία έβαλλε από το εργοστάσιο. 

Οι Γερμανοί έριχναν συνεχώς φωτοβολίδες ζητώντας απεγνωσμένα ενισχύσεις, καθώς ο κλοιός γύρω τους στένευε, ενώ οι άνδρες του ΕΛΑΣ τους καλούσαν με τηλεβοες να παραδοθούν. 

Ο διοικητής του 1ου τάγματος του ΕΛΑΣ Πέτρος Ευσταθόπουλος ή Νώντας έδωσε τότε διαταγή γενικής εφόδου.

Aρχισε έτσι η επίθεση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ, του οποίου ο υποτυπώδης οπλισμός αποτελείτο από λίγα ταλαιπωρημένα και αναξιόπιστα ιταλικά όπλα, μερικά περίστροφα και αρκετές χειροβομβίδες, στις οποίες ουσιαστικά στήριξαν όλη την επιχείρηση.

Έπειτα από σκληρή μάχη που διήρκεσε περισσότερο από τρεις ώρες, άρχισε η σταδιακή παράδοση των Γερμανών, οι οποίοι ήδη μετρούσαν εννέα νεκρούς και δεκαέξι τραυματίες. 

Ο ένας μετά τον άλλο άρχισαν να υψώνουν λευκά μαντίλια, αφού προηγουμένως είχαν ρίξει και την τελευταία τους σφαίρα. 

Είκοσι περίπου συνελήφθησαν αιχμάλωτοι μεταξύ αυτών και ο επικεφαλής τους Λίντερμαν.

Το εργοστάσιο της «Ηλεκτρικής», μια σημαντική ενεργειακή μονάδα της χώρας που τροφοδοτούσε ολόκληρο το λεκανοπέδιο, είχε διασωθεί. 

Επιπλέον, η εξουδετέρωση του αποσπάσματος ανατινάξεων των Ες Ες απέτρεψε τεράστιες καταστροφές σε εγκαταστάσεις υποδομής, καθοριστικές για την οικονομία της Ελλάδας.

Στο πεδίο της τιμής, όμως, 11 πατριώτες είχαν σκοτωθεί και άλλοι 8 ήταν τραυματίες. Την ημέρα που ολόκληρη η Ελλάδα πανηγύριζε, το ηρωικό Κερατσίνι κήδευε τους νεκρούς της μάχης της «Ηλεκτρικής» στον περίβολο του εργοστασίου, υπό την επιβλητική παρουσία ενόπλων τμημάτων του ΕΛΑΣ. 

Πένθος από τη μια και χαρμόσυνες κωδωνοκρουσίες από την άλλη, να καλούν τον κόσμο στη μεγαλειώδη παρέλαση της Νίκης που γίνεται υπό ασταμάτητη βροχή. Το σύνθημα που κυριαρχούσε παντού ήταν «ΕΛΑΣ – Λαοκρατία».

Έτσι, στις 18 Οκτωβρίου η Κυβέρνηση της Εθνικής Ενότητας(?) του Γεωργίου Παπανδρέου αποβιβάζεται στο λιμάνι του Ηρακλέους, στο Κερατσίνι, και σύσσωμη -συνοδευόμενη και από τον αντιστράτηγο Σκόμπι- κατευθύνεται μέσω τη λεωφόρου Βασιλέως Γεωργίου (σημερινή λεωφόρος Δημοκρατίας) προς την Αθήνα.   

                          

- Λήφθησαν στοιχεία απο την σελίδα του Δήμου Κερατσινίου.

ΣΣ. -Στην ομάδα υπεράσπισης του εργοστασίου της Ηλεκτρικής μετείχε και ο πατέρας του Θανάση Βέγγου. Λίγους μήνες μετά «στο ελεύθερο κράτος», το Ελληνικό, του ανακοινωνόταν η απόλυση του.

Λίγα χρόνια αργότερα ο γιός του θα ανταμώνει τη Μακρόνησο ένεκα του πατέρα του.

Νέστορας Γεωργιάδης

Γιώργος Γκιόρδας

Ιωάννης Ηλιόπουλος

Αντώνης Καλαποθάκος

Παναγιώτης Κοσμίδης

Ανδρέας Κούνουπας

Δημήτρης Μαργαρώνης

Παναγιώτης Μαυρομμάτης

Γρηγόρης Μεγγίσογλου

Συρίγος Παπάζογλου

Ακρίτας Τοροσιάδης                                                       

Αυτοί  πού ευτύχησαν του Περάσματοs στην Αθανασία.

Αιωνία η μνήμη τους...

………………………………….

*Ο Βασίλης Λάμπογλου είναι οικονομικός αναλυτής.